Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Türkçeyi Doğru, Güzel ve Etkili Kullanma Becerisini Geliştirebilme Durumları

Yıl 2025, Cilt: 20 Sayı: 46, 730 - 749, 30.06.2025

Esra Uçarkuş

https://doi.org/10.35675/befdergi.1562171

Öz

Bu çalışmada sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma becerisini geliştirebilme durumlarının incelenmesi amaçlanmıştır. Nitel araştırma yöntemi ile tasarlanan çalışmada öğretim planları doküman incelemesi metodu ile incelenmiştir. Çalışmaya bir devlet üniversitesinde 3. sınıfta öğrenim gören 20 sosyal bilgiler öğretmen adayı gönüllü katılım sağlamıştır. Çalışmanın verileri yarı yapılandırılmış öğretim planı şablonu ile toplanmıştır. Öğretim planları betimsel analiz yöntemi ile çözümlenmiştir. Analiz sonuçlarına göre sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma becerisini geliştirmek için dinleme, okuma, konuşma ve yazma beceri alanlarında ön hazırlık, uygulama süreci ve değerlendirme adımlarına uygun bir plan tasarlayamadıkları belirlenmiştir. Bu sebeple öğretmen yetiştirme sürecinde öğretmen adaylarına uygulamalı eğitimler verilmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkçeyi doğru , güzel ve etkili kullanma becerisi , öğretmen adayları , sosyal bilgiler , nitel araştırma

Etik Beyan

“Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler”den hiçbirini gerçekleştirmediğimi beyan ederim.

Readiness of Social Studies Teacher Candidates’ to Improve Ability to Use Turkish Correctly, Beautifully and Effectively

Öz

This study aims to examine the ability of social studies teacher candidates to develop their skills in using Turkish correctly, beautifully and effectively. In the study designed with the qualitative research method, teaching plans were examined with the document review method. 20 social studies teacher candidates studying in the 3rd grade at a state university participated voluntarily in the study. The data of the study were collected with a semi-structured teaching plan template. Teaching plans were analyzed with the descriptive analysis method. According to the analysis results, it was determined that social studies teacher candidates could not design a plan suitable for the preliminary preparation, application process and evaluation steps in the areas of listening, reading, speaking and writing skills in order to develop their skills in using Turkish correctly, beautifully and effectively. For this reason, it was suggested that practical training be provided to teacher candidates during the teacher training process.

Anahtar Kelimeler

Ability to use Turkish correctly , beautifully and effectively , teacher candidates , social studies , qualitative research

Kaynakça

• Akbaba, B., Keçe, M., & Erdem, M. (2012). Sosyal bilgiler dersinde çoklu ortam kullanımının öğrencilerin zaman-kronoloji ve değişim ve sürekliliği algılama becerilerine etkisi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, XIV(2), 237-257. https://acikerisim.aku.edu.tr/xmlui/handle/11630/3797
• Akyol, H. (2008). Yeni programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri (2. baskı). Kök Yayıncılık.
• Allen-Burley, M. (1995). Listening: The forgetten skill: A self-teaching guide (2nd ed.) John Wiley & Sons.
• Aslan, C. (2010). Düşünme becerilerini geliştirici dil ve edebiyat öğretimi ortamları-Bir eğitim durumu örneği. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(24), 127-152. https://www.ajindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423872273.pdf
• Ateş, Y., & Yavuz, E. (2021). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyal girişimcilik özelliklerinin ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 183-207. https://dergipark.org.tr/tr/pub/turksosbilder/issue/67694/1026990
• Baş, B. (2015). Türkçe öğretimi açısından çocuk edebiyatı (2. baskı). Pegem.
• Başpınar Yörük, N. (2021). Müzik içerikli etkinliklerin Türkçe dil becerileri üzerindeki etkisi [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2019). Bilimsel araştırma yöntemleri (26. baskı). Pegem.
• Calp, M. (2005). Özel eğitim alanı olarak Türkçe öğretimi (2. baskı).Eğitim Kitabevi.
• Çer, E. (2017). Türkçe öğretmenlerinin Türkçe öğretimine yönelik yeterlikleri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 68-89. DOI: 10.5505/pausbed.2017.85579
• Çifçi, M. (2001). Dinleme eğitimi ve dinleme eğitimini etkileyen faktörler. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 165-177.https://sbd.aku.edu.tr/II2/14-musa-cifci.pdf
• Demirel, Ö. (1999). Türkçe öğretimi. Pegem.
• Doğan, Y. (2009). Konuşma becerisinin geliştirilmesine yönelik etkinlik önerileri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(1), 185-204. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tebd/issue/26140/275307
• Doğan, Y. (2011). Dinleme eğitimi (1. baskı). Pegem.
• Dohen, M. Schwartz, J., & Bailly, G. (2010). Speech andface-to-face communication. Speech Communication, 52, 477–480. DOI:10.1016/j.specom.2010.02.016
• Epçaçan, C. (2013). Temel bir dil becerisi olarak dinleme ve dinleme eğitimi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11), 331-352. https://doi.org/10.14520/adyusbd.483
• Evans, M. B. (2018). The Integration of reading, writing, speaking, and listening skills in the middle school social studies classroom [Unpublished doctoral dissertion]. Utah State University.
• Farris, P. J. (2015). Elementary and middle school social studies: An interdisciplinary, multicultural approach (7nd.). Waveland Press.
• Geçici, F. (2023). Türkçe öğretmeni adaylarının yazma becerisine yönelik hazırladıkları ders planlarının ders işleme süreci açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 11(1), 47-63. https://doi.org/10.16916/aded.1156637
• Gregory, G. H., & Chapman, C. (2007). Differentiated instructional strategies: One size doesn’t fit all. Corwin.
• Güneş, F. (2007). Türkçe öğretimi ve zihinsel yapılandırma (1. baskı). Nobel Yayıncılık.
• Gürkan, B., & Dolapçıoğlu, S. (2020). Sosyal bilgiler dersinde estetik yaratıcılık öğretim etkinlikleriyle yaratıcı düşünme becerilerinin geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 45(202), 51-77. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2020.8474
• Kaçar, T., & Çakmak, Z. (2020). Sosyal bilgiler dersinde sorgulamaya dayalı öğretimin öğrencilerin ders başarısına, eleştirel düşünme becerilerine ve öğrenmenin kalıcılığına etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(76), 1651-1672. https://doi.org/10.17755/esosder.712886
• Kana, F. (2015). Öğretmen adaylarının Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma becerisiyle ilgili görüşleri: Bir durum çalışması. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 11(4), 1336-1355. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/63523
• Kara, H., & Tangülü, Z. (2021). Türkiye’de öğrenim gören sosyal bilgiler öğretmen adaylarının hukuk okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 341-359. https://doi.org/10.31592/aeusbed.834389
• Karadağ, R., & Çengelci, T. (2011). Sosyal bilgiler dersinde dil becerilerinin geliştirilmesine ilişkin öğretmen görüşleri. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 49-59. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijoess/issue/8539/105978
• Karatay, H. (2014). Okuma eğitimi-kuram ve uygulama (3. baskı). Pegem.
• Kayadibi, N. (2019). Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma. B. Aksoy, B. Akbaba & B. Kılcan (Ed.), Sosyal bilgilerde beceri eğitimi (1. baskı, s. 537-554) içinde. Pegem.
• Kaya, Z. (2007). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin türsel/yazınsal niteliği. S. Sever (Ed.), II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (Gelişmeler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri). (s. 83-90). Ankara Üniversitesi Basımevi. http://cgsempoz.education.ankara.edu.tr/SBK.pdf
• Kurudayıoğlu, M. (2003). Konuşma eğitimi ve konuşma becerisini geliştirmeye yönelik etkinlikler. TÜBAR, 13, 287-309. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubar/issue/16954/177014
• Küçükahmet, L. (2009). Program geliştirme ve öğretim (24. baskı). Nobel.
• Kuzey, M., & Değirmenci, Y. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının harita ve yön okuryazarlığına ilişkin kavramları anlama düzeyleri ve kavram yanılgıları. Milli Eğitim Dergisi, 48(223), 207-230. https://dergipark.org.tr/tr/pub/milliegitim/issue/48112/609097
• Melanlıoğlu, D. (2012). Dinleme becerisine yönelik ölçme değerlendirme çalışmalarında üstbiliş stratejilerinin kullanımı. Turkish Studies, 7(1), 1583-1595. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.2924
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve kılavuzu: 4- 5. sınıflar. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. MEB Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü. https://oygm.meb.gov.tr/dosyalar/StPrg/Ogretmenlik_Meslegi_Genel_Yeterlikleri.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2024). Türkiye yüzyılı maarif modeli öğretim programları ortak metni. https://tymm.meb.gov.tr/ogretim-programlari
• Murat, M. (2007). Okuma eğitimi. F. Bölükbaşı (Ed.), Türkçe Öğretimi (s. 99-119) içinde. Lisans Yayıncılık.
• Öz, F. (2011). Uygulamalı Türkçe öğretimi. Anı Yayıncılık.
• Özbay, M. (2005). Ana dili eğitiminde konuşma becerisini geliştirme teknikleri. Journal Of Qafkaz University, 16, 177-184. https://docplayer.biz.tr/2612920-Ana-dili-egitiminde-konusma-becerisini-gelistirme-teknikleri.html
• Özbay, M. (2009). Türkçe özel öğretim yöntemleri II. Öncü Kitap.
• Öztürk, Ç., & Korkmaz, Ö. (2020). Teknoloji destekli yaratıcı drama etkinliklerinin öğrencilerin sosyal bilgiler dersine dönük tutumlarına ve problem çözme becerilerine etkisi. Yaratıcı Drama Dergisi, 15(1), 1-18. DOI:10.21612/yader.2020.001
• Pala, Ş. M., & Başıbüyük, A. (2020). Ortaokul beşinci sınıf öğrencilerinin dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 9(3), 897-921. http://dx.doi.org/10.30703/cije.672882
• Parker, W. C. (2014). Social studies in elementary education (14nd ed). PEARSON.
• Peregoy, S. F., & Boyle, O. F. (2017). Reading, writing and learning in ESL: A resource book for teaching K-12 English learner (7nd ed). PEARSON.
• Richards, J. C. (2003). Current trends in teaching listening and speaking. The Language Teacher, 2(3), 65-4. https://www.finchpark.com/courses/tkt/Unit_07/teacher3.pdf
• Robertson, A. K. (2004). Etkili Dinleme. (E. S. Yarmalı, Çev.). Hayat Yayınları.
• Sallabaş, M. E. (2011). Aktif öğrenme yönteminin ilköğretim ikinci kademe, öğrencilerinin konuşma becerilerine etkisi [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Sargın, M. (2006). İlköğretim öğrencilerinin konuşma becerilerinin değerlendirilmesi-Muğla ili örneğinde [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Muğla Üniversitesi.
• Sawyer, W. E. (2012). Growing up with literature (6nd ed). Wadsworth Cengage Learning.
• Sever, S. (2004). Türkçe öğretimi ve tam öğrenme (4. baskı). Anı Yayıncılık.
• Sever, S. (2013). Çocuk edebiyatı ve okuma kültürü (1. baskı). Tudem Yayınları.
• Şan, S. (2021). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının vatandaşlık eğitimi odaklı politik okuryazarlığının geliştirilmesi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Tanyel, H. H. (2022). Sosyal bilgiler dersinde finansal okuryazarlık becerisinin kazandırılmasında farklılaştırılmış öğretim etkinliklerinin etkisi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Taşer, S. (2000). Konuşma eğitimi. Papirüs Yayınevi.
• Temizkan, M. (2009). Akran değerlendirmenin konuşma becerisinin geliştirilmesi üzerindeki etkisi. Mustafa Kemal University Journal of Social Sciences Institute, 6 (12), 90-112. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mkusbed/issue/19557/208435
• Temizyürek, F. (2007). İlköğretim ikinci kademede konuşma becerisinin geliştirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 40(2), 113-131. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000175
• Tomlinson, C. A. (1999). The differentiated classroom: Responding to the needs of all learners (1nd ed). Association for Supervision and Curriculum Development.
• Tomlinson, C. A. (2001). How to differentiate instruction in mixed-ability classrooms (2nd ed). Association for Supervision and Curriculum Development.
• Tompkins, G. E. (2017). Literacy for the 21st century (7nd ed). PEARSON.
• Uçarkuş, E., & Yeşilbursa, C. C. (2022). Sosyal bilgiler dersinde farklılaştırılmış öğretimin öğrencilerin zaman ve kronolojiyi anlama beceri erişisine etkisinin ve görüşlerinin incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(1), 72-81. https://doi.org/10.17556/erziefd.886701
• Ungan, S. (2007). Yazma becerisinin geliştirilmesi ve önemi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23, 461-472. http://www.ajindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423879759.pdf
• Wilson, J. A. (1997). A program to develop the listening and speaking skills of children in a first grade classroom (Research Report No. ED415566). https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED415566.pdf
• Yalçın, A. (2006). Türkçe öğretim yöntemleri yeni yaklaşımlar (2. baskı). Akçağ Yayınları.
• Yalın, F. A., & Yeşilbursa, C. C. (2024). Yedinci sınıf öğrencilerinin karar verme becerilerinin incelenmesi. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 712-746. DOI: 10.29299/kefad.1377563
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. baskı). Seçkin.
• Yıldız, C. (2003). Ana dili öğretiminde çağdaş yaklaşımlar ve Türkçe öğretimi (1. baskı). Pegema Yayıncılık.
• Yıldız, C., Okur, A., Arı, G., & Yılmaz, Y. (2006). Dinleme/İzleme öğretimi. C. Yıldız (Ed.), Yeni öğretim programına gore kuramdan uygulamaya Türkçe öğretimi (2. baskı). Pegem.