İKTİDAR DEĞİŞTİREN 14 EKİM 1979 MİLLETVEKİLİ ARA SEÇİMİ MANİSA ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Sayı: 26, 177 - 198, 01.07.2023

Nurettin Gülmez , Hatice Uslu Önbay

https://doi.org/10.33431/belgi.1247748

Öz

1970’li yıllar Türkiye için her açıdan zorlu bir dönemi ifade etmektedir. Siyasal dinamiklere zarar veren sağ ve sol siyasal çekişmeleri, Alevi ve Sünni mezhep çatışmaları, fraksiyon kavgaları ile birlikte ekonomik ve siyasal bunalımları içinde barındırmaktadır. Bu dönemin sonuna denk gelen 14 Ekim 1979 milletvekili ara seçimleri çeşitli nedenlerle boşalan milletvekillerinin yerini doldurmaktan çok topluma kolektif olarak kendini ifade edebileceği bir fırsat olarak görülmüştür. Nitekim hükümet değişikliğine varan bir etki yaratmıştır.
Ülke genelinde yaşanan sorunlar, Manisa’da da sosyal, ekonomik, kültürel ve siyasi olarak kendini göstermiştir. 14 Ekim 1979 milletvekili ara seçimleriyle birlikte toplumun nabzını iyi ölçen siyasi partiler, seçim çalışmalarını bu sorunlar üzerine yoğunlaştırmıştır. Mevcut durum göz önüne alındığında siyasi partilerin yerel yöneticileri dahi ulusal siyasete dayalı söylemleriyle seçmeni yönlendirmiştir. Seçim sonuçları ise Manisa için şaşırtıcı bir etki yaratmamıştır. Çok partili hayata geçişle seçtiği siyasi duruşu bozmamış ancak hükümete tepkisini oyların daha da azalmasıyla ortaya koymuştur.
Bu çalışmada; 14 Ekim 1979 milletvekilli ara seçimlerinin gerçekleştiği beş seçim bölgesi arasında yer alan Manisa’da seçim öncesinde yaşananlar, adaylar, partilerin seçim çalışmaları ve seçimin sonuçları hakkında bilgiler verilmeye çalışılmıştır. Çalışmada amaçlanan ise, Türk siyasi tarihinde önemli yere sahip olan ve ulusal siyasete etkisinin fazla olduğu 14 Ekim 1979 ara seçim sürecini Manisa özelinde tüm boyutlarıyla ele almaktır. Sadece beş ilden beş milletvekili seçilmiş, fakat bunun sonucunda iktidar değişmiştir. Bundan dolayı 14 Ekim 1979 seçiminin, Türk siyasi tarihinde önemli bir yeri vardır. Çünkü bir daha tekrarlanmayan ve belki de tekrarlanması pek mümkün olamayan bir sonuç meydana getirmiştir.

Anahtar Kelimeler

14 Ekim 1979, Ara Seçim, Bülent Ecevit, Süleyman Demirel, Manisa, İktidar Değişimi, 14 October 1979, By-Elections, Changing The Government

THE BY-ELECTION OF 14TH OCTOBER 1979 THAT CHANGED THE GOVERNMENT: THE CASE OF MANISA

Öz

The 1970s in Turkey represented a challenging period in every aspect It includes right and left political conflicts, Alevi and Sunni sectarian conflicts, factional fights, economic and political crises that harm political dynamics. The 14 October 1979 parliamentary by-elections, which coincided with the end of this period, were seen as an opportunity for the society to express themselves collectively, rather than filling the vacant place of the deputies for various reasons. As a matter of fact, it had an effect that amounted to a change of government.
The problems faced by the country were also evident in Manisa, both socially, economically, culturally, and politically. With the 14 October 1979 parliamentary by-elections, the political parties that took the pulse of the society well focused their electoral work on these problems. Considering the current situation, even local administrators of political parties have guided the voters with their discourses based on national politics. The election results did not create a surprising impact in Manisa. Manisa did not change the political stance it chose with the transition to multi-party life, but it showed its reaction to the government with the decrease in the votes.
In this study; In Manisa, which is among the five electoral districts where the 14 October 1979 by-elections took place, information about what happened before the election, the candidates, the election activities of the parties and the results of the election was tried to be given. The aim of the study is to discuss the 14 October 1979 by-election process, which has an important place in Turkish political history and has a great impact on national politics, in Manisa, with all its dimensions. Only five deputies from five provinces were elected, but as a result, the government changed. Therefore, the 14 October 1979 elections have an important place in Turkish political history. Because it has created a result that is not repeated and perhaps is unlikely to be repeated.

Anahtar Kelimeler

Bülent Ecevit, Süleyman Demirel, 14 October 1979, Changing The Government, By-Election

Kaynakça

• 1-Süreli Yayınlar
• Cumhuriyet, Ekspres, Hür Işık, Hürriyet, Milliyet, Resmi Gazete, Telgraf, Yeni Asır
• 2-Kitaplar ve Makaleler
• Ahmad, Feroz (2011), “Cumhuriyet Türkiye’sinde Siyaset ve Siyasi Partiler”, Türkiye Tarihi 1839-2010, Modern Dünyada Türkiye, C.4, İstanbul: Kitap Yayınevi, ss. 229-274.
• Ahmad, Feroz (2010), Demokrasi Sürecinde Türkiye 1945-1980, İstanbul: Hil Yayınevi.
• Akdeniz, Melih (2020), “Türk Ulusal Basınından Örneklerle 12 Eylül 1980 Öncesi Manisa’da Siyasi Olaylar (1976-1980)”, Açılışının Yüzüncü Yılında TBMM ve Manisa’da Siyasi Hayat, Manisa: Manisa Celal Bayar Üniversitesi Rektörlük Basımevi, ss. 361-406.
• Arcayürek, Cüneyt (1986), Müdahalenin Ayak Sesleri 1978 – 1979, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Arslan, Esat (2012), Türk Parlamento Tarihi TBMM – XVI. Dönem (1977-1980), C.2, Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları.
• Arslan, Esat (2012), Türk Parlamento Tarihi, TBMM- XVI. Dönem (1977-1980), C.3, Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları.
• Arslan, Murat (2021), Süleyman Demirel, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ataay, Faruk (2020), “Ekonomik Kriz, Siyasi Kutuplaşma ve Terör Gölgesinde 1977 Seçimleri”, Yüzüncü Yılında TBMM, C.2, Ankara: TBMM Basımevi, ss. 561-585.
• Bağce, H. Emre (2012), Türk Parlamento Tarihi, TBMM - XV. Dönem (1973-1977), C.1, Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları.
• Bilgiç, Sadettin (1998), Hatıralar, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Cizre, Ümit (2014), AP – Ordu İlişkileri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çavdar, Tevfik (2019), Türkiye’nin Demokrasi Tarihi, Ankara: İmge Kitabevi.
• Erdoğan, Mustafa (2003), Türkiye’de Anayasalar ve Siyaset, Ankara: Liberte Yayınları.
• Gülbay, Alper (2017), 12 Mart’tan 12 Eylül’e Türkiye’de Seçimler ve Sonuçları, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Komsuoğlu, Ayşegül (2008), Siyasal Yaşamda Bir Lider Süleyman Demirel, İstanbul: Bengi Yayınları.
• Önder, Tuncay (2020), “XV. Yasama Dönemi (1973-1977), 12 Mart’tan Çıkış ve Yeniden Kriz”, Yüzüncü Yılında TBMM, C.2, Ankara: TBMM Basımevi, ss. 513-535.
• Özdemir, Hikmet (2008), “Siyasal Tarih (1960-1980)”, Türkiye Tarihi, C.4, İstanbul: Cem Yayınevi, ss. 191-261.
• Koalisyon Hükümetleri, Koalisyon Protokolleri, Hükümet Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri (2015), (Yay. Haz. İrfan Neziroğlu, Tuncer Yılmaz), C.2, Ankara: TBMM Basımevi.
• Tuncer, Erol (2003), Osmanlı’dan Günümüze Seçimler (1877-2002), Ankara: TESAV Yayınları.
• TÜİK Milletvekili Genel Seçimleri 1923-2011 (2012), Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası.
• Türk, Hikmet Sami (1981), “Açık Parlamento Üyeliklerinin Ara Seçimleri Yoluyla ya da Yedeklerle Doldurulması”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.38, S.1, Ankara, ss. 3-52.
• Yalansız, Nedim (2006), Türkiye’de Koalisyon Hükümetleri (1961-2002), İstanbul: Büke Kitapları.
• 3-Sözlü Kaynaklar
• Faruk SAYDAM ile 06.05.2022 tarihinde yapılan görüşme.
• Rıza AKÇALI ile 11.05.2022 tarihinde yapılan görüşme.
• 4-İnternet Kaynakları
• 1950-1977 Yılları Arasında Yapılan Milletvekili Genel Seçim Sonuçları, https://www.ysk.gov.tr/tr/1950-1977-yillari-arasi-milletvekili-genel-secimleri/3007 (Erişim Tarihi 10.02.2022).
• 1950-1977 Yılları Arası Seçim Çevresine Göre Milletvekili Genel Seçimi Sonuçları (Manisa), https://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/Milletvekili/1950-1977/Manisa.pdf (Erişim Tarihi 15.02.2022).