Eğitimde Finansal Bilinç; Öğretmen Adaylarının Finansal Okuryazarlık ve Finansal İyi Oluş Düzeyleri

Yıl 2025, Cilt: 20 Sayı: 48, 1629 - 1656

Furkan Altunay

https://doi.org/10.35675/befdergi.1679879

Öz

Bu araştırmanın amacı; öğretmen adaylarının finansal okuryazarlık tutum ve davranışları ile finansal iyi oluşları arasındaki ilişkiyi belirlemek ve bu ilişkinin cinsiyete ve öğrenim görülen bölüme göre değişimini incelemektir. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini Türkiye’nin Kuzeydoğusunda yer alan bir devlet üniversitesinde öğrenim görmekte olan öğretmen adayları oluşturmaktadır. Araştırmada, veri toplama aracı olarak öğretmen adaylarının demografik bilgilerini elde etmek için araştırmacılar tarafından geliştirilen kişisel bilgi formu, Sarıgül (2015) tarafından geliştirilen finansal okuryazarlık tutum ve davranış ölçeği ile Norvilitis ve ark. (2003) tarafından geliştirilen, Sunal (2012) tarafından da Türkçeye uyarlanan finansal iyilik hali ölçeği kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen verilerin analizinde betimsel analiz, Bağımsız Gruplar t-Testi, ANOVA, Pearson Korelasyon Analizi kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre finansal okuryazarlık tutum ve davranışları ile finansal iyi oluş arasında pozitif yönlü orta düzeyde anlamlı ilişki tespit edilmiştir. Finansal okuryazarlık tutum ve davranışları ile finansal iyi oluşun cinsiyet ve öğrenim görülen bölüm düzeyinden bağımsız olduğu tespit edilmiştir. Öğretmen adaylarına, finansal okuryazarlık eğitiminin verilmesinin onların finansal iyi oluşlarını olumu yönde etkileyeceği, böylece hem bireysel hem de toplumsal olarak ekonomik refaha katkıda bulunulabileceği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Finansal okuryazarlık , finansal iyi oluş , öğretmen adayları

Financial Consciousness in Education; Financial Literacy and Financial Well-Being Levels of Prospective Teachers

Öz

The aim of this research is to determine the relationship between financial literacy behaviors and attitudes of prospective teachers and their financial well-being and to examine the change in this relationship according to gender and department. The relational screening model was used in the research. The sample of the research consists of prospective teachers studying at a state university located in the Northeast of Turkey. In the study, the personal information form developed by the researchers to obtain demographic information of the teacher candidates, the financial literacy attitude and behavior scale developed by Sarıgül (2015) and the financial well-being scale developed by Norvilitis et al. (2003) and adapted to Turkish by Sunal (2012) were used as data collection tools. Descriptive analysis, Independent Groups t-Test, ANOVA, Pearson Correlation Analysis were used in the analysis of the data obtained in the research. According to the results obtained from the research, a positive moderately significant relationship was found between financial literacy attitudes and behaviors and financial well-being. It was determined that financial literacy attitudes and behaviors and financial well-being were independent of gender and department level. It can be said that providing financial literacy training to prospective teachers will positively affect their financial well-being, thus contributing to economic prosperity both individually and socially.

Anahtar Kelimeler

Financial literacy , financial well-being , pre-service teachers

Kaynakça

• Adalar, H., & Ata, B. (2021). Alanla ilişkilendirilmiş finansal okuryazarlık eğitimi modelinin sosyal bilgiler öğretmen adaylarının finansal okuryazarlıkları ve finansal tutumlarına etkisi. Journal of History School, 52, 2266–2304. http://dx.doi.org/10.29228/Joh.50765
• Adam, A. M., Frimpong, S., & Boadu, M. O. (2017). Financial literacy and financial planning: Implication for financial well-being of retirees. Business and Economic Horizons, 13(2), 224–236. https://doi.org/10.15208/beh.2017.17
• Alkaya, A., & Yağlı, İ. (2015). Finansal okuryazarlık-finansal bilgi, davranış ve tutum: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi İİBF öğrencileri üzerine bir uygulama. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(40), 585–599.
• Altunay, F., & Kurdal, C. (2024). Ortaokul öğretmenlerinin finansal okuryazarlik düzeyleri ve üstbilişsel farkindaliklari arasindaki ilişkinin incelenmesi. International Journal of Eurasia Social Sciences/Uluslararasi Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 15(58), 1619-1664.
• Amagir, A., Groot, W., Maassen van den Brink, H., & Wilschut, A. (2018). A review of financial-literacy education programs for children and adolescents. Citizenship, Social and Economics Education, 17(1), 56–80. https://doi.org/10.1177/2047173417719555
• Anthony, M., Sabri, M. F., Rahim, H. A., & Othman, M. A. (2022). Financial socialisation and moderation effect of gender in the influence of financial behaviour on financial well-being among young adults. Malaysian Journal of Consumer and Family Economics, 28, 68–99.
• Arıkan, İ., & Çakmak, Z. (2023). Sosyal bilgiler dersinde bağlam temelli öğrenme yaklaşımının öğrencilerin akademik başarısına, finansal okuryazarlık becerilerine ve öğrenmenin kalıcılığına etkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (59), 153–183. https://doi.org/10.53568/yyusbed.1189436
• Bayram, S. S. (2010). Finansal okuryazarlık ve para yönetimi davranışları: Anadolu Üniversitesi öğrencileri üzerine uygulama (Tez No. 258096) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi- Eskişehir]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Bruhn, M., de Souza Leão, L., Legovini, A., Marchetti, R., & Zia, B. (2016). The impact of high school financial education: Evidence from a large-scale evaluation in Brazil. American Economic Journal: Applied Economics, 8(4), 256–295. https://doi.org/10.1257/-app.20150149
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri (29. Baskı). Pegem Akademi.
• Chetioui, H., El Bouchikhi, Y., Makhtari, M., Sahli, M., & Lebdaoui, H. (2024). An investigation of the impact of financial literacy on households’ financial well-being: An emerging market study. International Journal of Economics and Financial Issues, 14(3), 97–105. https://doi.org/10.32479/ijefi.15840
• Cohen, J. (2007). Statistical power analysis for the behavioral sciences. Academic Press. https://doi.org/10.4324/9780203771587
• Cole, S., Sampson, T., & Zia, B. (2011). Prices or knowledge? What drives demand for financial services in emerging markets? The Journal of Finance, 66(6), 1933–1967. https://doi.org/-10.1111/j.1540-6261.2011.01696.x
• Cude, B., Lawrence, F., Lyons, A., Metzger, K., LeJeune, E., Marks, L., & Machtmes, K. (2006). College students and financial literacy: What they know and what we need to learn. Proceedings of the Eastern Family Economics and Resource Management Association, 102(9), 106–109.
• Çangır, M., Sarıyıldız, A., Budak, C., Kamak, Z., Ayyıldız, F., Bozer, İ., & Sayar, B. (2024). Investigation of teachers' financial literacy levels. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 11(103), 142–148. https://doi.org/10.5281/-zenodo.10616575
• Danışman, E., Sezer, D., & Gümüş, U. T. (2016). Finansal okuryazarlık düzeyinin belirlenmesi: Üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma. Kara Harp Okulu Bilim Dergisi, 26(2), 1-37.
• Deng, H. T., Chi, L. C., Teng, N. Y., Tang, T. C., & Chen, C. L. (2013). Influence of financial literacy of teachers on financial education teaching in elementary schools. International Journal of e-Education, e-Business, e-Management and e-Learning, 3(1), 68. https://-doi.org/10.7763/ijeeee.2013.v3.195
• Doloh, A., Redzuan, N. H., & Mohd Yusoff, Z. (2023). The role of financial behavior, financial stress, and financial well-being toward Islamic financial literacy. In Mansou. D & Vadell L. M. B. (Eds.). Islamic sustainable finance, law and innovation: Opportunities and challenges. (pp. 167–176). Springer Nature.
• Ecija, J. (2020). Financial management practices, capability and financial well-being of public high school teachers. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(5), 3397–3409. https://doi.org/10.15869/itobiad.808188
• Er, F., Temizel, F., Özdemir, A., & Sönmez, H. (2014). Lisans eğitim programlarının finansal okuryazarlık düzeyine etkisinin araştırılması: Türkiye örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(4), 113–125. https://doi.org/10.18037/ausbd.00957
• Er, T. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının finansal okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi (Tez No. 558703) [Yüksek lisans tezi, Ömer Halisdemir Üniversitesi- Niğde]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Ergün, B., Şahin, A., & Ergin, E. (2014). Finansal okuryazarlık: İşletme bölümü öğrencileri üzerine bir çalışma. Journal of International Social Research, 7(34). 847-864.
• Esendemir, O. (2024). İlköğretim matematik öğretmenleri ve ilköğretim matematik öğretmen adaylarının finansal okuryazarlık düzeyleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 23(91), 1102–1130. https://doi.org/10.17755/esosder.1437814
• Fan, L., & Henager, R. (2022). A structural determinants framework for financial well-being. Journal of Family and Economic Issues, 43(2), 415–428. https://doi.org/10.1007/s10834-021-09798-w
• Ferrer, J. C. (2017). Caught in a debt trap? An analysis of the financial well-being of teachers in the Philippines. The Normal Lights, 11(2), 297-324.
• Field, A. (2013). Discovering statistics using SPSS (3rd ed.). Sage.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8th ed.). McGraw Hill.
• Friedline, T., & West, S. (2016). Financial education is not enough: Millennials may need financial capability to demonstrate healthier financial behaviors. Journal of Family and Economic Issues, 37, 649–671. https://doi.org/10.1007/s10834-015-9475-y
• George, D., & Mallery, P. (2011). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference (4th ed.). Pearson.
• Govorova, E., Benítez, I., & Muñiz, J. (2020). How schools affect student well-being: A cross-cultural approach in 35 OECD countries. Frontiers in Psychology, 11, 431. https://-doi.org/10.3389/fpsyg.2020.00431
• Güler, E., & Tunahan, H. (2017). Finansal okuryazarlık: Hane halkı üzerine bir araştırma. İşletme Bilimi Dergisi, 5(3), 79–104. https://doi.org/10.22139/jobs.323261
• Gürer, A., & Bozacı, İ. (2023). Enflasyon ortamında finansal iyi oluşun, işgören ve alışveriş refahına etkisinde fiziksel sağlığın aracı rolünün incelenmesi. Premium e-Journal of Social Sciences (PEJOSS), 7(33), 714–730. https://doi.org/10.5281/zenodo.8255967
• Güvenç, H. (2017). Öğretim programlarımızda finansal okuryazarlık. İlköğretim Online, 16(3), 935–948. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.330233
• Hasan, M., Le, T., & Hoque, A. (2021). How does financial literacy impact on inclusive finance? Financial Innovation, 7(1), 40. https://doi.org/10.1186/s40854-021-00259-9
• Hastings, J. S., Madrian, B. C., & Skimmyhorn, W. L. (2013). Financial literacy, financial education, and economic outcomes. Annual Review of Economics, 5(1), 347–373. https://-doi.org/10.1146/annurev-economics-082312-125807
• Joo, S. H., & Grable, J. E. (2004). An exploratory framework of the determinants of financial satisfaction. Journal of Family and Economic Issues, 25, 25–50. https://-doi.org/10.1023/B:JEEI.0000016722.37994.9f
• Kamakia, M. G., Mwangi, C. I., & Mwangi, M. (2017). Financial literacy and financial wellbeing of public sector employees: A critical literature review. European Scientific Journal, 13(16), 233. http://dx.doi.org/10.19044/esj.2017.v13n16p233
• Kayış, A. (2009). Güvenilirlik analizi. Ş. Kalaycı (Ed.), SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (1. Baskı, s. 321–331) içinde. Asil Yayın Dağıtım.
• Kılıç, Y., & Ata, H. A. (2015). Finansal okuryazarlık: Üniversite öğrencilerine yönelik bir araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (66), 129–150. https://doi.org/-10.25095/mufad.396535
• Kıran, F., Bozkurt, Ö. Ç., & Tunç, H. (2018). Finansal okuryazarlık ve girişimcilik niyeti arasındaki ilişki: Üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma. Bucak İşletme Fakültesi Dergisi, 1(1), 29–51.
• King, E. K., Johnson, A. V., Cassidy, D. J., Wang, Y. C., Lower, J. K., & Kintner-Duffy, V. L. (2016). Preschool teachers’ financial well-being and work time supports: Associations with children’s emotional expressions and behaviors in classrooms. Early Childhood Education Journal, 44, 545–553. https://doi.org/10.1007/s10643-015-0744-z
• Kurdal, C. & Kaplan, A. (2023). The relationship between middle school students’ metacognitive awareness and their attitudes to mathematics.Turkish Journal of Mathematics Education, 4(1), 44-54.
• Kline, B. R. (2005). Principles and practice of structural equation modeling. Guilford Press.
• Kütük, E. (2017). Üniversite öğrencilerinin finansal okuryazarlık seviyesinin belirlenmesi üzerine bir araştırma: Doğu Karadeniz örneği (Tez No. 473603) [Yüksek lisans tezi, Gümüşhane Üniversitesi-Gümüşhane]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Lone, U. M., & Bhat, S. A. (2024). Impact of financial literacy on financial well-being: A mediational role of financial self-efficacy. Journal of Financial Services Marketing, 29(1), 122–137. https://doi.org/10.1057/s41264-022-00183-8
• Lusardi, A., & Mitchell, O. S. (2011). Financial literacy around the world: An overview. Journal of Pension Economics & Finance, 10(4), 497–508. https://doi.org/-10.1017/S1474747211000448
• Lusardi, A., & Streeter, J. L. (2023). Financial literacy and financial well-being: Evidence from the US. Journal of Financial Literacy and Wellbeing, 1(2), 169–198. https://-doi.org/10.1017/flw.2023.13
• Manalo, R. A., Uy, C., & Bayona, S. P. (2024). Factors affecting financial well-being of Filipino basic education teachers: A structural equation model. Review of Integrative Business and Economics Research, 13(2), 123–141.
• McMillan, J. H., & Schumacher, S. (2010). Research in education: Evidence-based inquiry (MyEducationLab Series). Pearson.
• MEB. (2018). Matematik eğitim programı. MEB Temel Eğitim Genel Müdürlüğü. https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=329
• MEB. (2018). Sosyal bilgiler eğitim programı. MEB Temel Eğitim Genel Müdürlüğü. https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=354
• MEB. (2024b). Matematik eğitim programı. MEB Temel Eğitim Genel Müdürlüğü. https://mufredat.meb.gov.tr/
• MEB. (2024a). Sosyal bilgiler eğitim programı (4–7. sınıflar). MEB Temel Eğitim Genel Müdürlüğü. https://mufredat.meb.gov.tr/
• Mohamed, N. A. (2017). Financial socialization: A cornerstone for young employees’ financial well-being. Reports on Economics and Finance, 3(1), 15–35. https://doi.org/-10.12988/ref.2017.711
• Norvilitis, J. M., & MacLean, G. M. (2010). The role of parents in college students’ financial behaviours and attitudes. Journal of Economic Psychology, 31, 55–63. https://doi.org/10.1016/j.joep.2009.10.003
• OECD. (2017a). Measuring financial literacy. OECD. http://www.oecd.org/finance/financial-education/measuringfinancialliteracy.htm
• OECD. (2017b). G20/OECD INFE report on adult financial literacy in G20 countries. OECD. https://www.oecd-ilibrary.org/finance-and-investment/g20-oecd-infe-report-on-adult-financial-literacy-in-g20-countries_04fb6571-en
• OECD. (2020). OECD/INFE 2020 International survey of adult financial literacy. OECD. https://n9.cl/n0doa
• Önem, H. B. (2022). Finansal iyi oluş düzeyine demografik faktörlerin etkisi: Üniversite personeli üzerine bir uygulama. Oltu Beşerî ve Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 46–51. https://doi.org/10.54614/OJFHSS.2022.1037991
• Öztürk, E., & Demir, Y. (2015). Finansal okuryazarlık ve para yönetimi: Süleyman Demirel Üniversitesi akademik personel üzerine bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (68), 113–134. https://doi.org/10.25095/mufad.396629
• Postmus, J. L., Plummer, S. B., McMahon, S., & Zurlo, K. A. (2013). Financial literacy: Building economic empowerment with survivors of violence. Journal of Family and Economic Issues, 34, 275–284. https://doi.org/10.1007/s10834-012-9330-3
• Priyadharshini, S. H. (2017). From financial literacy to financial well-being: A study of the level of financial literacy of women teaching faculty in educational institutions in Coimbatore region (ID No: 1930-2940) [Bharathiar University-Tamilnadu, India]. Exclude quotes Off Exclude matches.
• Riyazahmed, D. K. (2021). Does financial behavior influence financial well-being? Journal of Asian Finance, Economics and Business, 8(2), 273–281. https://doi.org/-10.13106/jafeb.2021.vol8.no2.0273
• Sabri, M. F., & Zakaria, N. F. (2015). The influence of financial literacy, money attitude, financial strain and financial capability on young employees' financial well-being. Pertanika Journal of Social Sciences & Humanities, 23(4).
• Sancak, S. (2019). Üniversite öğrencilerinde finansal okuryazarlık araştırması: Gümüşhane Üniversitesi örneği (Tez No. 548717) [Yüksek lisans tezi, Gümüşhane Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Sarıgül, H. (2015). Finansal okuryazarlık tutum ve davranış ölçeği: Geliştirme, geçerlik ve güvenirlik. Journal of Management and Economics Research, 13(1), 200–218. https://-doi.org/10.11611/JMER408
• She, L., Waheed, H., Lim, W. M., & Sahar, E. (2022). Young adults' financial well-being: Current insights and future directions. International Journal of Bank Marketing, 41(2), 333–368. https://doi.org/10.1108/IJBM-04-2022-0147
• Sorgente, A., & Lanz, M. (2017). Emerging adults’ financial well-being: A scoping review. Adolescent Research Review, 2, 255–292. https://doi.org/10.1007/s40894-016-0052-x
• Sunal, O. (2012). Finansal iyilik hali ölçeği (FİHÖ): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ege Akademik Bakış, 12(2), 209. https://doi.org/10.21121/eab.2012219535
• Surendar, G., & Sarma, S. (2018). Financial literacy and financial planning among teachers of higher education: A study of critical factors of select variables. International Journal of Pure and Applied Mathematics, 118(18), 1627–1649.
• Swiecka, B., Yeşildağ, E., Özen, E., & Grima, S. (2020). Financial literacy: The case of Poland. Sustainability, 12(2), 700. https://doi.org/10.3390/su12020700
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2015). Using multivariate statistics (6th ed.). Allyn & Bacon/Pearson Education. Tang, N., & Baker, A. (2016). Self-esteem, financial knowledge and financial behavior. Journal of Economic Psychology, 54, 164–176. https://doi.org/10.1016/j.joep.2016.04.005
• Tetik, N. (2019). Türkiye’nin finansal okuryazarlık düzeyi: Literatür taraması ve sonuçların değerlendirilmesi. Electronic Turkish Studies, 14(6). https://doi.org/10.29228/-turkishstudies.22524
• Theodos, B., Kalish, E., McKernan, S. M., & Ratcliffe, C. (2014). Do financial knowledge, behavior, and well-being differ by gender? Urban Institute, 6(11)1–8.
• Tuna, G., & Ulu, M. O. (2016). Üniversite öğrencilerinin finansal okuryazarlık düzeylerini etkileyen faktörlerin belirlenmesi: İşletme bölümü öğrencileri üzerine bir araştırma. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 12(12), 128–141.
• Ünal, O., Torun, S., Yavuz, E., & Ediş, S. (2016). İlköğretim bölümü öğretmen adaylarının finansal okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 11(9). https://doi.org/10.7827/turkishstudies.9644
• Ünal, S., Düger, Y. S., & Özyaşar, H. (2015). Finansal refah hâli: Dumlupınar Üniversitesi akademisyenlerine yönelik ampirik bir araştırma. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, (600), 37–45.
• Viac, C., & Fraser, P. (2020). Teachers’ well-being: A framework for data collection and analysis. OECD. https://doi.org/10.1787/19939019
• Warmath, D., & Zimmerman, D. (2019). Financial literacy as more than knowledge: The development of a formative scale through the lens of Bloom's domains of knowledge. Journal of Consumer Affairs, 53(4), 1602–1629. https://doi.org/10.1111/joca.12286
• Xiao, J. J., & O'Neill, B. (2018). Propensity to plan, financial capability, and financial satisfaction. International Journal of Consumer Studies, 42(5), 501–512. https://doi.org/-10.1111/ijcs.12461
• Xiao, J. J., Ahn, S. Y., Serido, J., & Shim, S. (2014). Earlier financial literacy and later financial behaviour of college students. International Journal of Consumer Studies, 38(6), 593–601. https://doi.org/10.1111/ijcs.12122