Ebeveyn Başarı Baskısı ve Akademik Stresin Ortaöğretim Öğrencilerinin Okul Tükenmişliğini Yordama Düzeyi

Yıl 2023, , 1328 - 1349, 13.12.2023

Savaş Tatlı , Taner Atmaca

https://doi.org/10.35675/befdergi.1322675

Öz

Bu çalışmada ortaöğretim öğrencilerinin okul tükenmişliği üzerinde eğitim-öğretim süreçleri için büyük risk oluşturan akademik stres ve ebeveyn başarı baskısının rolü incelenmiştir. Araştırmanın yürütülmesinde, nicel araştırma desenlerinden ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini Düzce il merkezindeki sınavla öğrenci alan 3 okulda 2022-2023 eğitim-öğretim yılında öğrenim gören 983 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırma verileri, Ebeveyn Akademik Başarı Baskısı ve Desteği Ölçeği, Akademik Beklentilere Yönelik Stres Envanteri Ölçeği ve Okul Tükenmişlik Ölçeği olmak üzere Likert tipi üç ölçek kullanılarak elde edilmiştir. Araştırmadaki değişkenlerin birbirleriyle olan ilişkileri incelendiğinde ebeveyn başarı baskısı ile akademik stres arasında pozitif yönlü, istatistiksel olarak anlamlı ve düşük düzeyde, ebeveyn baskısı ile okul tükenmişliği arasında pozitif yönlü, istatistiksel olarak anlamlı ve orta düzeyde, akademik stres ile okul tükenmişliği arasında pozitif yönlü, düşük düzeyde ve anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Ebeveyn başarı baskısı ve akademik stresin okul tükenmişliğini yordama düzeyi %12,2 olarak tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Akademik stres, ebeveyn başarı baskısı, okul tükenmişliği

The Predictive Power of Parental Achievement Pressure and Academic Stress on School Burnout Among Secondary School Students

Öz

This study examined the role of academic stress and parental achievement pressure, which pose significant risks for school burnout among secondary school students. The research employed a quantitative research design, specifically the correlational survey model. The sample of the study consisted of 983 students enrolled in three schools in the central district of Düzce during the 2022-2023 academic year. Data were collected using three Likert-type scales: the Parental Achievement Pressure and Support Scale, the Academic Expectations-Related Stress Inventory, and the School Burnout Scale. When examining the relationships between the variables in the study, it was found that there was a positive, statistically significant, and low-level relationship between parental achievement pressure and academic stress, a positive, statistically significant, and moderate-level relationship between parental pressure and school burnout, and a positive, statistically significant, and low-level relationship between academic stress and school burnout. The predictive power of parental achievement pressure and academic stress on school burnout was determined to be 12.2%.

Anahtar Kelimeler

Academic stress, parental achievement pressure, school burnout

Kaynakça

• Akpınar, M. (2016). Okul tükenmişliği ile akademik stres ve öznel iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 459516) [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi-Erzurum]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Al‐Dhamit, Y., & Kreishan, L. (2016). Gifted students' intrinsic and extrinsic motivations and parental influence on their motivation: From the self‐determination theory perspective. Journal of Research in Special Educational Needs, 16(1), 13–23.
• An, N. H., Hong, V.T.P., Thao, T.T.P., Thao, L.N., Khue, N.M., Phuong, T.T.T., & Thanh, N.M. (2022). Parental burnout reduces primary students’ academic outcomes: a multi-mediator model of mindful parenting and parental behavioral control. The Family Journal, 30(4), 621–629.
• Atik, S. (2016). Akademik başarının yordayıcıları olarak öğretmene güven, okula karşı tutum, okula yabancılaşma ve okul tükenmişliği (Tez No. 452189) [Doktora tezi, İnönü Üniversitesi-Malatya]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Atmaca, T. & Özen, H. (2019). Self-esteem of high school students: A structural equation modelling analysis. Cypriot Journal of Educational Science. 14(3), 422–435.
• Aypay, A. (2011). Ortaöğretim okul tükenmişliği ölçeği (OOTÖ). Eğitim ve Bilim Dergisi 12(2), 782-787. Ayrancı, E. ve Öge, E. (2011). Bir vakıf üniversitesindeki öğrencilerin sınav kaygısı hakkında araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30, 87-102.
• Bayram, S.B. (2019). Ergenlerin mükemmeliyetçilik özellikleri ve akademik alanda arzuların ertelenmesi ile akademik stres arasındaki ilişkinin incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(35), 41-55.
• Bozdağ, S. (2022). Özel yetenekli çocuklarda ebeveyn akademik başarı baskısı ve desteği ile akademik motivasyon arasındaki ilişkiler: Öz düzenlemenin aracı rolü (Tez No. 717691) [Yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi Yayınevi.
• Cengiz, S., Yağan, F., Kara, F. & Dörtyol, Z. (2023). Ergenlerde akademik beklentilere ilişkin stres, akademik motivasyon ve okul tükenmişliği arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Mavi Atlas, 11(1), 63-75.
• Ciciolla, L., Curlee, A.S., Karageorge, J., & Luthar, S.S. (2016). When mothers and fathers are seen as disproportionately valuing achievements: Implications for adjustment among upper middle-class youth. Journal of Youth and Adolescence, 46, 1057-1075.
• Corey, P. & Chen, C.P. (2019). Young women’s experiences of parental pressure in the context of their career exploration. Australian Journal of Career Development, 28(2), 151-163.
• Çınar, Z. (2022). Covid- 19 sürecinde lise öğrencilerinde görülen okul tükenmişliği ve eğitim stresinin anne ve baba tutumları açısından incelenmesi (Tez No. 752276) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Arel Üniversitesi-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Deb, S., Strodl, E. & Sun, J. (2015). Academic stress, parental pressure, anxiety and mental health among Indian high school students. International Journal of Psychology and Behavioral Sciences, 5(19), 26-34.
• Demir, M. (2015). Okul tükenmişliğinin yordanmasında sınav kaygısı ve akademik başarının etkisi (Tez No. 433852) [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi-Erzurum]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Dinçbaş, İ., Gökkaya, F., Çıvgın, U. (2023). Lise öğrencilerinin psikolojik belirti ve öz şefkat düzeylerinin okul tükenmişliği ile ilişkisi. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(44), 249-266. Dobos, B., Piko, B.F. & Mellor, D. (2021). What makes university students perfectionists? The role of childhood trauma, emotional dysregulation, academic anxiety and social support. Scandinavian Journal of Psychology, 62, 443–447.
• Dündar, B. B. (2018). Lise öğrencilerinde sınav kaygısı, aile tutumu ve gelecek beklentisinin okul tükenmişliği ile ilişkisi. (Tez No. 526607) [Yüksek lisans tezi, Üsküdar Üniversitesi-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Erten, S.B. (2020). Lise son sınıf öğrencilerinin sınav kaygısı ile algılanan stres düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 622133) [Yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi-Malatya]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Fiorilli, C., De Stasio, S., Di Cahiacchio, C., Pepe, A.; Slmela-Aro, K. (2017). School burnout, depressive symptoms and engagement: Their combined effect on student achievement. International Journal of Educational Research, 84, 1-12.
• Fives, H., Hamman, D., & Olivarez, A. (2007). Does burnout begin with student-teaching? Analyzing efficacy, burnout, and support during the student-teaching semester. Teaching and teacher education, 23(6), 916-934.
• Gündoğan, S. & Seçer, İ. (2022). Okul tükenmişliğiyle başa çıkma. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 14(3), 331-339.
• Haspolat, N. K., & Yalçın, İ. (2022). Yüksek başarılı öğrencilerde ebeveyn başarı baskısı ölçeği geliştirme çalışması. Milli Eğitim Dergisi, 51(236), 3413-3442.
• Ibda, H., Wulandari, T.S., Abdillah, A., Hastuti, A. & Mahsun, M. (2023). Student academic stress during the COVID-19 pandemic: a systematic literature review. International Journal of Public Health Science (IJPHS), 12(1), 286-295.
• Jung, I., Kim, J. H., Ma, Y., & Seo, C. (2015). Mediating effect of academic self-efficacy on the relationship between academic stress and academic burnout in Chinese adolescents. International Journal of Human Ecology, 16(2), 63-77.
• Kapıkıran, Ş. (2016). Ebeveyn akademik başarı baskısı ve desteği ölçeğinin psikometrik değerlendirmeleri ve yapısal geçerlik: ortaokul ve lise öğrencileri. Ege Eğitim Dergisi, 17(1), 62-83.
• Kapıkıran, Ş. (2020). Ergenlerde ebeveyn akademik başarı baskısı ve desteği ile sınav kaygısı arasındaki ilişkide akademik dayanıklılığın aracı rolü. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48, 409-430.
• Kara, S. (2014). Lise öğrencilerinde okul tükenmişliği ile psikolojik iyi olma arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Tez No. 385884) [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi-Sakarya]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Kaya, A. ve Sezgin, M. (2017). Ortaokul öğrencilerinin mutluluklarının eğitim stresi ve okul yaşam kalitesi tarafından yordanması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 245-264.
• Kaya, B. & Sarı, M. (2023). Lise öğrencilerinde okul tükenmişliği düzeyi, nedenleri ve sonuçları: Bir karma yöntem araştırması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 112-131.
• Kelecioğlu, H., & Bilge, F. (2009). Akademik beklentilere ilişkin stres envanterinin uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36, 148-157.
• Lin, S. H., & Huang, Y. C. (2012). Investigating the relationships between loneliness and learning burnout. Active Learning in Higher Education, 13(3), 231-243.
• Liu, Y. & Lu, Z. (2012). Chinese high school students' academic stress and depressive symptoms: gender and school climate as moderators. Stress and Health, 28(2), 340-346.
• Lu, H., Nie, P. & Sousa-Poza, A. (2021). The effect of parental educational expectations on adolescent subjective well-being and the moderating role of perceived academic pressure: Longitudinal evidence for China. Child Indicators Research, 14, 117–137.
• Luo, Y., Zhang, H. & Chen, G. (2020). The impact of family environment on academic burnout of middle school students: The moderating role of self-control. Children and Youth Services Review, 119, 105482.
• Ma, Y., Siu, A., & Tse, W.S. (2018). The role of high parental expectations in adolescents’ academic performance and depression in Hong Kong. Journal of Family Issues, 39(9), 2505–2522.
• Maykel, C., deLeyer-Tiarks, J., Bray, M.A. (2018). Academic stress: What is the problem and what can educators and parents do to help? In S. Deb (ed) Positive schooling and child development (pp. 27-40). Springer, Singapore.
• Özcan, S. (2021). Ergenlerde başarı odaklı motivasyon düzeyi ile sınav kaygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 669830) [Yüksek lisans tezi, Gelişim Üniversitesi-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Özdemir, Y. ve Özdemir, M. (2015). Eğitim stresi ve benlik saygısının ortaokul öğrencilerinin okul tükenmişliği üzerindeki doğrudan ve dolaylı etkileri. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 1-10.
• Parker, P. D., & Salmela-Aro, K. (2011). Developmental processes in school burnout: A comparison of major developmental models. Learning and Individual Differences, 21(2), 244–248.
• Pascoe, M.C., Hetrick, S.E. & Parker, A.G. (2020) The impact of stress on students in secondary school and higher education. International Journal of Adolescence and Youth, 25(1), 104-112.
• Ribeiro, I.J.S., Pereira, R., Freire, I.V., de Oliveira, B., Casotti, C.A. & Boery, E.N. (2018). Stress and quality of life among university students: a systematic literature review. Health Professions Education, 4(2), 70-77.
• Riley, P. J. (2003). The relationship between parental warmth and parental pressure to achieve with adolescent depression and anxiety in China. University of Maryland, College Park.
• Ringeisen, T. & Raufelder, D. (2015). The interplay of parental support, parental pressure and test anxiety e Gender differences in adolescents, Journal of Adolescence, 45, 67-79.
• Ritchwood, T. D., Carthron, D., & Decoster, J. (2015). The impact of perceived teacher and parental pressure on adolescents’ study skills and reports of test anxiety. Journal of Best Practices in Health Professions Diversity, 8(1), 1006–1019
• Salmela‐Aro, K., & Upadyaya, K. (2014). School burnout and engagement in the context of demands–resources model. British Journal of Educational Psychology, 84(1), 137-151.
• Salmela-Aro, K., Kiuru, N., Leskinen, E., & Nurmi, J.-E. (2009). School burnout inventory (SBI): Reliability and validity. European Journal of Psychological Assessment, 25(1), 48–57.
• Schaufeli, W. B., Martinez, I., Pinto, A. M., Salanova, M., & Bakker, A. (2002). Burnout and engagement in university students: A cross-national study. Journal of Cross-Cultural Psychology, 33, 464-481.
• Schmid, E. & Garrels, V. (2021) Parental involvement and educational success among vulnerable students in vocational education and training. Educational Research, 63(4), 456-473.
• Seçer, İ. ve Gençdoğan, B. (2012). Ortaöğretim öğrencilerinde okul tükenmişliğinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Turkish Journal of Education, 1(2), 1-13.
• Seçer, İ., Halmatov, S., Veyis, F. ve Ateş, B. (2013). Okul tükenmişlik ölçeğinin Türk kültürüne uyarlanması: Güvenirlik ve geçerlik çalışması. Turkish Journal of Education, 2(2), 16-27.
• Sontur R., Bilgili, E., Öğüt, C. (2021). Ailenin akademik tutumunun öğrenme sorumluluğuna etkisi: ortaokul öğrencileri örneği. Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(3), 301-309.
• Söderholm, F., Lappalainen, K., Holopainen, L. & Viljaranta, J. (2022). The development of school burnout in general upper secondary education: the role of support and schoolwork difficulties. Educational Psychology, 42(5), 607-625.
• Subramani, C. & Venkatachalam, J. (2019). Sources of academic stress among higher secondary school students. International Review of School Sciences and Humanities, 9(7), 488-492.
• Subramani, C. & Venkatachalam, J. (2019). Parental expectations and its relation to academic stress among school students. International Journal of Research and Analytical Reviews (IJRAR), 6(2), 95-99.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.) Pearson.
• Tong, Y., Li, J.X. & Shu, B. (2021). Is children’s academic performance valuable to parents? linking children’s effort vs. results and fathers’ vs. mothers’ subjective well-being. Child Indicators Research, 14, 583–605.
• Veyis, F., Seçer, İ., & Ulas, S. (2019). An investigation of the mediator role of school burnout between academic stress and academic motivation. Journal of Curriculum and Teaching, 8(4), 46-53.
• Wu, K., Wang, F., Wang, W., Li, Y. (2022). Parents' education anxiety and children's academic burnout: the role of parental burnout and family function. Frontiers in Psychology, 4(12), 764824.
• Yeon, O.Y., Hong, Y.P., Kim, K.M., Lee, Y.L. & Lim, M.H. (2020). The relationships between academic burnout, mental health, parental achievement pressure, and academic demand in high school students. Korean Journal of Stress Research, 28(2), 61-67.
• Zhang, Y., Deng, G., Zhang, Z. (2015). A cross sectional study between the prevalence of chronic pain and academic pressure in adolescents in China (Shanghai). BMC Musculoskelet Disord 16, 219.
• Zhou T, Cheng G, Wu X, Li R, Li C, Tian G., Yan Y. (2021). The associations between sleep duration, academic pressure, and depressive symptoms among Chinese adolescents: Results from China family panel studies. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(11), 6134.