ACORDING TO NEON KİTİON NEWSPAPER “THE CYPRUS CONVENTION OF 1878” AND İTS REFLECTIONS ON THE GREEK CYPRIOT COMMUNITY

Yıl 2025, Sayı: 29, 85 - 108, 01.01.2025

Arzu Erman

https://doi.org/10.33431/belgi.1560303

Öz

After Greece was established as an independent state, it aimed to expand its borders to regions it associated with Greek heritage by claiming rights over Byzantine culture and history. Indeed, this irredentist policy would provide the Greek state, confined to the southern Balkans, with new commercial and strategic locations, while also uniting the dispersed Greek nation to achieve the goal of a Greater Greece. In this context, World War I was seen as an opportunity to implement this expansionist ideology and policy. The Ottoman Empire joined the war on the side of the Central Powers in 1914. Greece, on the other hand, joined the opposing bloc and officially entered the war on the side of the Allied Powers in 1917. Greece's involvement in the war allowed it to present its claims at the Paris Conference. As a result of the power struggle among the Allied Powers, Greece was authorized to occupy İzmir and its surroundings to prevent Italy from gaining strength in the Mediterranean. The Greek campaign in Asia Minor which began with the ideologically driven occupation of İzmir by Greece on May 15, 1919, encountered the Turkish national movement led by Mustafa Kemal Pasha and resulted in a major defeat for Greece. This period was closely followed by Amaltheia, one of the oldest Greek newspapers in İzmir. The newspaper, which began publication in 1838, continued until 1923. In this study, it was examined how the Amaltheia Newspaper, evaluated the events taken place in Anatolia. In this context,notable articles and news throughout the Greek-Turkish war, Amaltheia covered the Asia Minor campaign, the Turkish national movement, Mustafa Kemal Pasha, the aspirations of the Greeks, the disagreements among the Allies, and the establishment of the final peace. Amaltheia supported Greece's Asia Minor campaign, becoming one of the significant voices of Venizelist propaganda in Anatolia. This article was prepared using Greek sources as well as Turkish archive documents and Turkish-foreign literature.

Anahtar Kelimeler

Greece, Ottoman Empire, Venizelos, Amaltheia, World War I, Turkish War of Independence

AMALTHEİA GAZETESİNE GÖRE ANADOLU’DAKİ GELİŞMELER (1922-1923)

Öz

Yunanistan, müstakil bir devlet olarak kurulduktan sonra Bizans kültürü ve tarihi üzerinde hak iddia ederek sınırlarını Yunanlılık ile örtüştürdüğü yerlere kadar genişletme amacında olmuştur. Nitekim bu irredantist politika Balkanların güneyine sıkışmış Yunan Devleti’ne yeni ticari ve stratejik yerler kazandırırken aynı zamanda dağılmış Yunan ulusunu da bir araya getirerek Büyük Yunanistan hedefine ulaşılmasını sağlayacaktır. Bu bağlamda I. Dünya Savaşı, bu yayılmacı ideoloji ve politikanın uygulanabilmesi açısından bir fırsat olarak görülmüştür. Osmanlı Devleti, 1914’te İttifak grubunun yanında savaşa katılmıştır. Yunanistan da karşı blokta yer almış ve 1917’de resmen İtilaf bloğunun tarafında savaşa girmiştir. Yunan Devleti’nin savaşa dahil olması Paris Barış Konferansında Yunan tezlerini dile getirmesine imkan vermiştir. Öyle ki İtilaf Devletleri’nin kendi aralarındaki güç mücadelesinin bir sonucu olarak Akdeniz’de İtalya’nın güçlenmesinin önlenebilmesi için, Yunanistan, İzmir ve çevresini işgal etmekle yetkilendirilmiştir. 15 Mayıs 1919’da ideolojik temelli hedefleri doğrultusunda Yunanistan’ın İzmir’in işgaliyle başlattığı Küçük Asya seferi, Mustafa Kemal Paşa liderliğindeki Türk milli hareketi ile karşılaşmış ve bu savaş Yunanistan’ın büyük yenilgisiyle sonuçlanmıştır. Bu süreç, İzmir Rum basınının kadim gazetelerinden Amaltheia tarafından da yakından takip edilmiştir. Yayın hayatına 1838’de başlayan gazete,1923 yılına kadar yayınlanmıştır. Bu çalışmada Amaltheia Gazetesi’nin 1922- 1923 yılları arasında Anadolu’daki gelişmeleri nasıl değerlendirdiği incelenmiştir. Bu bağlamda Türk-Yunan savaşı boyunca Küçük Asya seferi, Türk milli hareketi, Mustafa Kemal Paşa, Rumların istekleri, Müttefikler arasındaki görüş ayrılıkları ve savaş sonunda nihai barışın sağlanması ile ilgili dikkati çeken yazı ve haberlere yer verilmiştir. Amaltheia, Yunanistan’ın Küçük Asya seferini destekleyerek, Venizelist propagandanın Anadolu’daki önemli sözcülerinden biri olmuştur. Bu makale, Yunan kaynaklarının yanı sıra Türk arşiv belgeleri ve Türk-yabancı literatür eşliğinde hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yunanistan, Osmanlı Devleti, Venizelos, Amaltheia, I. Dünya Savaşı, Türk Kurtuluş Savaşı

Kaynakça

• 1-TC. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi
• Dahiliye Kalem-i Mahsus (DH. KMS), 52-4/44/1, H.03.02.1338.
• Dahiliye Kalem-i Mahsus (DH. KMS), 52-4/44-2, H.03.02.1338.
• Dahiliye Kalem-i Mahsus (DH. KMS), 52-5/40-1, H.17.04.1338.
• Hariciye Nezareti İstanbul Murahhaslığı (HR. İM), 42/48/01, M.01.12.1923.
• TC. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi
• Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, 34723-136599-2, 1921.02.20.
• Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, 34724-136606-4, 1920.01.01.
• Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, 36097-142568-569, 1921.08.07.
• Milli Eğitim Bakanlığı Genel/Mektup, 99-480-7, 8.9.1923.
• 2-Süreli Yayınlar
• Amalteia, 7/20 Nisan 1922, Perşembe, No: 19193, İzmir, s. 1.
• Amaltheia, 16/9 Nisan 1922 Cumartesi, No:19201,İzmir, s.1.
• Amalteia, 17 /30 Nisan 1922 Pazar, No: 19202, İzmir, s. 1.
• Amalteia, 13/26 Mayıs 1922 Cuma, No:19224, İzmir, s. 1.
• Amalteia, 25/7 Mayıs 1922 Çarşamba, No: 19234, İzmir, s.1.
• Amalteia, 24/6 Temmuz Pazar, 1922, No: 19283, İzmir, s. 1.
• Amalteia, 12/25 Ağustos 1922 Cuma, No:19219, İzmir, s. 1.
• Amalteia, 18/31 Ağustos 1922, Perşembe, No: 19223, İzmir, s.1.
• Amalteia Smyrnis, 18 Ocak 1923 Çarşamba, No: 19261, Atina, s. 1.
• Amalteia Smyrnis, 16 Mayıs 1923 Çarşamba, No: 19363, Atina, s. 4.
• Amalteia Smyrnis, 30 Mayıs 1923 Çarşamba, No: 19377, Atina, s.1.
• Amalteia Smyrnis, 30 Haziran 1923 Çarşamba, No:19408, Atina, s. 1.
• Kitap, Makaleler
• Akdağ, Ömer (1997), Milli Mücadele Şahsiyetlerinden Yusuf Kemal Bey (Tengirşenk), Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.14, Sayı, 40, s. 116-132.
• Akşin, Sina (1986), “Paris Barış Konferansı’nın Yunanlıları İzmir’e Çıkarma Kararı”, Üçüncü Askeri Tarih Semineri Bildiriler (20 Temmuz 1974’e Kadar) Türk- Yunan İlişkileri, Ankara: Genelkurmay Basımevi, s.174-188.
• Akşin, Sina (1996,) “Osmanlıların Sonuncusu”, İstanbul 1914- 1923 Kaybolup Giden Bir Dünyanın Başkenti ya da Yaşlı İmparatorlukların Can Çekişmesi, Haz. Stefanos Yerasimos, Çev.Cüneyt Akalın,İstanbul: İletişim Yayınları, s. 114- 125.
• Arslan, Ali (2005), Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Rum Basını, İstanbul:Truva Yayınları.
• Aydemir, Şevket Süreyya (1999), Tek Adam Mustafa Kemal 1919- 1922, C.II, İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Bardakçı, Murat (2015), Enver, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Busch, Briton Cooper (1976), Mudros to Lausanne: Britain’s Frontier in West Asia, 1918- 1923, New York
• Albany: State University of New York Press.
• Clogg, Richard (2013), Yunanistan’ın Kısa Tarihi, Çev. Dilek Şendil, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Çakmak, Ferdi (2019), Türk İstiklal Harbi’nde Kütahya-Eskişehir Muharebeleri (10-24 Temmuz 1921), (Yüksek
• Lisans Tezi), Milli Savunma Üniversitesi, Alpaslan Savunma Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Dalby, Andrew (2010), Eleftherios Venizelos 1219-1923 Barış Görüşmeleri Sonrası, Çev. Dinçer Demirkent, Ankara: Akılçelen Kitapevi.
• Eraslan, Cezmi (2020), “Mudanya Mütarekesi”, TDVİA, C.30, Ankara, s.355- 356.
• Erdem, Nilüfer (2010), Yunan Tarihçiliğinin Gözüyle Anadolu Harekatı (1919-1923),İstanbul: Derlem Yayınları.
• Erdem, Nilüfer (2013), “Megali İdea’nın Anadolu’daki Destekçilerinden Doktor Apostolof N. Psaltoff’un 1912-1922 dönemindeki Faaliyetleri”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIII/27, s.63-77.
• Erdem, Nilüfer (2016) Lozan Görüşmeleri Sırasında Patrikhane Meselesi Karşısında Patrik Meletios’un Yunan Kaynaklarına Yansıyan Yaklaşımı, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.XVI, Sayı, 33, s. 105- 134.
• Erim, Nihat (1953).Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri (Osmanlı Andlaşmaları), C.1, Türk Tarih Kurumu, Ankara
• Eser, Murat, (2019) Eleftherios Venizelos Yunan Arşiv Kaynaklarına Göre Türk-Yunan İlişkileri, İstanbul:Yeditepe Yayınları.
• Fromkin, David (2008). Barışa son Veren Barış, Modern Ortadoğu Nasıl Yaratıldı?, Çev. Mehmet Harmancı, 2008, İstanbul: Epsilon.
• Gazi Mustafa Kemal Atatürk, (2020), Gençler İçin Fotoğraflarla Nutuk, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları: İstanbul.
• Güllü, Ramazan Erhan (2018), Türkiye’de Gayrimüslimlerin Yönetimi Osmanlı’dan Cumhuriyete, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Gökbilgin, M. Tayyip, (1959), Millî Mücadele Başlarken Mondros Mütarekesinden Sivas Kongresine, C.1, Türk Ankara: Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Görgülü, İsmet (1992), Büyük Taaruz, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Güner, Zekai (1998), “Milli Mücadelede Türk Kamuoyunu Oluşturan Basın”, Erdem, Atatürk Kültür Merkezi, C.11, Sayı, 31, s. 89-104.
• Hale, William (2003), Türk Dış Politikası 1774- 2000, Çev. Petek Demir, İstanbul: Mozaik Yayınları.
• Helmreich, Paul C. (1974), From Paris to Sévres The Partition of the Ottoman Empire at the Peace Conference of 1919-1920, Colombus: Ohio University Press, Colombus.
• Kurat, Yuluğ Tekin, (1986), “Yunanistan’ın Küçük Asya Macerası”, Üçüncü Askeri Tarih Semineri Türk-Yunan İlişkileri Bildiriler (20 Temmuz 1974’e Kadar), Genelkurmay Basımevi: Ankara, s.407- 427.
• Lozan Barış Konferansı Tutanaklar, Belgeler,(2023),Çev. . Seha L. Meray, İş Bankası Kültür Yayınlaro: İstanbul.
• Kitsikis, Dimitris (1963), Yunan Propagandası, İstanbul: Meydan Neşriyat.
• Koçak, Meltem (2018), Tevhid-i Efkâr Gazetesinin Milli Mücadeleye Bakışı (1921-1923), (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Kuran, Ercüment, (1992), “Birinci Dünya Savaşı”, TDVİA, C.6, İstanbul, s.196-200.
• Küçük, Cevdet (2009), “Sevr Antlaşması”, TDVİA, C.37, İstanbul, s. 1-5.
• Macmillan, Margaret (2002).Paris, 1919: Six Months That Changed theWorld, Random House: New York.
• McCarthy, Justin (2018), Ölüm ve Sürgün Osmanlı Müslümanlarının Etnik Kıyımı (1821- 1922), Çev. Fatma Sarıkaya, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları. McNeill, William H. (2013), Dünya Tarihi, Çev. Alâeddin Şenel, Ankara:İmge Kitapevi,
• Mihalopoulos, Dimitris (1997), O Ethnikos Dihasmos H Alli Diastasi-Ο Εθνικός Διχασμός Η άλλη Διάσταση (Ulusal Bölünme Diğer Boyut), Atina:Trohalia Yayınları,
• Oran, Baskın (2009), “Lozan Barış Antlaşması”, Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar 1919-1980, C. 1, Ed. Baskın Oran, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 215- 238.
• Öztoprak, İzzet (1998), “II. İnönü Savaşı Sonrasında İç Siyasi Durum ve Ankara’da Hükümet Değişikliği”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.14, Sayı, 42, s. 1082- 1097.
• Öztoprak, İzzet (2000), “Birinci İnönü Savaşı’nın Anadolu, İstanbul ve Dış Basında Karşılanışı ve Yorumu”, Belleten, C.64, Sayı, 240, s. 523- 540.
• Öztürk, Cemil (2020), “Mondros Mütarekesi”, TDVİA, C.30, Ankara, s. 271- 273.
• Pallis, Alexander Anastasius (1997), Yunanların Anadolu Macerası (1915-1922), Çev. Orhan Azizoğlu, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Papakostas, Lefteris (2014), Anarhikos Politevomenoi Diplomatia kai Politiki stin Neoteri Ellada 1821- 1936/ Αναρχικώς Πολιτευόμενοι Διπλωματία και Πολίτικη στη Νεότερη Ελλάδα 1821-1936 (Anarşist Siyasetçiler Modern Yunanistan’da Diplomasi ve Siyaset 1821- 1936), Atina: Angelaki Yayınları.
• Petridis, Pavlos B. (1986), Elliniki Politiki kai Koınoniki İstoria 1821- 1940/Ελλινικὴ Πολίτικη και Κοινωνικὴ Ιστορία 1821-1940 (Yunanistan’ın Siyasi ve Toplumsal Tarihi 1821-1940), Selanik: Paratiritis Yayınları.
• Renouvin, Pierre. (1993), I. Dünya Savaşı, Çev. Teoman Tunçdoğan, İstanbul: İletişim Yayınları Cep Üniversitesi.
• Shaw, Stanford J. (2014), Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu Savaşa Giriş, Çev. Beyza Sümer Aydaş, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sonyel, Salahi R. (2011), İngiliz Gizli Belgelerinde Türk-Yunan İlişkileri 1821- 1923, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Şamsutdinov, A.M. (1992), Mondros’tan Lozan’a Türkiye Ulusal Kurtuluş Savaşı Tarihi 1918- 1923, Çev. Ataol Behramoğlu, İstanbul: Doğan Yayıncılık.
• Toynbee, Arnold Joseph (2007), Türkiye’de ve Yunanistan’da Batı Meselesi, Çev. Kadri Mustafa Orağlı, İstanbul: Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
• Trumpner, Ulrich, (1968) Germany and the Ottoman Empire 1914-1918, Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
• Turan, Şerafettin (2003), “Lozan Antlaşması”, TDVİA, C.27, Ankara, s. 214- 217.
• Türk İstiklâl Harbi Batı Cephesi Birinci İkinci İnönü, Aslıhanlar ve Dumlupınar Muharebeleri (9 Kasım 1920-15 Nisan 1921),(1999), Ankara: Genelkurmay Basımevi
• Umar, Bilge (1974), İzmir’de Yunanlıların Son Günleri, Ankara: Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Veremis, Thanos (2005), “1922 Yunan Devleti’nde Siyasi Süreklilikler ve Yeniden Düzenlemeler”, Ege’yi Geçerken 1923 Türk-Yunan Zorunlu Nüfus Mübadelesi, Der. Renée Hirschon, Çev. Müfide Pekin, Ertuğ Altınay, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, s. 73- 88.
• Woodhouse, C.M. (1998), Modern Greece A Short History, Kent: Faber&Faber.
• Yerasimos, Stefanos (2000), Kurtuluş Savaşında Türk-Sovyet İlişkileri 1917- 1923, İstanbul: Boyut Yayınları.
• Yunanca-Türkçe Sözlük /Ellinotourkiko Leksiko-Ελληνοτουρκικό Λεξικό, (2009), Haz. Faruk Tuncay, Leonidas Karatzas, Atina: Doğu Dil ve Kültürleri Merkezi.