Sınıf Öğretmenlerinin Afet Okuryazarlık Düzeylerinin ve Afetlere Yönelik Hazırbulunuşluklarının İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 20 Sayı: 45, 310 - 338, 31.03.2025

Busenur Arda , Yahya Han Erbaş

https://doi.org/10.35675/befdergi.1501830

Öz

Bu araştırma, sınıf öğretmenlerinin mevcut afet okuryazarlık düzeylerini tespit etmek ve aynı zamanda sınıf öğretmenlerinin afetlere karşı hazırbulunuşluk düzeylerini ortaya koymak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubu basit seçkisiz örnekleme yöntemi kullanılarak 2023-2024 eğitim-öğretim yılında Tekirdağ’ın Çorlu ilçesinde göre yapan 250 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Bu amaç çerçevesinde karma araştırma desenlerinden açımlayıcı sıralı desen kullanılmıştır. Araştırmanın nicel verileri Afet Okuryazarlık Ölçeği (AFOY) ile toplanıp SPSS 22.0 paket programı kullanılarak cinsiyet, mesleki kıdem ve eğitim düzeyi değişkenlerinde incelemeler yapılmıştır. Bu yapılan incelemelerde afet okuryazarlığının cinsiyet ve eğitim düzeyi değişkenleri için istatiksel olarak anlamlı bir fark bulunamamış ancak iyileştirme ve müdahale alt boyutlarında mesleki kıdem değişkeni istatiksel olarak anlamlı fark görülmüştür. Araştırmanın nitel bulguları araştırmacı tarafından hazırlanılan görüşme soruları ile toplanılmış içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Nitel verilerin sonucunda öğretmenlerin doğal afetlere karşı hazırbulunuşlukları ortaya konmuş, afet kazanımlarına yönelik görüşleri alınmış ve afet kazanımlarını aktarmada kullandıkları öğretim yöntem ve teknikleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

afet okuryazarlığı, Doğal afet, karma yöntem araştırması, sınıf öğretmeni

Etik Beyan

Bu çalışma için Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Etik Kurulu’ndan ve Tekirdağ il Milli Eğitim Müdürlüğü’nden gerekli araştırma izinleri alınmıştır.

An Investigation of Classroom Teachers' Disaster Literacy Levels and Preparedness for Disasters

Öz

This study was conducted to determine the current disaster literacy levels of classroom teachers and to reveal the level of preparedness of classroom teachers against disasters. The study group of the research consists of 250 classroom teachers working in Çorlu district of Tekirdağ in the 2023-2024 academic year by using simple random sampling method. For this purpose, exploratory sequential design, one of the mixed research designs, was used. The quantitative data of the study were collected with the Disaster Literacy Scale (AFOY) and the variables of gender, professional seniority and education level were examined using the SPSS 22.0 package program. In these examinations, no statistically significant difference was found for the gender and education level variables of disaster literacy, but a statistically significant difference was found in the professional seniority variable in the improvement and intervention sub-dimensions. Qualitative findings of the study were collected through interview questions prepared by the researcher and analyzed by content analysis method. As a result of the qualitative data, teachers' readiness for natural disasters was revealed, their opinions on disaster outcomes were taken and the teaching methods and techniques they used to transfer disaster outcomes were examined.

Anahtar Kelimeler

disaster literacy, Natural disaster, classroom teacher, mixed method research

Kaynakça

• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (2018). Türkiye'de afet yönetimi ve doğa kaynaklı afet istatistikleri. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. https://www.afad.gov.tr/ adresinden 5 Ağustos 2023 tarihinde alınmıştır.
• Birinci Konur, K., Sezen Vekli, G., Şeyihoğlu, A., Tekbıyık, A., & Kartal, A. (2023). Afet eğitimi ve disiplinlerarası öğretim: Öğretmenler ne düşünüyor? Afet ve Risk Dergisi, 6(2), 575-596. https://doi.org/10.35341/afet.1247735
• Birinci Konur, K., Şeyihoğlu, A., Sezen Vekli, G., Tekbıyık, A. & Kartal, A. (2024). Afet eğitimi konusunda disiplinlerarası öğrenme temelinde tasarlanan projenin değerlendirilmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 14(3), 1496-1514. https://doi.org/10.24315/tred.1417795
• Bulut, A. (2023). Bireylerin afet okuryazarlığı düzeylerini etkileyen faktörlerin sıralı lojistik regresyon analizi ile incelenmesi. Afet ve Risk Dergisi, 6(3), 691-709. https://doi.org/10.35341/afet.1297045
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2018). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Chung, S.-C., & Yen, C.-J. (2016). Disaster prevention literacy among school administrators and teachers: A study on the plan for disaster prevention and campus network deployment and experiment in Taiwan. Journal of Life Sciences, 10, 203-214. https://doi.org/10.17265/1934-7391/2016.04.006
• Coşkun, Ş. (2011). Afet eğitimi algılaması: İlköğretim öğrencilerine verilen afet eğitimlerinin algılanmasını ölçmek üzere bir araştırma (Tez No. 279216) [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi – Sakarya]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Cvetković, V. M., & Stanišić, J. (2015). Relationship between demographic and environmental factors and knowledge of secondary school students on natural disasters. Journal of the Geographical Institute'Jovan Cvijic'SASA, 65(3), 323-340.
• Çalışkan C., & Üner S. (2023). Measurement of disaster literacy in Turkish society: Disaster Literacy Scale (DLS) design and development process. Disaster Med Public Health Prep. 17(211),1–7. https://doi.org/10.1017/dmp.2022.147 .
• Çoban, M. (2017). Üç boyutlu oyunla yapılan deprem eğitiminin ilkokul öğrencilerinin akademik başarıları ile motivasyonlarına etkisi ve öğrencilerin görüşleri, (Tez No. 459514) [Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi – Erzurum]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Demirdelen, S., & Çakıcı, A. B. (2021). İlkokul/ortaokul öğretmenlerinin doğal afet okuryazarlık düzeyleri: Osmaniye ili örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(3), 532-541. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.870607
• Gordon, N., Farberow, NL., & Maida, CA (1999). Children and disaster (1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203777985
• Gültekin, V., & Şeşen, Y. (2020). Afet okuryazarlığı. A. H. Kuzucuoğlu & Y. Şeşen(ed). Bilgi merkezlerinde risk ve kriz yönetimi (1. baskı, s. 180-196) içinde. Hiperlink Yayınları.
• İşmen, A. E. (2001). Deprem yaşantısına bağlı travma ve çocuklar üzerindeki etkileri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,1(2), 80-104.
• Kırıkkaya, E. B., Ünver, A. O., & Çakın, O. (2011). İlköğretim fen ve teknoloji programında yer alan afet eğitimi konularına ilişkin öğretmen görüşleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 5(1), 24-42
• Küçük N. (2008). Çocuk ve afet: Felaketlerin çocuklar üzerindeki psikolojik etkileri. http://www.tavsiyeediyorum.com/maka-le_921.html adresinden 2 Ağustos 2023 tarihinde alındı.
• Laleoğlu, B. (2023). Uluslararası veriler ışığında 6 şubat depremleri. Kriter Dergi, 77, https://kriterdergi.com/yazar/baki-laleoglu/uluslararasi-veriler-isiginda-6-subat-depremleri adresinden 15 Kasım 2023 tarihinde alındı.
• Leblebici, Ö. (2014). Afetlerde kamu yönetiminin rolü ve toplum temelli afet yönetimine doğru. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 457-477
• Limoncu,S., & Atmaca, A.B. (2018).Çocuk merkezli afet yönetimi. Megaron Dergisi, 13(1), 132-143. https://doi.org/10.5505/megaron.2017.49369
• Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (2023). 06 Şubat 2023 Pazarcık ve Elbistan bilgi notu. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü. https://www.mta.gov.tr/ adresinden 10 Ağustos 2023 tarihinde alındı.
• Maya, İ., & Sarı, B. (2018). Ortaokul öğretmenlerinin görüşlerine göre Türkiye’de afet eğitimi uygulamaları. The Journal of Academic Social Science Studies, 7(71), 49-65.
• Öcal, A., Çakır, U., & Özelmacı, Ş. (2016). İlkokul ve ortaokul ders programlarında afetten korunma ve güvenli yaşam. Alan Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 2(2), 71-83.
• Özdemir, O., Özdemir, P. G., Kadak, M. T., & Nasıroğlu, S. (2012). Kişilik gelişimi. Psikiyatride güncel yaklaşımlar, 4(4), 566-589. https://doi.org/10.5455/cap.20120433
• Patton, M.Q. (2014). Qualitive research & evalution methods: Integrating theory and practice (4th ed.). Sage.
• Ronan, K., & Towers, B. (2014) Systems education for sustainable planet: Preparing children for natural disasters. Systems, 2, 1-23. https://doi.org/10.3390/systems2010001
• Sözcü, U. (2021). Doğal afetler ve doğal afet okuryazarlığı. Pegem Akademi.
• Sözcü, U., & Aydınözü, D. (2019a). Doğal afet okuryazarlığı bağlamında öğretim programlarındaki afetlerle ilişkili kazanımların incelenmesi. Turkish Studies-Educational Sciences, 14(5), 2639-2652.
• Sözcü, U., & Aydınözü, D. (2019b). Öğretmen adaylarının doğal afet okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. International Journal Of Geography And Geography Education, 24(40), 79- 91
• Sözcü, U., & Aydınözü, D. (2020). Coğrafya bölümü öğrencilerinin doğal afetlere yönelik farkındalıklarının mekânsal düşünme bağlamında analizi. Erciyes Journal of Education, 4(1), 1-19. https://doi.org/10.32433/eje.666511
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2023). Kahramanmaraş ve Hatay depremleri raporu. https://www.sbb.gov.tr/ adresinden 10 Ağustos 2023 tarihinde alınmıştır.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Pearson.
• Tkachuck, M. A. (2016). Natural disaster preparedness in college students: implications for institutions of higher learning (UMİ No: 1809118529, Doctoral dissertation, University of Mississippi). ProQuest Dissertations and Theses database.
• Uysal, İ., & Kılıç, A. (2022). Normal dağılım ikilemi. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 12(1), 220-248. https://doi.org/10.18039/ajesi.962653
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, F. (2024). Özel eğitim bölümü öğrencilerinin doğal afet okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (70), 144-165. https://doi.org/10.21764/maeuefd.1405004