OSMANLI DÖNEMİNDE MUSEVİ MATBAACILIĞININ TEMEL GELİŞİMİ

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 61 - 79, 30.06.2023

İpek Yıldırım

https://doi.org/10.52735/bellek.1287227

Cited By: 1

Öz

Osmanlı döneminde ilk Musevi matbaacılık faaliyetleri, İspanya’dan sürgün nedeniyle ayrılmak zorunda kalan Sefarad Yahudilerinin girişimleriyle başlamıştır. Sefarad Yahudileri ve Polonya ve çevresinden göç etmek zorunda kalan Aşkenaz Yahudileri, Selanik, Edirne, İzmir ve İstanbul’da matbaacılık faaliyetlerini sürdürerek kendi dinlerine ve kültürlerine ait eserleri oluşturmak istemişlerdir. Osmanlı dönemi içerisinde Musevilere ait ilk matbaa 1493 yılında kurulduysa da eserlerin yoğun bir şekilde basılması 19. ve 20. yüzyıllarda gerçekleşmiştir. İlk Musevi gazetecilik faaliyetleri de 1842 itibariyle İzmir'de gündeme gelmiştir. Bu faaliyetler daha sonra İstanbul’da devam etmiş ve bu iki şehirde yoğunluk kazanmıştır. Bu noktada çalışma, Osmanlı döneminde var olan Musevi matbaacılık faaliyetlerini siyasi ve toplumsal süreçler dahilinde ele almayı amaç edinmiştir. 1493 ve 1922 yılları arasındaki dönemi kapsayan çalışmada Musevilerin matbaacılık faaliyetlerine doküman incelemesi yöntemiyle yer verilmiştir. Sonuç olarak, Osmanlı döneminde matbaacılık faaliyetleri dönem dönem kesintiye uğrasa da zaman içerisinde başarılı bir gelişim göstermiştir. Osmanlı hükümetinin de özellikle bölgedeki Müslümanların matbaa kullanmadığı dönemde, gayrimüslim bir millet olarak Musevilerin matbaa faaliyetleri yürütmesine izin vermesi sosyal ve ticari açıdan önem taşımaktadır. Musevilerin bastıkları eserlerde uzun bir dönem dini temanın ön planda olması; İspanya'dan sürgün edilmeleri, göç ettikleri yerlerde azınlık olmaları ve bunun beraberinde getirdiği yok olma endişesi nedeniyle dini kimliklerini koruma çabası olarak açıklanabilir. İlerleyen süreçte bastıkları eserlerde edebiyat ve bilim konularına yönelmeleri hem zamanla üzerlerindeki tehdit algısının azalması hem de İspanya’dan aldıkları köklü kültürü değerlendirme ve uygulama çabası olarak ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Musevi matbaacılığı, Osmanlı Musevi basını, Osmanlı Musevileri, Türk Musevileri, Osmanlı dönemi basını

Teşekkür

Bu makalenin hazırlanma sürecinde önerileriyle katkıda bulunan Yeditepe Üniversitesi Gazetecilik Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Suat Gezgin’e teşekkürü borç bilirim.

THE BASIC DEVELOPMENT OF JEWISH PRINTING IN THE OTTOMAN PERIOD

Öz

The first Jewish printing activities in the Ottoman period started with the initiatives of the Sephardic Jews who had to leave Spain due to the exile. Sephardic Jews and Ashkenazi Jews, who were forced to immigrate from Poland and the surrounding areas, wanted to create works of their own religion and culture by continuing their printing activities in Thessaloniki, Edirne, Izmir and Istanbul. Even though the first Jewish printing house was established in 1493 during the Ottoman period, intensive publication of works only occurred during the 19th and 20th centuries. The first Jewish journalistic activities came to the fore in Izmir in 1842. After that, they spread to Istanbul and intensified in both cities. This study aims to deal with Jewish printing activities, which existed in the Ottoman period, within the scope of political and social processes. In the article covering the period between 1493 and 1922, the printing activities of the Jews were examined using the document analysis method. As a result, in spite of intermittent pauses in printing activities during the Ottoman period, it still experienced a successful growth over time. The Ottoman government’s permission for the Jews, as a non-Muslim nation, to conduct printing activities was a socially and commercially important move, especially when Muslims in the region were not using the printing press. The constant presence of religious themes in Jewish works can be attributed to the attempt to preserve their religious identities due to their exile from Spain, being a minority in the places they migrated to, and the fear of annihilation. The fact that they turned to literature and science in the works they published in the following process can be expressed as both the decrease in their sense of threat over time and an effort to assess and utilize the deep-rooted culture they received from Spain.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Jewish printing, Ottoman Jewish press, Ottoman Jews, Turkish Jews, Ottoman period press

Kaynakça

• Alpert, Michael. “The Ladino Novel”, European Judaism, V.43, N.2, 2010, p.52-62.
• Arslan, Hammet. “Tarihsel Süreçte İzmir Yahudi Cemaatinin Sosyo-Kültürel ve Ekonomik Durumu”, Milel ve Nihal Dergisi, V.11, N.1, p.119-142.
• Beydilli, Kemal. “Matbaa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 2003, V.28, p.105-110.
• Borovaya, Olga. “La Buena Esperansa (Izmir), 1842”. Encyclopedia of Jews in the Islamic World (EJIW). https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopedia-of-jews-in-the-islamic-world/la-buena-esperansa-izmir-1842-SIM_000147. (Access date: 23.01.2023).