Okul Öncesi Çocuğa Sahip Annelerin Ebeveyn Öz Yeterliklerinin İncelenmesi

Yıl 2023, , 539 - 554, 27.06.2023

Bilge Demirdöven , Arzu Özyürek

https://doi.org/10.35675/befdergi.1276404

Öz

Çalışmada okul öncesi yaş grubu çocuğa sahip annelerin ebeveyn öz yeterliklerinin
incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada ilişkisel tarama yöntemi kullanılmış, çalışma
grubuna uygun örnekleme yöntemiyle belirlenen 236 anne katılmıştır. Veri toplamada
bireysel form ve Yenilenmiş Berkeley Ebeveyn Öz Yeterlik Ölçeğinden (YBEÖYÖ), verilerin
analizinde ise t testi ve ANOVA kullanılmıştır. Bulgulara göre annelerin ebeveyn öz
yeterliklerinin yüksek olduğu, YBEÖYÖ puanlarının çocuğun cinsiyeti ve annenin yaşı ile
anlamlı bir fark oluşturmadığı; YBEÖYÖ ebeveynliğe özgü stratejiler puanı ile çocuğun okula
gitme süresi arasındaki farkın anlamlı olduğu; çocuğun doğum sırası, annenin öğrenim
durumu ve annenin mesleği ile YBEÖYÖ puanları arasındaki farkın anlamlı olduğu
saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

anne, çocuk, ebeveyn öz yeterliği

Kaynakça

• Altındağ Kumaş, Ö., & Sümer, H. M. (2019). Özel gereksinimli küçük çocuğu olan annelerin öz yetkinlikleri, yılmazlık düzeyleri ve stres düzeyleri arasındaki ilişkilerin belirlenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(1), 164-173. https://doi.org/10.24106/kefdergi.2445
• Balat, G., Sezer, T., & Tunçeli, H. (2014). Okul öncesi eğitim kurumuna devam eden çocukların annelerinin öz yeterlilik ve öfke düzeylerinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, 47-63.
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioural change. Psychological Review, 84(2), 191-215. https://doi.org/10.1037/033-295X.84.2.191
• Bandura, A. (1989). Regulation of cognitive processes through perceived self-efficacy. Developmental Psychology, 25(5), 729-735.
• Başpınar, S., & Sönmez, N. (2021). Okul öncesi öğretmen adaylarının kaynaştırmaya yönelik öz-yeterlik algılarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, Erken Görünüm. https://doi.org/10.21565/ozeleğitimdergisi.799776
• Benzies, K.M., Trute, B., & Worthington, C. (2013). Maternal self-efficacy and family adjustment in house hold swith children with serious disability. Journal of Family Studies, 19(1), 35-43.
• Belsyk, J.(1984). The determinants of parenting: A process model. Child Development, 55(1), 83-96.
• Bloomfield, L., & Kendal, S. (2010). Audit as evidence: The effectiveness of ‘123 Magic’ programmes. Community Practitioner, 83(1), 26-9. PMID:20196306.
• Büyüktaşkapu, S. (2012). Annelerin öz yeterlik algıları ile 1-3 yaş arasındaki çocuklarının gelişimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 18-30.
• Coleman, P. K., & Karraker, K. H. (2000). Parenting self-efficacy among mothers of school- age children: conceptualizition, measure ment and correlates. Family Relations, 49(1), 13-24.
• Coşkun, U. H., Sağır, T. M., & Girli, A. (2019). Üstün zekâlı ve yetenekli çocuğu olan annelerin problem çözme becerilerinin bir yordayıcısı olarak ebeveyn yetkinliği. Uluslararası Eğitim Spektrumu Dergisi, 1(2), 106-130.
• Cüceloğlu, D. (2013). İnsan ve davranışı psikolojinin temel kavramları (27. Basım). Remzi.
• De Montigy, F., & Lacharite, C. (2005). Nursing theory and concept development or analysis perceived parental efficacy: concept analysis. Journal of Advanced Nursing, 49(4), 387-396.
• Demir, S. (2019). Algılanan sosyal desteğin bir çıktısı olarak öz yeterlik. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(3), 919-932. https://doi.org/10.17679/inuefd.553518
• Donat Bacıoğlu, S., & Tezel, D.(2020). Ebeveynlerin çocuklarıyla cinsellik hakkında konuşma stratejileri ve öz yeterlikleri. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 32(2), 37-57.
• Emre, O., Ulutaş, A., Ayanoğlu, M., & Kaçmaz, C. (2019). Türkiye’de yaşayan göçmen Suriyeli annelerin çocuk eğitimi yeterliliği düzeylerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Bilimsel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 74-90. https://doi.org/10.31798/ses.629988
• Erol, M., & Avcı Temizer, D (2016). Eyleme geçiren bir katalizör “Öz Yeterlik Algısı”: Üniversite öğrencileri üzerine bir inceleme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(4), 711-723.
• Güler Yıldız, T., Şahin, F., Haktanır, G., & Holloway, S. (2021). Turkish adaptation of the Berkeley parenting self-efficacy scale revised (BPSE-R). Journal of Education and Future, 19, 13-23.
• Grusec, J. E., Hastings, P., & Mammone, N. (1994). Parenting cognitios and relationship schemas. In J.G. Smetana (Ed.), Beliefs About Parenting: Origins and developmental implications (pp. 5-19). San Francisco: Jossey-Bass.
• Hastings, R.P., & Brown, T. (2002). Behavior problems of children with autism, parental self-efficacy and mental health. American Journal on Mental Retardation, 107(3), 222-232.
• Hessa, C. R., Tetib, D. M., & Hussey Gardnerc, B. (2004). Self-efficacy and parenting of high risk infants: The moderating role of parent knowledge of infant development. Journal Applied Developmental Psycholgy, 25 (4) ,423-437.
• Holloway, S. D., Suzuki, S., Kim, S., Nagase, A., Wang, Q., Campell, E. M., Golshirazi, M., Iwatate, K., & Nishizaka, S. (2019). Development and cross-national validation of a revised version of the Berkeley Parenting Self-efficacy Scale. Early Childhood Research Quarterly, 47(1), 309-320.
• Karasar, N. (2013). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Kıvrak Kunt, P. (2019). 5-6 yaş çocukların annelerinin ebeveyn öz yeterlik algılarının incelenmesi (Tez No.551564). [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi- Konya]. Yükseköğretim Kurumu Başlanlığı Tez Merkezi.
• Kotil, Ç. (2010). Okul öncesi eğitim kurumuna yeni başlayan 5 yaş çocukların sosyal-duygusal uyum düzeylerine annenin ebeveyn öz yeterlik algısı ile okul beklentilerine uyum düzeylerinin incelenmesi (Tez No.250901). [Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi- İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Kwan, R.W.H., Kwok, S.Y.C.L., & Ling, C.C.Y. (2015). The moderating roles of parenting self-efficacy and parenting alliance omarital satisfaction among chinese father’s and mother’s. J Child Fam Stud, 24, 3506-3515.
• Ogelman, H. G., & Çiftçi Topaloğlu, Z. (2015). 4-5 yaş çocuklarının sosyal yetkinlik, saldırganlık, kaygı düzeyleri ile anne-babalarının ebeveyn öz yeterliği algısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 241-271. https://doi.org/10.17240/ailbuefd.2014.14.1-5000091511
• Ogurlu, U. (2016). Üstün yetenekli çocuğa sahip ailelere yönelik eğitim programının ailelerin ebeveyn öz yeterliklerine ve farkındalıklarına etkisi. Milli Eğitim Dergisi, 209, 144-159.
• Özdemir, Y., & Sağkal, A. S. (2018). Mizaç temelli müdahale programının annelerin ebeveynlik ve öğretmenlerin sınıf yönetimi öz yeterlik algıları üzerindeki etkileri. Ege Eğitim Dergisi, 19(2), 425-445. https://doi.org/10.12984/egeefd.452181
• Öztürk, M., & Giren, S. (2015). Annelerin ebeveynlik algıları ile çocuklarının problem davranışlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 477-503.
• Salonen, A. H., Kaunoneni M., AstedtKurki, P., Jarvenpaa, A. L, Isoaho, H., & Tarkka, M. T. (2009). Parenting self-efficacy after child birth. Journal of Advanced Nursing, 65(11), 2324-2336.
• Santrock, J. W. (2016). Yaşam boyu gelişim (13. Basımdan çeviri). Nobel.
• Sevigny, P.R., & Loutzenhiser, L. (2010). Predictors of parenting self-efficacy in mothers and fathers of toddlers. Child: care and development, 36(2), 179-189.
• Soyoğlu, F. (2019). Okul öncesi dönem çocuklarının öz düzenleme becerileri ile ebeveyn öz yeterlik ve öfke düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No.574514) [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi- Ankara]. Yüksek Öğretim Kurumu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Söğüt, R., & Çekiç, A. (2020). Üstün yetenekli çocuğu olan ve olmayan anne babaların ebeveynliğe ilişkin öz yeterlik algıları ile stres düzeylerinin karşılaştırılması. Gelişim ve Psikoloji Dergisi, 1(1), 1-15.
• Tepeli, K. (2018). Ailenin tanımı, türleri ve işlevleri, ss.14-38. Aile yaşam döngüsü (Ed.: K. Tepeli ve E. Durualp). Ankara: Hedef CS.
• Yeşil, R., Şahan, E., & Aslanderen, M. (2018). Ebeveynin çocuk eğitimi konusundaki yeterliklerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 1828- 1849. https://doi.org/10.29299/kefad.2018.19.03.002