Hasan Kallimci’nin “A Benim Çakır Oğlum Atatürk’ün Anıları” Adlı Eserinin Söz Varlığı Bağlamında İncelemesi

Yıl 2024, , 2987 - 3006, 21.12.2024

Nermin Er Aydemir , Damla Nur Ökmen

https://doi.org/10.35675/befdergi.1529873

Öz

Söz varlığı, bir dile ait bütün sözleri içermektedir. Bununla beraber, alt türleri itibariyle söz varlığı; temel söz varlığı, deyimler, atasözleri, terimler, yabancı sözcükler, kalıp sözler, çeviri sözcükler, kalıplaşmış sözlerden oluşmaktadır. Türkçe, sahip olduğu zengin söz varlığı içerisinde özellikle tarihî köklülüğüne dayalı olarak kalıplaşmış kültürel kodlara karşılık gelen zengin söz varlığına sahiptir. Bu zenginliğin örnekleri, Türk edebiyatının sözlü ve yazılı türlerinde tarihin her döneminde yaşatılmıştır. Çocuk edebiyatı eserleri, Türkçenin özellikle kültürel kodları bağlamında gelecek nesillere öğretimi açısından önemli bir yere sahip olmuştur. Türkiye’de bu alanda eserler veren yazarlardan birisi de Hasan Kallimci’dir. Bu çalışmada yazarın “A Benim Çakır Oğlum Atatürk’ün Anıları” kitabı kültürel söz varlığı açısından incelenmiştir. Nitel yaklaşıma uygun olarak desenlenen araştırmada, doküman incelemesi yoluyla veriler toplanmıştır. Çalışma evrenini oluşturan kitabın söz varlığı unsurlarından deyimler, kalıp sözler ve atasözleri bağlamında kullanımlarının belirlenmesi, çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Böylelikle kalıplaşmış sözlü kültürel bellek ögelerinin çocuk edebiyatı eseri örneğindeki işlevsel özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk edebiyatı, Hasan Kallimci, söz varlığı, Türkçe eğitimi.

Etik Beyan

Çalışmada insan unsuru bulunmayıp doküman analizi uygulandığından etik izne tabi olmadığını beyan ederiz.

Hasan Kallimci's Work Titled "A Benim Çakır Oğlum Atatürk’ün Anıları " Examination in the Context of Vocabulary

Öz

Vocabulary includes all the words of a language. However, vocabulary in terms of its subtypes; it consists of basic vocabulary, idioms, proverbs, terms, foreign words, formulaic expressions, translated words and formulaic expressions. Among its rich vocabulary, Turkish has a rich vocabulary that corresponds to stereotyped cultural codes, especially based on its historical roots. Examples of this richness have been kept alive in the oral and written genres of Turkish literature in every period of history. Children's literature works have an important place in terms of teaching Turkish to future generations, especially in the context of its cultural codes. One of the writers who produce works in this field in Turkey is Hasan Kallimci. In this study, the author's book "A Benim Çakır Oğlum Atatürk'ün Anıları" was examined in terms of cultural vocabulary. In the research designed in accordance with the qualitative approach, data was collected through document review. The purpose of the study is to determine the use of idioms, formulaic expressions and proverbs, which are among the vocabulary elements of the book that constitute of the study. Thus, the functional properties of stereotypical oral cultural memory elements in the example of children's literature were tried to be determined. As a result of the study, 62 idioms and 13 formulaic expressions were identified, but no proverbs were found.

Anahtar Kelimeler

Children, Hasan Kallimci, Turkish education, vocabulary

Kaynakça

• Aksan, D. (2011). Türkçenin gücü. Bilgi Yayınevi.
• Aksan, D. (2021). Türkçenin sözvarlığı. Bilgi Yayınevi.
• Aksoy, Ö.A. (2020). Atasözleri ve deyimler sözlüğü 1-2, İnkılâp Yayınları.
• Baş, B. (2005). 2005 yılında yayımlanmış bazı çocuk dergilerindeki söz varlığı üzerine bir değerlendirme. XIV. Eğitim Bilimleri Kongresi-Kongre Kitabı. 28-30 Eylül 2005.
• Baş, B. (2006). 1985-2005 yılları arasında çocuk edebiyatı sahasında yazılmış tahkiyeli metinlerin söz varlığı üzerine bir araştırma (Tez No. 191152) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Baş, B. (2012). Türk masallarının söz varlığı üzerine bir değerlendirme. Milli Folklor Dergisi, 24 (93), ss.125-134.
• Baş, B. & Demirci, S. (2015). 2. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerle çalışma kitaplarındaki etkinliklerin söz varlığı açısından karşılaştırılması, Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(1), ss. 17-29.
• Bayraktar, S. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde bir kültür aktarımı aracı olarak kalıp sözler (Tez No. 553166) [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi-Anakara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Bayraktar, S. (2022). Kalıp sözler özellikleri, sınıflandırılması, kültürel göstergeleri, yabancı dil öğretimindeki yeri, TDK Yayını.
• Canbulat, M. & Dilekçi, A. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki kalıp sözler ve öğrencilerin kalıp sözleri kullanma düzeyleri. Turkish Studies- International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(7), 217-232.
• Duran, E. & Kırhallı Gök, B. (2021). Hasan kallimci’nin ilkokul birinci sınıflar için yazmış olduğu eserlerdeki söz varlığı. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi. 7(2), 51-67.
• Er Aydemir, N. (2023). Söz varlığı ve Türkçe. B. Direkci, M. Ateş (Ed.), Türkçe öğretimi (1. Baskı, s.279-296)içinde. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Erbay, F. & Öztürk Samur, A. (2010). Anne ve babaların çocuk kitapları hakkındaki genel görüşleri ile çocukların alıcı dil gelişim düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Turkish Studiesİnternational Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 5/4 Fall 2010, p. 1063-1073, ISSN: 1308-2140. http://dx.dol.org/10.7827/Turkish Studies.8020
• Erol, Ç. (2007) Türkiye türkçesinde kalıp sözler üzerine bir inceleme (Tez No. 214195) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Gökçe, B. (2008). Gülten Dayıoğlu’nun çocuk öykülerinde değer eğitimi ve öykülerin Türkçeye katkısı (Tez No. 239576) [Yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi-Malatya]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Gökdayı, H. (2008). Türkçede kalıp sözler. Bilig. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelliği Heyet Başkanlığı, S.44, s.89–110.
• Gökdayı, H. (2015). Türkçede kalıp sözler. Kriter Yayınevi.
• Hengirmen, M. (1999). Dilbilgisi ve dilbilim terimleri sözlüğü. Engin Yayınevi.
• Kallimci, H. (2006). Ablam ustam Emine Işınsu. Hikmet Neşriyat.
• Kallimci,H. (2023). A benim çakır oğlum Atatürk’ün anıları. Çınaraltı Yayınları.
• Karagöl, E. & Tarakcı, R. (2019). Söz varlığı öğretimi açısından ortaokul Türkçe ders kitapları. Milli Eğitim Dergisi, 48(222), 149-171.
• Kılınç, O. (2020). Sevinç çokum’un hilal görününce romanında söz varlığı. The Journal of Academic Social Science.
• Kuru, H. (2017). Ayşe yamaç’ın çocuk romanlarının dil zenginliği açısından incelenmesi. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(2), 89-102.
• Kurudayıoğlu, Mehmet (2005). İlköğretim II. kademe öğrencilerinin kelime hazinesi üzerine bir araştırma (Tez No. 159613) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Kurudayıoğlu, M. & Karadağ, Ö. (2005). Kelime hazinesi çalışmaları açısından kelime kavramı üzerine bir değerlendirme. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25 (2), 293-307.
• Kurudayıoğlu, M. & Soysal, T. (2016) Cumhuriyet dönemi ilkokul Türkçe dersi öğretim programlarının söz varlığının geliştirilmesi açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, S (4)4, ss.559-598.
• Mert, E.L. (2009). Anadili eğitimi ve öğretimi sürecinde söz varlığı belirleme çalışmalarının önemi ve ‘deyim’ kazandırmaya yönelik etkinlik örnekleri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, TS 2(2), ss.83-93.
• Mete, Ö. Ö. (2016). Sevim Ak’ın çocuk edebiyatı yapıtlarının söz varlığı açısından incelenmesi (Tez No. 419278) [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Onan, B. & Baş, B. (2009). Türkçe öğretmen adaylarının yazılı anlatımlarında deyim kullanımı: Hatay ve Sivas örneği. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12, ss. 113-139.
• Onan, B. (2016). Söz varlığı terminolojisi üzerine bir analiz çalışması. Milli Eğitim (210),12-29.
• Sever, S. (2003). Çocuk ve edebiyat. Kök Yayıncılık.
• Sever, S. & Karagül, S. (2014). Oğuz tansel’in derleyip yazdığı masal kitaplarında yer alan sözvarlığı öğelerinin incelenmesi. Folklor/Edebiyat Dergisi, 20, 77, 173- 178.
• Subaşı Uzun, L. (1991). Türkçedeki deyim yapılarında biçimbilimsel ve sözdizimsel özellikler. Dilbilim Yazıları 1991,57-64.
• Püsküllüoğlu, A. (1995). Türkçe deyimler sözlüğü. Arkadaş Yayınevi.
• Türk Dil Kurumu. (2023). Güncel Türkçe sözlük. TDK Yayını.
• Türkmen, F. & Öger, A. (6-7-8 Eylül 2006). Türk çocuk edebiyatında denizlili bir yazar: Hasan Kallimci. Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu. Pamukkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi.
• Uluçay, M. & Börekçi, M. (2015). Ortaokul 6. sınıf öğrencilerinin yazılı anlatımlarında kullandıkları deyimler üzerine bir inceleme. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2). 317-338.
• Uysal, A. (2021). Çocuk kitaplarının kalıplaşmış söz varlığı üzerine bir inceleme: keloğlan masalları. Çocuk Edebiyat ve Dil Eğitimi Dergisi, 4(2), 160-181. https://doi.org/10.47935/ceded.937309.
• Vardar, B. (1998). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. ABC Kitabevi.
• Yolcu, F. (2018). “101 Türk efsanesi” adlı eserin söz varlığının türkçe öğretimi açısından değerlendirilmesi (Tez No. 505696) [Yüksek lisans tezi, Cumhuriyet Üniversitesi -Sivas]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım Bilgen, D., Nurlu, M. (2017). Çocuk edebiyatı alanındaki eserlerin temel söz varlığına ilişkin karşılaştırmalı bir inceleme. Turkish Studies, 12(4), 585-602.
• Yüceol M.Ö. (2001). Türkçe deyimler üzerine birkaç söz. Türk Dili, 600: 869-879.
• URL 1 https://www.hasankallimci.com/hayati.html adresinden 10 Mart 2024 tarihinde alındı