Türk Öğrencilerin Sığınmacı Kavramına Yönelik Algılarının Metaforlar Yoluyla İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 37, 116 - 139, 25.03.2023

Alperen Avcı , Derya Kayıran

https://doi.org/10.35675/befdergi.1199700

Öz

Bu çalışmanın amacı Türk öğrencilerin “sığınmacı” kavramlarına yönelik algılarını metaforlar yolu belirlenmesi ve değerler eğitimi bağlamında değerlendirilmesidir. Çalışmada nitel araştırma yöntemi olgubilim deseni kullanılmıştır. Çalışmaya ulaşılabilir örnekleme yöntemi ile 110 öğrenci gönüllü olarak katılmıştır. Verilerin toplanmasında araştırmacılar tarafından geliştirilmiş metafor formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde betimsel ve içerik analizleri tercih edilmiştir. Analizlerin yorumlanması sonucunda; sığınmacı kavramına yönelik en çok tekrarlanan ilk üç metaforun çocuk, misafir ve kuş olduğu tespit edilmiştir. Bu metaforlar korunmaya muhtaç, ilgi ve sevgi ihtiyacı olan, geri dönme ve yerlerini yurtlarını terk etme gibi özelliklerinden dolayı verildiği tespit edilmiştir. Elde edilen metaforlar “İhtiyaç sahibi olma”, “Köklerini ve özgürlüklerini kaybetme”, “Yeniliklere sebep olma”, “Olumsuz Özelliklere Sahip Olma”, “Korku duygusuna sahip olma”, “Bilinmeyen özelliklere sahip olma”, “Eğitilebilir olma” ve “Barış özelliklerine sahip olma” kategorileri altında toplanmıştır. Ayrıca sınıf düzeyinde yapılan karşılaştırmalı analiz neticesinde düşük sınıf düzeyindeki öğrencilerin sığınmacılara yönelik daha olumlu görüş belirttikleri sınıf düzeyi arttıkça sığınmacılara yönelik daha olumsuz görüşler belirttikleri sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma sonucunda, elde edilen bulgulara paralel olarak, öğrencilerin sahip olduğu olumsuz metaforların silinmesinde ve olumlu metaforların pekiştirilmesinde değerler eğitimin faydalı olacağına inanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sığınmacı (Mülteci), metafor, değerler eğitimi, eğitim programı

Kaynakça

• Akıncı B, Nergiz A, Gedik E. (2015). Uyum süreci üzerine bir değerlendirme: Göç ve toplumsal kabul. Göç Araştırmaları Dergisi, 1(2), 58-83.
• Aslan, A., Cambaz, Z.H. & Karasu, S. (2018). Üniversite öğrencilerinin suriyeli mültecilere yönelik algı ve görüşlerine yönelik bir nitel araştırma. Research Studies Anatolia Journal, 1(3):472-489.
• Aykırı, Kudret (2017). Sınıf öğretmenlerinin sınıflarındaki suriyeli öğrencilerin eğitim durumlarına ilişkin görüşleri. Pamukkale Ünivetsitesi Turkish Journal of Primary Education, 2, 44-56.
• Bakioğlu, A., Artar, F. & İzmir, H. (2018). Ankara’daki Suriyelilerin mültecilik deneyimleri göç, gündelik yaşam, geçim deneyimleri ve sosyal dışlanma. Ankara: Sosyoloji Derneği Yayını. Erişim adresi: http://www.sosyolojidernegi.org.tr/s/2300/i/Multecilikdeneyimleri.pdf
• Biner, Ö. & C. Soykan (2016). Suriyeli mültecilerin perspektifinden türkiye’de yaşam. çeşitlilik ve stratejik davalama ağı projesi. file:///C:/Users/pc/Downloads/SURIYELI-MULTECILERINPERSPEKTIFINDENTURKIYE-DE-YASAM.pdf.
• Burak, D., & Amaç, Z. (2021). Mülteci öğrenciler kanadı kırık kuşlar gibidir öğretmen adaylarının mülteci öğrenci algıları. Milli Eğitim Dergisi, 50(1), 221-247.
• Charles, L. & Denman, K. (2013). Syrian and palestinian syrian refugees in lebanon: the plight of women and children. Journal of International Women's Studies, 14(5), 96- 111. Creswell, J. W. (2016). Nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Coşkun, İ. ve Emin, M.N. (2016). Türkiye’deki Suriyelilerin eğitiminde yol haritası fırsatlar ve zorluklar. İstanbul: SETA Yayınları.
• Çetin, T. G. (2021). Öğretmenlerin öznel iyi oluş düzeyleri ve mülteci öğrencilere yönelik tutumları arasındaki ilişki. (Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Çanakkale.
• Dağlı, K.(2020). Suriyeli sığınmacı öğrencilerin matematik dersi kazanımları elde etme sürecinde ikinci sınıf öğretmenlerinin karşılaştığı sorunlar.(Yüksek Lisans Tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Demirtaş, S., & Mentiş Taş, A. (2019). Sınıf öğretmenlerinin Suriyeli öğrencilere ilişkin metafor algılarının incelenmesi Konya örneği . Reseracher: Social Science Studies, 7(3), 156-177.
• Dobre, A. (2016). Acculturation Through Education: A qualitative study on learning strategies of adult immigrants in Romania.
• Dolapcı, E. (2019). Öğretmenlerin çok kültürlü özyeterlik algısı ve okul iklimi ile mülteci öğrencilere yönelik tutumları arasındaki ilişkilerin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu.
• Döner, H. (2016). Suriyeli göçmenlerle yaşanan sorunlar üzerine sosyolojik bir araştırma: hatay ili örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Durmuş, E. & Baş, K. (2016, 28-30 Nisan). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının mülteci kavramına ilişkin algılarının metaforlar yardımıyla analiz edilmesi [Sözlü bildiri]. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Sempozyumu (USBES2016), Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Eminoğlu, N. & Eminoğlu, M. F. (2020). Suriyeli mülteci öğrenci, okul ve öğretmen algılarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Sosyal Bilimler ve Eğitim Dergisi, 3(1), 387-399.
• Erdoğan, M.M., (2014). Türkiye’deki Suriyeliler: Toplumsal kabul ve uyum araştırması. Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi, Hugo Yayınları.
• GIGM (Göç İdaresi Genel Müdürlüğü). https://www.goc.gov.tr/duzensiz-gocistatistikler. (Erişim tarihi: 02.05.2022)
• Gündoğan, A. O. (2010). Çokkültürlülük ve Değer Sorunu. Eğitim-Öğretim Bilim Araştırma Dergisi, 6(18),33-38.
• Harunoğulları, M. (2016) Suriyeli sığınmacı çocuk işçiler ve sorunları: Kilis örneği. Göç Dergisi, 3(1), 29-63.
• İçduygu, A. (2010). Türkiye’de uluslararası göçün siyasal arka planı: Küreselleşen Dünyada ulus devlet inşa etmek ve korumak. Pusch, B. ve Wilkoszewski, T. (Der.), Türkiye’ye Uluslararası Göç: Toplumsal Koşullar- Bireysel Yaşamlar. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Kağnıcı, D. Y. (2017). Suriyeli Mülteci Çocukların Kültürel Uyum Sürecinde Okul Psikolojik Danışmanlarına Düşen Rol ve Sorumluluklar. İlköğretim Online, 16(4), 1768-1776. doi: 10.17051/ilkonline.2017.342990
• Kanbur, N. İ. (2017). İlkokulda görev yapan öğretmenlerin mülteci öğrencilere yönelik tutumlarının incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Kaplan, I., Stolk, Y., Valıbhoy, M., Tucker, A. & Baker, J. (2016). Cognitive assessment of refugee children: Effects of trauma and new language acquisition. Transcult Psychiatry. 53(1):81-109. doi: 10.1177/1363461515612933. Epub 2015 Nov 12. PMID: 26563891.
• Kara, Ö. T., Yiğit, A. & Ağırman, F. (2016). Çukurova üniversitesi Türkçe öğretmenliği bölümünde okuyan öğrencilerin Suriyeli mülteci kavramına ilişkin algılarının incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 12(4), 945-961.
• Kardeş, S., Banko, Ç. & Akman, B. (2017). Sosyal medyada Suriyeli sığınmacılara yönelik algı: bir sözlük değerlendirmesi. Göç Dergisi, 4(2): 185-200.
• Kardeş, S. & Akman, B. (2018) Suriyeli mültecilerin eğitimine yönelik öğretmen görüşleri. İlköğretim Online,17(3),1224-1237.
• Kaya, İ.(2020). Sınıfında Suriyeli öğrencisi bulunan öğretmenlerin sınıf yönetiminde karşılaştığı sorunların incelenmesi.(Yüksek Lisans Tezi). Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir.
• Keskin, A. & Okçu, V. (2021). Ortaokullardaki mülteci öğrencilere yönelik öğretmen ve öğrencilerin tutumlarının incelenmesi . Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi , 6 (2) , 311-332 . DOI: 10.53506/egitim.892264
• Keskin, S. C., Karaloğlu, İ., Tufan, S., Karatepe, Ö. & Keskin, Y. (2019). Perception of migration in the metaphors of 6th, 7th and 8th-grade students in Turkey. Universal Journal of Educational Research, 7(5), 1319-1332. https://doi.org/10.13189/ujer.2019.070517
• Kılıç, G. & Özkor, D. (2019). Suriyeli çocukların eğitimi araştırma raporu. İstanbul:Mavi Kalem.
• Korkmaz, S.(2019). Okul öncesi eğitimi alan sığınmacı çocukların eğitim süreçleri ve yaşanan sorunlara yönelik nitel bir değerlendirme.(Yüksek Lisans Tezi).Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Köse, N., Bülbül, Ö. & Uluman, M. (2019). Sınıf öğretmenlerinin mülteci öğrencilere yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Journal of Continuous Vocational Education and Training, 2 (1) , 16-29.
• MEB(2022). Millî Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü Göç ve Acil Durumlarda Eğitim Daire Başkanlığı. https://hbogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_01/26165737_goc2022sunu.pdf
• Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Mülteciler ve Sığınmacılarla Dayanışma Yardımlaşma ve Destekleme Derneği Durum Raporu No:1, (2017). Geçici Koruma Altındaki Yabancıların Eğitim Hizmetlerine Erişimleri Önündeki Engeller ve Bunların Okullaşma Oranlarına Yansımaları (Ankara Örneği). http://msyd.org/wpcontent/uploads/2017/12/Ankaradaki-Suriyeli-Okul- %C3%87a%C4%9F%C4%B1ndaki-%C3%87ocuklar%C4%B1nE%C4%9Fitim-Eri%C5%9Fimi-Raporu.pdf .
• Özcan, A. S. (2018). Çokkültürlülük bağlamında Türkiye’nin Suriyeli öğrencilere yönelik eğitim politikası. Pesa Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(1), 18-29. https://doi.org/10.25272/j.2149-8385.2018.4.1.02
• Özdoğru, A. A., Dolu, F. N., Akan, A. & Aldemir, S. (2021). Öğretmenlerin çokkültürlü eğitime ve mülteci öğrencilere yönelik tutumları. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 111-122.
• Özer, Y., Ateşok, Z. & Komsuoğlu, A. (2016). Türkiye'nin göçmen ve mültecilere yönelik eğitim politikalarının dönüşümü.İçinde A. Esen ve M. Duman (Ed.), Türkiye’de geçici koruma altındaki Suriyeliler: Tespit ve öneriler (s. 147-171). İstanbul: Dünya Yerel Yönetim ve Demokrasi Akademisi Vakfı.
• Paksoy, A. F. & Şentöregil, M. (2018). Türk basınında Suriyeli sığınmacılar: İlk beş yılın analizi (2011-2015) . Selçuk İletişim , 11 (1) , 237-256 . DOI: 10.18094/josc.344498
• Sağlam, H. İ. & İlksen Kanbur, N. (2017). Sınıf öğretmenlerinin mülteci öğrencilere yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 7(2), 310-323.
• Sarıtaş, E., Şahin, Ü. & Çatalbaş, G. (2016). İlkokullarda yabancı uyruklu öğrencilerle karşılaşılan sorunlar. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(1), 208-229.
• Saygın, S., & Hasta, D. (2018). Göç, kültürleşme ve uyum. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 10(3), 302-323.
• Sinan, F. N.(2019). Türkiye'de ilkokula devam eden Suriyeli çocukların akran ilişkilerinin incelenmesi.(Yüksek Lisans Tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Soybakış, Ş.G.(2021). Sınıf öğretmenlerinin suriyeli öğrencilere yönelik tutum ve görüşlerinin incelenmesi.(Yüksek Lisans Tezi). Kilis 7 Aralık Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kilis.
• Şensin, Ceyda (2016). Sınıf öğretmenlerinin suriye’den göçle gelen öğrencilerin eğitimine ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Taştan, C. & Çelik, Z. (2017). Türkiye’de Suriyeli çocukların eğitimi: güçlükler ve öneriler. Ankara: Eğitim-Bir-Sen Yayınları. Taze, H. K. & Aktın, K. (2018). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının mülteci kavramına yönelik metaforları. A. Solak (Ed.). Şiddet ve sosyal travmalar içinde (s. 69-102). HEGEM Yayınları.
• Tezcan, G. (2019). The pre-service teachers’ metaphorical perceptions about Syrian asylum seekers’ children. International Journal of Progressive Education, 15(2), 9-29. https://doi. org/10.29329/ijpe.2019.189.2
• Tıkman, F.(2017). Sosyal bilgiler ögretmen adaylarının suriye’den gelen insanlara yönelik görüşlerinin değerlendirilmesi (Kilis 7 Aralık Üniversitesi Örneği). (Yüksek Lisans Tezi) Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Torun, F. & Demirtaş, Ç. (2018). Medyada yer alan haberlerin öğretmen adaylarının Suriyelilere yönelik algılarına etkisinin incelenmesi. Turkish Studies, 13(4), 1211-1226. http://dx.doi. org/10.7827/TurkishStudies
• Türkiye’de, Suriyeli göçmenlerin durumu. [03.07.2020]. Göç İdaresi Başkanlığı. https://www.goc.gov.tr/gecici-korumamiz-altindaki-suriyeliler
• United Nations High Commissioner for Refugees Report, (2018). https://data2.unhcr.org/en/situations/syria?id=107%2520%25E2%2580%2593J ordan%2520-04%2520April%25202016, Erişim: 23.11.2018
• Uzun, Z. & Özcan, E. (2017). Sosyoloji lisans öğrencilerinin Suriyeli sığınmacı ve mülteciler hakkındaki metaforik algıları. Journal of Human Sciences, 14(3), 2925-2948. https://doi. org/10.14687/jhs.v14i3.4829
• Yaşar, İ.(2022). Öğretmen ve yönetici görüşlerine göre okullarda Suriyeli öğrencilere yönelik gerçekleştirilen rehberlik faaliyetleri.(Yüksek Lisans Tezi). Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Yelpaze, İ. & Güler, D. (2018). The relationship between attitudes towards asylum seekers and compassion levels of university students. International Journal of Assessment Tools in Education, 5(3), 524-543.
• Yılmaz, E.(2021). Türkiye’de bulunan Suriyeli ailelerin okul çağındaki çocuklarının eğitim durumları ve gelecek beklentileri.(Yüksek Lisans Tezi). Marmara Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yurdakul, A. & Tok, T. N. (2018). Öğretmen gözüyle mülteci/göçmen öğrenci. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(2), 46-58.