İNÖNÜ DÖNEMİ’NDE TÜRKİYE’DE DENİZ ULAŞIMI (1938-1950)

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 18, 1449 - 1474, 01.07.2019

Nadir Yurtoğlu

https://doi.org/10.33431/belgi.548687

Cited By: 2

Öz

İsmet İnönü’nün Cumhurbaşkanı olduğu 11 Kasım 1938’den
Demokrat Parti’nin iktidara geldiği 14 Mayıs 1950’ye kadar olan dönemde
Türkiye’de deniz ulaşımı faaliyetleri ile bu faaliyetlerin ekonomiye olan
yansımaları makalenin konusunu teşkil etmektedir. Çalışma, İnönü Dönemi’nde denizyolları faaliyetleri (1938-1950)
ile sınırlandırılarak tek dönem halinde ele alınmıştır. Denizyolları
faaliyetinin ekonomiye olan etkileri sayısal veriler ışığında
değerlendirilmiştir. Çalışmanın kaynak materyalini, Başkanlık Cumhuriyet Arşivi
Belgeleri, resmi yayınlardan; Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Zabıt
Ceridesi, kanunlar ve tutanak dergileri, Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazetesi,
istatistik yıllıkları, ayın tarihi ve dönemin süreli yayınları arasında bulunan
dergilerin makaleleri oluşturmaktadır. Konu incelenirken, dönemin dünyadaki deniz
ulaşım çalışmaları alanında yaşanan gelişmeler göz önüne getirilerek gerekli
değerlendirilmeler yapılmıştır. Çalışmada elde edilen sonuçlar şudur: İnönü’nün
Cumhurbaşkanı olmasından kısa bir süre 3613 sayılı Kanunun kabul edilmesiyle
deniz nakliyatı ve seyrüsefer emniyeti görevi Ulaştırma Bakanlığı uhdesine
verilmiştir. Akabinde 7 Haziran 1939’da çıkarılan 3633 sayılı Kanunla da
Denizbank feshedilerek Devlet Denizyolları İşletme Genel Müdürlüğü ve Devlet
Limanları İşletme Genel Müdürlüğü adı altında iki idare teşkil edilerek
denizyollarında yeni bir yapılanmaya gidilmiştir. Bunlara ilave olarak yapılan
kanunî düzenlemelerle denizyolları alanında meydana gelen yasal boşluk giderilmeye
çalışılmış, II. Dünya Savaşı sonucunda deniz filosunu güçlendirmeye yönelik Avrupa
ve ABD’den gemi satın alımı yoluna ağırlık verilmiştir. Bu suretle Devlet Denizyolları
ve armatörlere ait gemilerin sayı ve tonajlarının artırılmasının yanı sıra iç
ve dış deniz seferleri ile bu seferlerden elde edilen gelirler de artırılarak
milli ekonomiye önemli katkılar sağlanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Ulaştırma Bakanlığı, Deniz Ulaşımı, II. Dünya Savaşı, Armatör, Devlet Denizyolları

MARINE TRANSPORT IN THE INONU ERA IN TURKEY (1938-1950)

Öz

This study addressed the Inonu-Era (1938-1950) Turkish
maritime transport activities and analyzed their repercussions on national
economy between the 11th of November when Ismet Inonu was the president and the 14th of May 1950 when the Democratic Party came to power,
in the light of numerical data. Data
were collected from Presidency Republican Archive Documents, official
publications, Memorandum Diary of the Grand National Assembly of Turkey, laws
and minute books, Official Gazette of the Republic of Turkey, annual statistics
and articles in periodicals of the era. The study also assessed global
developments in the maritime sector. The results are as follows: Shortly after the election of Inonu as
president, the Ministry of Transport was tasked with the maritime transport and
navigation safety with the adoption of Law No. 3613. Denizbank was dissolved
and two administrations were established under the name of the General
Directorate of State Maritime Administration and the General Directorate of
State Ports Operation with the Law No. 3633 issued on June 7, 1939. In addition, legal regulations were
introduced to fill the legal gap in maritime law. After World War II, ship orders were placed
in European countries and the United States in order to strengthen the fleet.
This decision resulted in an increase in the number and tonnages of ships of
the State Naval and ship-owners and, thus, an increase in the number of inward
and outward voyages. These maritime developments contributed to the national
economy.

Anahtar Kelimeler

Ministry of Transport, Marine Transportation, World War II, Ship-owner, State Maritime Lines

Kaynakça

• “Akdeniz Sularında Devlet Denizyolları”, İktisadi Yürüyüş, C. 10, S. 238-240, Yıl: 10, 31 Aralık 1949, s. 36.
• AKINCI, Rüçhan, “Ulaştırma İşlerimiz”, İktisadi Yürüyüş, C. 9, S. 211, Yıl: 9, 19 Kasım 1948, s. 4, 20, 24.
• ANIL, Mustafa Nuri, “Devlet İktisadi Teşekkülleri-II”, İktisadi Yürüyüş, C. 9, S. 87, Yıl: 4, 30 Temmuz 1943, s. 23.
• “Ansaldo Tezgâhlarında Yapılmakta Olan Gemilerimiz”, İktisadi Yürüyüş, C. 10, S. 238-240, Yıl: 10, 31 Aralık 1949, s. 38-39.
• ARI, Kemal, “Türkiye’de Kabotaj Uygulamasına Geçiş Süreci ve Bu Süreçte Strateji Oluşturma Çabaları”, Prof. Dr. Yavuz Ercan’a Armağan, Turhan Kitabevi, Ankara, 2008, s. 23-45.
• ARSLANER, Fethi, “Kabotaj Kanunu”, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi, C. 6, İstanbul, 1951, s. 168-169.
• BİRGEN, Muhittin, “Münakalenin Mevkii”, İktisadi Yürüyüş, C. 2, S. 24, Yıl: 1, 1 Birinci Kânun 1940, s. 2.
• “Bugünkü Denizyolları”, İktisadi Yürüyüş, C. 10, S. 238-240, Yıl: 10, 31 Aralık 1949, s. 34.
• “Cumhuriyetten Sonra Eski ve Yeni Gemilerimiz”, İktisadi Yürüyüş, C. 3, S. 35-36, Yıl: 2, 1 Haziran 1941, s. 28-29.
• DAVER, Abidin, “Şilepçiliğimizin Gelişme Yolu”, İktisadi Yürüyüş, C. 8, S. 180, Yıl: 8, 18 Haziran 1947, s. 2, 24.
• “Deniz Bayramı Bütün Yurtta Kutlandı”, Yeni Sabah, 2 Temmuz 1941, Sayı No: 1135.
• DENİZCİ, A., “Türkiye Gemiciliği”, Türk Ekonomisi, S. 73, Yıl: 7, Temmuz 1949, s. 150-156.
• “Denizciler Bayramı”, Zafer, 2 Temmuz 1949, Sayı No: 64.
• “Denizciler Bayramı Çok Güzel Geçti”, Zaman, 2 Temmuz 1935, Sayı No: 372.
• “Denizcilik Bayramı”, Akşam, 2 Temmuz 1949, Sayı No: 11036.
• “Denizyollarımızın Tarihçesi”, İktisadi Yürüyüş, C. 3, S. 35-36, Yıl: 2, 1 Haziran 1941, s. 33.
• “Denizyollarının Tarihçesi”, İktisadi Yürüyüş, C. 10, S. 238-240, Yıl: 10, 31 Aralık 1949, s. 45.
• “Devlet Denizyolları Deniz Hatları İşletmesi”, İktisadi Yürüyüş, C. 10, S. 238-240, Yıl: 10, 31 Aralık 1949, s. 40-42.
• “Devlet Ulaştırma İşleri Pavyonu”, İktisadi Yürüyüş, C. 10, S. 238-240, Yıl: 10, 31 Aralık 1949, s. 28-33.
• ETE, Muhlis, “Devletin İktisadi İşletmeciliği”, İktisadi Yürüyüş C. 2, S. 14, Yıl: 1, 1 Temmuz 1940, s. 6.
• “İstanbul Liman İşletmesi”, İktisadi Yürüyüş, C. 10, S. 238-240, Yıl: 10, 31 Aralık 1949, s. 47.
• “Kabotaj Bayramı Dün Merasimle Kutlandı”, Cumhuriyet, 2 Temmuz 1936, Sayı No: 4358.
• KALAFATOĞLU, Yusuf Ziya, “Vapurculuğumuz”, İktisadi Yürüyüş C. 3, S. 35-36,Yıl: 2, 1 Haziran 1941, s. 30-32.
• KÖKTÜRK, Nejdet, “Milletlerarası Denizyolları”, İktisadi Yürüyüş, C. 8, S. 180, Yıl: 8, 18 Haziran 1947, s. 7, 19.
• “Memleket İktisadiyatı Bakımından Denizyolları ve Ehemmiyeti”, İktisadi Yürüyüş, C. 3, S. 35-36, Yıl: 2, 1 Haziran 1941, s. 27-27.
• PARMAN, Cemil, “Yarınki Denizyolları”, İktisadi Yürüyüş, C. 10, S. 238-240, Yıl: 10, 31 Aralık 1949, s. 35.
• TATAÇ, Ziya, “Olaylara Bakış, Ulaştırma Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, S. 29, Yıl: 3, Kasım 1945, s. 143-146.
• “Ulusal Bir Utkunun Onuncu Yıldönümü”, Ulus, 2 Temmuz 1935, Sayı No: 5003.
• YAZMAN, Aslan Tufan, “Akdeniz Seferlerinden Alınan Neticeler”, İktisadi Yürüyüş, C. 11, S. 241, 21 Ocak 1950, s. 1, 24.
• YAZMAN, Selim Cavid, “Denizciliğimiz Gelişiyor”, İktisadi Yürüyüş, C. 5, S. 11, Yıl: 5, 1 Ağustos 1944, s. 1.