BİR SÖZLÜ TARİH ÖRNEĞİ: VAN-ERCİŞ ULUPAMİR (KIRGIZ) KÖYÜ

Yıl 2025, Sayı: 30, 305 - 324, 01.07.2025

Kenan Baş , Halil Tokcan

https://doi.org/10.33431/belgi.1600462

Öz

Bu çalışma Van ilinin Erciş İlçesine bağlı Ulupamir Köyünde yaşayan Kırgız Türklerinin yaşamlarına dair veriler elde etmek ve buna bağlı olarak güvenilir ve doğru analizler yapabilmek amacıyla oluşturulmuş nitel bir çalışmadır. Sözlü tarih yönteminin kullanıldığı araştırmanın çalışma grubunu, 1982 yılında Pakistan’dan Türkiye’ye göç eden ve mevcut durumda Van’ın Erciş ilçesine bağlı Ulupamir Köyünde yaşayan 50 yaş ve üstü, 20 Kırgızlı Türk erkek katılımcı oluşturmaktadır. Gönüllülük esasına bağlı olarak yürütülen çalışmada amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme, kartopu ve kolay ulaşılabilir örnekleme yöntemleri kullanılmıştır. Veri toplama araçları olarak kişisel bilgi formu ve yarı yapılandırılmış görüşme formunun kullanıldığı çalışmada veriler, odak görüşmesi yolu ile katılımcılarla yüz yüze gerçekleşen bir görüşme ortamından elde edilmiştir. Araştırmadan elde edilen verilerin analizinde, betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular genel olarak incelendiğinde: Ulupamir köy halkının siyasi ve sosyal sebeplerden ötürü önce Afganistana oradan da yine siyasi, kültürel ve iklim faktörlerine bağlı olarak çeşitli nedenlerden ötürü Pakistana zorunlu göç etmek zorunda kaldıkları; Daha sonra Hacı Rahmankul Kul Han’ın (Rahmankul Cabbarkuoğlu) önderliğinde Kırgızların soyunun devamı için alınan göç kararı ile aksakallılar meclisinin önce Amerikaya sonra Türkiye’ye başvurdukları; ancak asimile olma endişesiyle Pakistan devlet başkanı olan Ziyâülhak’ın teşvikleri ile rotalarını Türkiye’ye çevirdikleri; 1981 yılında Türkiye Cumhuriyeti devlet başkanı Kenan Evren döneminde Türkiye’ye getirildikleri; Van-Erciş’te yer alan Kırgız köyüne “Ulu Pamir” isminin verilmesinde ata toprağı Pamir bölgesinin esin kaynağı olduğu; Türkiye’ye geldikten sonra en çok işsizlik konusunda zorluk yaşadıkları; sonuçlarına ulaşılmıştır. Bununla birlikte katılımcıların, eğitime destek, köyde işsizliğin giderilmesi, hayvancılığın ve kültürel faaliyetlerin desteklenmesi, geçmiş dönemlerden günümüze süregelen arazi sorunlarının çözüme kavuşturulması; köydeki sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi ve bölgeye yönelik tarım politikalarının geliştirilmesi konularında Türkiye Cumhuriyeti Devletinden beklentileri oldukları yönünde görüş belirttikleri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sözlü Tarih , Ulu Pamir , Kırgız Türkleri , Kırgız Köyü

Etik Beyan

Bu çalışma yürütülürken gerekli etik kurul izinleri alınmıştır. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Etik Kurulu’ndan 29.02.2024 tarih ve 95084 sayılı yazısı ve 81 sayılı karar ile E-95531838-050.99-95960 numaralı evrak sayılı etik kurul belgesiyle alınmıştır. Ayrıca Çalışmanın sorunsuz bir şekilde yürütülebilmesi için 03.05.2024 tarihli E1563927900010690 numaralı evrak sayılı Kaymakamlık izni ile Erciş Kaymakamlığından gerekli izinler alınmıştır

AN EXAMPLE OF ORAL HISTORY: VAN-ERCİŞ ULUPAMİR (KYRGYZ) VILLAGE

Öz

This study is a qualitative study designed to obtain data on the lives of Kyrgyz Turks living in Ulupamir Village of Erciş District of Van Province and to make reliable and accurate analyses accordingly. The study group of the research in which the oral history method was used consists of 20 Kyrgyz Turkish male participants aged 50 and over, who migrated from Pakistan to Turkey in 1982 and currently live in Ulupamir Village of Erciş District of Van. In the study carried out on a voluntary basis, criterion sampling, snowball and easy accessible sampling methods were used. In the study in which personal information form and semi-structured interview form were used as data collection tools, data were obtained from an interview environment conducted face-to-face with the participants through focus group interview. Descriptive analysis method was used in the analysis of the data obtained from the research. When the findings obtained from the research are examined in general, it is seen that: The people of Ulupamir village were forced to migrate first to Afghanistan due to political and social reasons and then to Pakistan due to various reasons again depending on political, cultural and climatic factors; Later, with the decision to migrate under the leadership of Hacı Rahmankul Kul Khan (Rahmankul Cabbarkuoğlu) for the continuation of the Kyrgyz lineage, the assembly of the Aksakal people first applied to America and then to Turkey; however, with the concern of assimilation, they turned their route to Turkey with the encouragement of Ziyaülhak, the president of Pakistan; they were brought to Turkey in 1981 during the period of Kenan Evren, the president of the Republic of Turkey; the name “Ulu Pamir” was given to the Kyrgyz village in Van-Erciş because of the Pamir region, their ancestral land; and the fact that they experienced the most difficulties after coming to Turkey was unemployment. In addition, it was determined that the participants expressed their views that they had expectations from the Republic of Turkey regarding support for education, elimination of unemployment in the village, support for animal husbandry and cultural activities, resolution of land problems that have persisted from past periods to the present; improvement of health services in the village and development of agricultural policies for the region.

Anahtar Kelimeler

Oral History , Ulu Pamir , Kyrgyz Turks , Kyrgyz Village

Kaynakça

• Aktın, Kibar & Tekir, Hürü Sağlam (2018), “Social Studies Teacher Candidates’ Experiences about Doing Oral History” International Online Journal of Educational Sciences, Cilt: 10, Sayı: 2, ss. 295-310.
• Alarslan, Emre (2009), “Van ili Erciş ilçesi Ulupamir Köyündeki Geleneksel At Yetiştiriciliğinin Yapısal Özellikleri” Yüksek Lisans Tezi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Avcı, Cem Ozan (2019), “Güvenlik Koruculuğu Sisteminde İskanlı Göçmenler: Van Ulupamir Kırgızları Örneği” Yüksek Lisans Tezi. Polis Akademisi Güvenlik Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Bowling, Ann (2002), “Research Methods in Health: Investigating Health and Health Services”, Philadelphia: McGraw-Hill House.
• Byers, Peggy Yuhas & Wilcox, James R. (1988), “Focus Groups: An Alternative Method of Gathering Qualitative Data in Communication Research”, Annual Meeting of the Speech Communication Association, 74th, New Orleans, LA, November 3 6.
• Cohen Louıs, Manion Lawrence, & Keıth Morrison (2007), “Research Methods İn Education” London/New York: Routledge Taylor & Francis Group.
• Creswell, John W. (2013), “Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Pproaches” New York: Sage.
• Creswell, John. W. & Plano Clark, Vıckı. L. (2018), “Designing and Conducting Mixed Methods Research” (3rd ed.). Sage.
• Çaylık, Uğur (2024), “Ulupamir Kırgızlarının Halk Kültüründe Giyim Kuşam Geleneği” Yüksek Lisans Tezi. Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Karabük.
• Çetin, Nurullah (2017), “Van Ulupamir Kırgız Türklerinin Siyasi Tarihi ve Kültürleri” Yüksek Lisans Tezi. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bitlis.
• Çokluk Ömay, Yılmaz Kürşad & Oğuz Ebru (2011). “A Qualitative Interview Method: Focus Group Interview”. Journal of Theoretical Educational Science, Cilt:4, Sayı:1, ss. 95-107.
• David W. Stewart & Prem N. Shamdasani (1990), “Focus groups: Theory and practice. Applied social research methods series, Thousand Oaks”. CA: Sage Publications, Inc.;
• Doğan, Muhammed (2019), “Kırgız Türklerinin Ulupamir’e Göçü” Yüksek Lisans Tezi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir.
• Dömbekci, Hilal Akman & Erişen, Mehmet Akif (2022), “Nitel Araştırmalarda Görüşme Tekniği” Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 22, Özel Sayı: 2, ss.141-160.
• Dursun, Mehmet Tahir & Aydın, Çağdaş (2022), “Sosyal Bilim Araştırmalarında Sözlü Tarih Yöntemi”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 22, Özel Sayı: 2, ss.1-18. Edmunds, Holly (2000), “The Focus Group Research Handbook”. New York: McGraw-Hill, Jenny Kitzinger (1994), “The Methodology of Focus Groups: The İmportance of İnteraction Between Research Participants”, Sociology of Health and Illness, Volume:16, Number: 1, pp.103–121.
• Jenny Kitzinger (1995), “Qualitative Research: İntroducing Focus Groups”, British Medical Journal, Vol: 311, pp. 299–302.
• Karataş, Zeki (2017), “Sosyal Bilim Araştırmalarında Paradigma Değişimi: Nitel Yaklaşımın Yükselişi” Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, Cilt: 1, Sayı:1, ss. 68-86.
• Keçe, Murat & Merey, Zihni (2011), “İlköğretim Sosyal Bilgiler Kazanımlarının Sosyal Bilimler Disiplinlerine ve Disiplinlerarası Anlayışa Uygunluğunun Belirlenmesi” Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 1, ss.110-139.
• Keleş, Ahmet (2017), “Ulupamir Köyü Kırgızlarının Göç Süreci ve Sosyo Kültürel Gelişim Tarihi” Yüksek Lisans Tezi. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karabük.
• Kırgız, Ayşe Nur (2009), “Van Ulupamir Kırgız Ağzı Üzerine Derleme Çalışması (İnceleme- Metin- Sözlük)”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Krueger, Richard A. & Casey, Mary Anne (2014), “Focus Groups: A Practical Guide For Applied Research. SAGE Publishing.
• Krueger, Richard A. (1994), “Focus Groups: A Practical Guide For Applied Research”, London: SAGE Publishing.
• Küçükkaya, Şüheda. (2022), “Ekosistem perspektifi bağlamında Ulupamir Kırgız Köyü ve çevre köyler arasındaki sosyo-kültürel uyum ve sosyal politika gereksinimleri üzerine bir inceleme”. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Kyvıg, David E. & Marty, Myran. A. (2000), “Yanıbaşımızdaki Tarih” (Çev: Nalan Özsoy). İstanbul: T. V. Y. Y. Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2009a), “İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 4-5. Sınıflar Öğretim Programı”. Ankara: MEB Yayınları.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2009b), “İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 4-5. Sınıflar Öğretim Programı”. Ankara: MEB Yayınları.
• Öztürk, Cemal & Dönmez, Gökhan (2018), “Van-Erciş’teki Ulupamir Kırgızları ve Biçimsel Olmayan Bir Örgüt Olarak Aksakallılar Meclisi”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 21, ss.198-217.
• Ritchie, Donald A. (2015), “Doing Oral History”. New York: Oxford University.
• Sarı, İbrahim (2007), “Sosyal Bilgiler Öğretiminde Sözlü Tarih Etkinliklerinin Öğrenci Başarı, Beceri ve Tutumlarına Etkisi”. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Şimşek, Ali Rıza (2019), “Ulupamir Kırgızlarında Kuşaklar Arası Sosyo-Kültürel Değişim” Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Topci, Davut (2021), “Ulupamir Kırgızlarında Dini Hayat”. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi İslami Araştırmalar Enstitüsü, Ankara.
• Tural, Ayşegül (2017), “Prospective Social Studies Teachers’ Attitude towards Oral History Studies”. Bartın University Journal of Faculty of Education, Cilt: 6, Sayı: 3, ss. 1409-1419. https://doi.org/10.14686/buefad.346862
• Türnüklü, Abbas (2000), “Eğitimbilim Araştırmalarında Etkin Olarak Kullanılabilecek Nitel Bir Araştırma Tekniği: Görüşme”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, Cilt: 24, Sayı: 24, ss. 543-559.
• Ulusoy, Kadir (2011), “Türk Toplum Hayatında Yaşatılan Kahve ve Kahvehane Kültürü (Bir Sözlü Kültür ve Sosyal Çevre Eğitimi Çalışması)”. Milli Folklor Dergisi, Sayı: 23, ss. 159-169.
• Urmanbetova, Zarina. (2015), “Ulupamir Köyü Kırgız Topluluğunun Etnik Sınırlarını ve Kimliklerini Oluşturmada Göç Sürecinin Rolü”. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yayabaşı, Murat (2023), “Ulupamir Köyü Kırgızlarının Yenifakılı İlçesine Göç Süreci ve Sosyo-Kültürel Yaşama Uyumları”. Yüksek Lisans Tezi. Kapadokya Üniversitesi Lisansüstü Eğitim, Öğretim ve Araştırma Enstitüsü. Nevşehir.
• Yıldırım, Ali. & Şimşek, Hasan. (2018), “Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri”. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, Ebru (2022), “Ulupamir Köyü Kırgız Türklerinin Yaşayan Gelenekleri”. Yüksek Lisans Tezi. Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Karabük.
• Yılmaz, Şirin (2016), “Ulupamir Köyünde Halk İnançları ve Halk Hekimliği Uygulamaları”, Millî Folklor Dergisi, Cilt: 28, Sayı:109, s.187-200.
• Yüzügüldü, Sevda (2019), “Kırgız Keçe Sanatı (Van İli Erciş İlçesi Ulupamir Köyü Örneği)”. Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Erzurum.