SIHHİYE VE MUAVENET-İ İÇTİMAİYE VEKÂLETİ’NİN KURULUŞU VE ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİNDEKİ FAALİYETLERİ (1920-1930)

Yıl 2019, , 1301 - 1326, 01.07.2019

Süleyman Tekir

https://doi.org/10.33431/belgi.547721

Cited By: 7

Öz

1918’e
kadar devam eden savaşların sonucunda Anadolu toprakları harabeye dönmüştü. Bu
tarihten sonra 1922’ye kadar devam edecek düşman işgali başlamıştı. Bulaşıcı ve
salgın hastalıklar tüm ülkeye yayılmış durumdaydı. 1920’de Türkiye Büyük Millet
Meclisi’nin açılmasıyla birlikte Anadolu’da sağlık alanında ilk adımlar atıldı.
TBMM bir yandan düşman kuvvetleriyle mücadele ederken diğer taraftan halk
sağlığının korunması için politikalar üretmekten geri durmadı. 3 numaralı kanun
ile Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekâleti kuruldu. İstanbul Hükümeti’nin
İstanbul’dan ilaç ve diğer sağlık malzemelerinin gönderilmesini engellemesine
rağmen zafere kadar, olağanüstü bir gayretle sağlık alanında adımlar atıldı.
Cumhuriyet’in ilânını takip eden süreçte düşman işgali sona eren İstanbul’daki
sağlık kuruluşlarından faydalanma imkânı doğdu. 1924’te sağlık politikasına
göre öncelikli olarak yapılması gerekenler belirlendi. Salgın hastalıklarla
mücadele, yeni hastanelerin açılması, doktor yetiştirilmesi, halkın
bilinçlendirilmesi ve kanuni düzenlenmelerin yapılması öncelikli konular
arasında yer aldı. Bu çalışmada Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekâleti’nin
kuruluş süreci ve erken Cumhuriyet döneminde yaptığı faaliyetler ele alındı.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Bakanlığı, salgın hastalıklar, hastaneler, sağlık politikaları

Kaynakça

• Tevfik Sağlam, Büyük Harpte 3. Orduda Sıhhî Hizmet, 1941, İstanbul.
• Kemal Özbay, Türk Askeri Hekimliği Tarihi ve Askeri Hastaneleri, İstanbul, 1976.
• TBMM Zabıt Ceridesi, 1 Mayıs 1336, D.1., C.1., s. 164-168.
• Ceride-i Resmiye, 7 Şubat 1337, No:1.
• TBMM Zabıt Ceridesi, 4 Mayıs 1336, D.1., C.1., s. 200.
• TBMM Zabıt Ceridesi, 9 Mayıs 1336, D.1., C.1., s. 241.
• Sağlık Hizmetlerinde 50 Yıl, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Yayınları, Ankara 1973, ss. 31-32.
• Hakimiyet-i Milliye, 28 Haziran 1336/1920, No:41.
• Hakimiyet-i Milliye, 5 Temmuz 1336/1920, No:43.
• TBMM Zabıt Ceridesi, 27 Şubat 1337, D.1., C.8., s.500.
• BCA, 30.18.1.1.-1.1.18.
• Ceride-i Resmiye, 28 Şubat 1337, No:4.
• BCA, 30.18.1.1.1.17.5.
• Zafer Koylu, Sadet Altay, Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekâleti’nin Kuruluşu ve Yapılan Yasal Düzenlemeler (1920-1923), 1. Uluslararası Türk Tıp Kongresi, C.2, 2008, ss. 1061-1081.
• Mehmet Temel, Atatürk Döneminde Bulaşıcı ve Salgın Hastalıklarla Mücadele, Nehir Yayınları, İstanbul 2008, s.17-18.
• Başbakanlık Devlet Arşivleri Cumhuriyet Arşivi, (BCA), 30.18.1.1.-3.19.8.
• Cumhurbaşkanlığı Arşivi (CBA), 01009963/583868.
• Sağlık Hizmetlerinde 50 Yıl, ss. 32-59.
• TBMM Zabıt Ceridesi, 1 Mart 1337, D.1., C.9., s.4.
• TBMM Zabıt Ceridesi, 1 Mart 1338, D.1., C.18., s.4.
• TBMM Zabıt Ceridesi, 1 Mart 1339, D.1., C.28., ss. 6-7.
• Hakimiyeti Milliye, 12 Mart 1929, No:2758.
• Cumhuriyet Dönemi Yataklı Tedavi Hizmetleri 1923-1983 ve 1982 Yılı Çalışmaları, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı, Ankara 1983, ss. 28-29.
• Hakimiyeti Milliye, 29 Kanunusani 1340/1924, No:1032.
• Hakimiyeti Milliye, 29 Kanunusani 1340/1924, No:1032.
• CBA, 01009963/583868.
• CBA, 01009962/586891.
• Hakimiyeti Milliye, 12 Mart 1929, No:2758.
• Resmi Ceride, 29 Mayıs 1926, No:384.
• Süleyman Tekir, “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Türkiye’de Sıtma ile Mücadele Faaliyetleri (1923-1930)”, Tarihsel Süreçte Anadolu'da Sıtma, Gece Kitaplığı, Ed. Eren Akçiçek vd. Ankara, 2017, ss. 397-420.
• CBA, 01009962/586891.
• BCA, 030.10.0.0.177.220.18.24.
• Hakimiyeti Milliye, 12 Mart 1929, No:2758.
• BCA, 030.10.0.0.177.220.18.25.
• Sevilay Özer, Türkiye’de Trahomla Mücadele (1935-1945), Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.54, Bahar 2014, s.126.
• BCA, 030.10.0.0.177.220.18.27.
• Hakimiyeti Milliye, 12 Mart 1929, No:2758.
• Süleyman Tekir, Türkiye Cumhuriyeti’nde Kuduz ile Mücadele Çalışmaları (1908-1914), Tarihsel Süreçte Anadolu’da Kuduz, Ed. Çağrı Büke vd., Ankara, 2018, s.311.
• Hakimiyeti Milliye, 12 Mart 1929, No:2758.
• Hakimiyeti Milliye, 12 Mart 1929, No:2758.
• Sadet Altay, Cumhuriyet’in İlk On Beş Yılında Ebelik Eğitimine ve Mesleğin Dönüşümüne Dair Kısa Bir Bakış, Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, XVII/35, Güz 2017, ss. 183-184.
• CBA, 01009962/586891.
• CBA, 01009961/586889.
• CBA, 01009961/586889.
• CBA, 01009963/583868.
• CBA, 01009963/583868.
• CBA, 01009963/583868.
• Resmi Ceride, 12 Nisan 1926, No:346.
• CBA, 01009963/583868.
• CBA, 01009963/583868.
• CBA, 01009963/583868.
• CBA, 01009963/583868.
• CBA, 01009963/583868.
• BCA, 030.10.0.0.177.220.18.11.
• BCA, 030.10.0.0.177.220.18.12.
• BCA, 030.10.0.0.177.220.18.13.
• BCA, 030.10.0.0.177.220.18.14.
• BCA, 030.10.0.0.177.220.18.15.
• BCA, 030.10.0.0.177.220.18.16.
• BCA, 030.10.0.0.177.220.18.17.
• BCA, 030.10.0.0.177.220.18.18.
• BCA, 030.10.0.0.177.220.18.18.
• Cumhuriyet Dönemi Yataklı Tedavi Hizmetleri 1923-1983 ve 1982 Yılı Çalışmaları, s.55.
• BCA, 030.10.0.0.177.220.18.37.
• BCA, 030.10.0.0.177.220.18.37.
• BCA, 030.10.0.0.177.220.18.38.
• BCA, 030.10.0.0.177.220.18.39.