Kuş Adlarının Kişi Adı Olarak Kullanımı: Türkçe Verintiler Sözlüğü Temelli Bir Değerlendirme

Yıl 2025, Sayı: 2, 35 - 53, 30.06.2025

Nagehan Topçu

Öz

Tarih boyunca insanlar, çevrelerindeki varlıkları, nesneleri, kavramları hep adlandırma ihtiyacı duymuşlardır. Zamanla bu adlandırma süreci, toplumun bağlı bulunduğu kültür, gelenek ve görenekler doğrultusunda şekil almaya başlamıştır. Bu süreçle birlikte sözcüklerdeki çeşitlilik artmış, farklı tür adları meydana gelmiştir. Bu tür adlarından kuş adlarını temel alan çalışmanın amacı, Türkçe Verintiler Sözlüğü’ndeki kuş adlarını tespit etmek ve bu adların Türkiye’de kişi adı olarak kullanılıp kullanılmadığını ortaya koymaktır. Verinti kelimesi kısaca bir dilden başka dillere verilen sözcükler olarak tanımlanabilir. Bu nedenle araştırmada Türkçe Verintiler Sözlüğü esas alınmıştır. Kişi adı olarak karşılıklarının tespitini yapmak için Türkiye’nin gerçek veri tabanına dayalı tek kişi adları sözlüğü olma özelliği taşıyan Türkiye Kişi Adları Sözlüğü kullanılmıştır. Kuş adlarına sadakat, özgürlük, güç, cesaret vb. sembolik anlamlar yükleyen insanların bu anlamları kişi isimlerine de yansıttıkları görülmektedir. Nitekim çalışmada tespit edilen şahin, kartal, kumru, doğan gibi birçok kuş adının kişi adı olarak kullanımlarına dair örnekler bulunmaktadır. Çalışmada tespit edilen adlar; erkek adı olarak kullanılan kuş adları, kadın adı olarak kullanılan kuş adları, kadın ve erkek adı olarak kullanılan kuş adları ile kişi adı olarak kullanımı bulunmayan kuş adları başlıkları altında tablolar halinde sunulmuştur. Araştırma sonucunda 100 adet kuş adı tespit edilmiş olup kişi adı olarak kullanılan 42 kuş adı belirlenmiştir. Erkek adı olarak 7, kadın adı olarak 6, hem erkek hem kadın adı olarak 29 kuş adının kişi adı olarak kullanımı bulunmaktadır. Kuş adı olup herhangi bir kişi adı olarak kullanımı bulunmayan 58 kuş adı mevcuttur. Ayrıca elde edilen sayısal veriler grafikle de gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

antroponim , kişi adları , kuş adları , onomastik , sözlük , Türkçe verinti.

Usage of Bird Names as Personal Names: An Evaluation Based on the Dictionary of Turkish Vernits

Öz

Throughout history, people have always felt the need to name the beings, objects and concepts around them. Over time, this naming process began to take shape in line with the culture, traditions and customs to which the society adhered. With this process, the diversity of words increased and different species names emerged. The aim of this study, which takes bird names as a basis among these species names, is to identify the bird names in the Turkish Vernitler Dictionary and to reveal whether these names are used as personal names in Turkey. The Word “veranti” can be briefly defined as words given from
one language to another. Fort his reason, the Turkish Vernitler Dictionary was taken as basis in the research. In order to determine the equivalents of personal names, the Turkish Personal Names Dictionary, which is the only personal names dictionary based on Turkey’s real database, was used. It is seen that people who attribute symbolic meanings such as loyalty, freedom, power, courage, etc. to bird names also reflect these meanings in their personal names. As a matter of fact, there are examples of the use of many bird names such as hawk, eagle, döve and falcon as personal names. The names identified in the study are presented in tables under the titles of bird names used as male names, bird names used as female names, bird names used as female names, bird names used as female and male names, and bird names not used as personal names. As a result of the research, 100 bird names were identified and 42 bird names used as personal names were determined. There are 7 bird names used as male names, 6 as female names, and 29 as both male and female names. There are 58 bird names that are not used as any personal names. In addition, the numerical data obtained are also displayed graphically.

Anahtar Kelimeler

anthroponym , people names , bird names , onomastics , dictionary , Turkish vernit.

Kaynakça

• Aksan, D. (2015). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Arslan, D. A. (Ed.). (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem ve Teknikleri. Paradigma akademi.
• Ercilasun, A. B. (2008). Günay KARAAĞAÇ Türkçe Verintiler Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2008, LXXIII+ 957 s., ISBN: 978-975-16-2021-7. Dil Araştırmaları, 3(3), 147-149. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/54663.
• Karaağaç, G. (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karaağaç, G. (2021). Türkçe verintiler sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Mor, G. (2016). Divanü Lûgati’t Türk’te kuş adları üzerine bir inceleme. Researcher: Social Science Studies, 4(7), 74-95. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2151324.
• Mutlu, E. (2013). Derleme Sözlüğü’nde kuş adları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bozok Üniversitesi.
• Nişanyan, S. (2024). Türkiye kişi adları sözlüğü. Liberus.
• Nişanyan, S. (t.y.). Akbaba. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Akkuş. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Atmaca. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Badi. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Beşe. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Bozdoğan. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Burçin. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Bülbül. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Çağrı. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Çakır. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Doğan. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Dudu. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Ebabil. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Ferik. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Florya. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Kanarya. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Karakuş. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Kartal. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Keklik. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Kotan. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Kuğu. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Kumru. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Kuzgun. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Lâçin. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Martı. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Ördek. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Palaz. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Serçe. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Sungur. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Şahan. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Şahin. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Tavus. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Torumtay. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Tuğrul. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Turaç. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Nişanyan, S. (t.y.). Turgay. İçinde Nişanyan adlar- Türkiye kişi adları sözlüğü. 30 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyanadlar.com adresinden edinilmiştir.
• Ögel, B. (2020). Türk mitolojisi kaynakları ve açıklamaları ile destanlar I/II Cilt. Altınordu Yayınları.
• Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Şendil, Ç., & Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-250. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1456954.
• Sakaoğlu, S. (2001). Türk Ad Bilimi-I- Giriş. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Şahin, İ. (2016). Adbilim. Pegem Akademi Yayınları.
• Şenel, M. (2021). Adbilim açısından yanlış yazılan kişi adları -Kars ili örneği-. Hiperyayın.
• Türk Dil Kurumu (2019). Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.