Kangal Çoban Köpeği Yetiştiriciliği: Tarihçe, Irk Özellikleri ve Üretim Prensipleri

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 2, 91 - 98, 25.12.2025

Dilek Öğdüm , Seyrani Koncagül , Muhammed Atakan Buz

Öz

Bu derleme çalışmasında, Türkiye’nin yerli genetik kaynaklarından biri olan Kangal çoban köpeğinin tarihsel kökeni, morfolojik ve davranışsal özellikleri, yetiştiricilik prensipleri ve günümüzdeki üretim uygulamaları ele alınmaktadır. Çalışmada hem literatür kaynaklarına dayalı veriler hem de ülkemizde Kangal çoban köpeği üzerine yapılan uygulamalardan elde edilen bilgiler bir araya getirilmiştir. Damızlık seçimi, yavru bakımı, besleme ve sürü koruma davranışları gibi yetiştiricilik açısından kritik konular bilimsel kaynaklar ışığında tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kangal çoban köpeği , Sürü koruma , üretim , yetiştiricilik

Kangal Shepherd Dog Breeding: History, Race Characteristics and Production Principles

Öz

This review discusses the historical origin, morphological and behavioral characteristics, breeding principles, and current production practices of the Kangal shepherd dog, one of Turkey’s indigenous genetic resources. The study combines information obtained from literature sources and breeding operations carried out in Turkey. Key issues such as breeding stock selection, puppy care, nutrition, and flock-guarding behaviors are discussed in the light of scientific datas.

Anahtar Kelimeler

Kangal shepherd dog , flock guarding , production , breeding

Kaynakça

• Akyazi, İ., Oğrak, Y.Z., Eraslan, E., Arslan, M., Matur, E. (2018). Livestock guarding behaviour of Kangal dogs in their native habitat. Applied Animal Behaviour Science, 201, 61–66.
• Ardalan A., Kluetsch F.C., Zhang A., Erdogan M., Uhlen M., Tepeli C., Houshmand M., Ashtiani S.R.M., Savolainen P. (2011). Comprehensive study of mtDNA among Southwest Asian dogs contradicts independent domestication of wolf, but implies dog–wolf hybridization. Ecology and Evolution. 1, 1: 373-384.
• Atasoy, F., Ünal, N., Kanlı, O., Yakan, A. (2005). Damızlık Kangal köpeklerinde canlı ağırlık ve bazı vücut ölçüleri. Lalahan Hayvancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi, 45(1), 25–29.
• Bouvet, J., Cariou, C., Poulard, A., Oberli, F., Cupillard, L., Guigal, P.M. (2018). Compatibility between a rabies vaccine and a combined vaccine against canine distemper, adenovirosis, parvovirosis, parainfluenza virus and leptospirosis. Veterinary Immunology and Immunopathology, 205, 93–96. https://doi.org/10.1016/j.vetimm.2018.11.001
• Çelebi, E. (2006). Evliya Çelebi Seyahatnamesi: 1. Kitap (R. Dankof vd., Haz.). YKY, 500, 218–279.
• Çetin, O., Tepeli, C. (1996). Türkiye'de Türk çoban köpeği yetiştiriciliği. Uluslararası Türk Çoban Köpeği Sempozyumu, 23 Ekim, Konya, 217–227.
• Daskiran, I., Cedden, F. (2006). Some descriptive characteristics concerning craniometric measurement in Kangal dog. Journal of Animal and Veterinary Advances.
• Daskiran, I. (2007). Body weight and some morphological characteristics of Kangal dogs. Journal of Animal and Veterinary Advances.
• Dendoncker, P.A., De Keuster, T., Diederich, C., Dewulf, J., Moons, C. P. H. (2019). On the origin of puppies: Breeding and selling procedures relevant for canine behavioural development. The Veterinary Record, 184(23), 710. https://doi.org/10.1136/vr.104979
• Ding Z-L., Oskarsson M., Ardalan, A., Angleby H., Dahlgren L.G., Tepeli C., Kirkness E., Savolainen P., Zhang Y.P. (2012). Origins of domestic dog in Southeast Asia is supported by analysis of Y-chromosome DNA, Heredity, 108, 5:507-514.
• Dohner, J.V. (2007). Livestock guardians: Using dogs, donkeys and llamas to protect your herd. Storey Publishing.
• Erdoğan M., Tepeli C., Özbeyaz C., Akbulut M.D., Uğuz C. (2012). Türkiye yerli köpek ırklarının bazı morfolojik özelliklerinin karşılaştırılması, Eurasian Journal of Veterinary Sciences, 2012, 28, 2, 106-110.
• Erdoğan M., Tepeli C., Brenig B., Akbulut M.D., Uğuz C., Savolainen, P., Özbeyaz, C. (2013). Genetic variability among native dog breeds in Turkey. Turkish Journal of Biology, 37:176-183.
• Federation Cynologique Internationale (FCI), (2018). Kangal Çoban Köpeği.
• Fellton. (1987). The herding group. In D. Barner & Staff of the AKC (Eds.), The AKC’s world of the pure-breed dog. Gramercy Publishing Company.
• Galand, G. (1997). Le Berger Anatolian. Concraid Edition.
• Gönül, N. (1996). Gemlik Askeri Veteriner Okulu ve Eğitim Merkez Komutanlığı'nda yetiştirilen Türk çoban köpeği ve Alman çoban köpeğinin başlıca morfolojik özellikleri ile bu genotiplerin karşılaştırmalı eğitim performansları [Doktora tezi]. Uludağ Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Green, M.L. (2014). Canina reproduction and neonatology (463, 141).
• Grześkowiak, Ł., Endo, A., Beasley, S., Salminen, S. (2015). Microbiota and probiotics in canine and feline welfare. Anaerobe, 34, 14–23. https://doi.org/10.1016/j.anaerobe.2015.04.002
• Güleç, E. (1996). Türk Kangal Köpeği (Elde basım). Ankara.
• Houpt, K.A. (2018). Development of behavior. In Domestic animal behavior for veterinarians and animal scientists (pp. 127–162). Wiley-Blackwell.
• Jansson, M., Laikre, L. (2018). Pedigree data indicate rapid inbreeding and loss of genetic diversity within populations of native, traditional dog breeds of conservation concern. PLOS ONE, 13(9), e0202849. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0202849
• Kartay, D. (2002). Bozkırın Gözcüsü Kangal Köpeği. Kültür Bakanlığı Yayınları, No: 2922, Ankara.
• Kartay, D. (2020). Kangal Köpeği Karabaş (Kangal). 1. Basım. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları.
• Kırmızı, E. (1991). Türk çoban köpeği ve Alman çoban köpeğinin döl verimi, büyütülen yavru oranı, büyüme ve beden ölçüleri yönünden karşılaştırılması [Doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Kırmızı, E. (1994). Türk çoban köpeğinin tarihçesi. Türk Veteriner Hekimliği Dergisi, 6(1), Ankara.
• Koçkaya, M. (2017). Sürü koruma görevi yapan ve kulübe şartlarında tutulan Kangal köpeklerinin kan hematolojik düzeylerinin karşılaştırılması. Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi, 12(1), 28–33. https://doi.org/10.17094/ataunivbd.309769
• Koçkaya, M., Oğrak, Y.Z., Urošević, M. (2013). Kangal ırkı Türk çoban köpeklerinin bazı fizyolojik özelliklerinin belirlenmesi. Journal of Agricultural Faculty of Gaziosmanpaşa University, 2013(1), 91–95. https://doi.org/10.13002/jafag299
• Onar, V., Özcan, S., Pazvant, G. (2001). Skull typology of adult male Kangal dogs. Anatomia, Histologia, Embryologia, 30(1), 41–48. https://doi.org/10.1046/j.1439-0264.2001.00292.x
• Özbayaz, C. (1994). Kangal köpeklerinde bazı morfolojik özellikler. Lalahan Hayvancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi, 34(1–2), 38–46.
• Özcan, M., Altınel, A. (1997). Kangal köpeği ve Alman çoban köpeği ırklarının bazı morfolojik özellikleri. İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 23, 413–422.
• Rigg, R. (2001). Livestock guarding dogs: their current use worldwide. IUCN/SSC Canid Specialist Group Occasional Paper No 1, 133 p.
• Schweizer, C., Meyers-Wallen, V.N. (2000). Medical management of dystocia and indications for cesarean section in the bitch. In J. Bonagura (Ed.), Current Veterinary Therapy XIII (pp. 933–939). W. B. Saunders Co.
• Scott, J.P., Fuller, J.L. (1965). Genetics and the social behaviour of the dog. University of Chicago Press.
• Tepeli, C., Çetin, O. (2000a). Kangal ırkı Türk çoban köpeklerinde büyüme, bazı vücut ölçüleri ve döl verimi özelliklerinin belirlenmesi 1. Büyüme ve bazı vücut ölçüleri. Veteriner Bilimleri Dergisi (Eurasian Journal of Veterinary Sciences), 16(1), 5–16.
• Tepeli C., Çetin O. (2000b). Kangal Irkı Türk Çoban Köpeklerinde Büyüme, Bazı Vücut Ölçüleri ve Döl Verimi Özelliklerinin Belirlenmesi. II. Döl Verimi Özellikleri, Eurasian Journal of Veterinary Sciences, 16, 1, 17-25.
• Tepeli, C., Çetin, O. (2003). Kangal ve Akbaş ırkı Türk çoban köpeklerinin baş ölçüleri üzerine bir araştırma. Veteriner Bilimleri Dergisi (Eurasian Journal of Veterinary Sciences), 19(1–2), 17–20.
• Tepeli, C., Çetin, O., İnal, S., Kırıkçı, K., Yılmaz, A. (2003). Kangal ve Akbaş ırkı Türk çoban köpeklerinde büyüme özellikleri. Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences, 27(4), 1011–1018.
• Tepeli C. (2006). Kangal Köpeği Yetiştiriciliği. Selçuk Bakış Dergisi, 4, 122-125.
• Tepeli C. (2008). Farklı Barındırma Şartlarında Yetiştirilen Kangal ve Akbaş Köpeklerinde Bazı Döl Verimi Özellikleri. Eurasian Journal of Veterinary Sciences, 24, 1; 53-58.
• Tepeli, C., Erdoğan, M., Yılmaz, A., Bulut, Z., Savolainen, P. (2017). Çeşitli ülkelerde halk elinde yetiştirilen Türk çoban köpeklerinde bazı morfolojik özellikler. Eurasian Journal of Veterinary Sciences, 33(4), 268–275.
• TSE. (1997). Kangal Köpeği Standardı (TS 12172, Mart 1997). Türk Standartları Enstitüsü Matbaası.
• Tuncel, E. (1996). Kangal çoban köpeği. Uluslararası Sempozyum Türk Çoban Köpeği (Ed. O. Cenap, T. Cafer). Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Yayın Ünitesi, Sarışen Basımevi, Konya.
• Wykes, P.M., Olson, P.N. (2003). Vagina, vestibule, and vulva. In D. Slatter (Ed.), Textbook of Small Animal Surgery (pp. 1502–1510). W. B. Saunders.
• Yeşilyurt, H. (1999). Kangal çoban köpeği tanıtım el kitabı. Kangal Kaymakamlığı, Köylere Hizmet Götürme Birliği, Sivas.
• Yıldız, B. (1993). Türk çoban ve Alman kurt köpeklerinin baş ölçümleri üzerinde araştırma. Uludağ Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 12(1), 35–39.
• Yılmaz, O. (2007). Some morphological characteristics of Kangal dogs raised in various parts of Turkey (Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde yetiştirilmekte olan Kangal köpeklerinin bazı morfolojik özellikleri) [Doktora tezi].
• Yılmaz, O., Ertuğrul, M. (2011). Kangal (Karabaş) çoban köpeğinin dünyaya yayılış öyküsü. Journal of the Institute of Science and Technology, 1(3), 117–120.