OSMANLI DEVLETİ’NİN DEMİRYOLU POLİTİKASINA KISA BİR BAKIŞ

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 140 - 154, 31.12.2024

Mustafa Çabuk , Elife Uzun

https://doi.org/10.52735/bellek.1562767

Öz

19. yüzyıl bilim ve teknolojinin geliştiği bir yüzyıl olmuştur. Bu durum ulaşım sektörüne de yansımıştır. Bu yüzyıla kadar binek hayvanlar ve atlı arabalar kara ulaşımının başlıca araçları olmuştur. Demiryolları, bir yerden bir yere raylar üzerinde hareket eden yolcu veya yük taşımacılığı için kullanılan bir ulaşım sistemidir. Sömürgecili-ğin artmasıyla beraber büyük sömürge ülkeleri, sömürge altındaki topraklardan ürünlerini kolayca vapurlarına ve akabinde de vapurlardaki ürünleri fabrikalarına taşıyabilmek için demiryolu faaliyetlerine hız verdiler. Sanayi İnkı-labını ilk gerçekleştiren ülke İngiltere olduğu gibi demiryolu yapımında da öncü ülke olma unvanına sahip olmuştur. Avrupa da modern anlamdaki ilk demiryolu, Manchester ile Liverpool kentleri arasında yapılmıştır. Kısa süre sonra da Avrupa’nın birçok yeri demiryolları ile kaplanmıştır.
Osmanlı Devleti batıda meydana gelen gelişmeleri 19. yüzyıl boyunca yakından takip etmek istemiştir. An-cak bu gelişmeleri kendisinin gerçekleştirmesine maddi olanağı olmadığı için pek çok alanda olduğu gibi demiryolu faaliyetlerinde de Avrupalı devletlere bağımlı olmaktan geri duramamıştır. Yabancı devletler kilometre garantisi adı verilen sistemle Osmanlı Devleti’nden imtiyaz elde etmişlerdir.
Osmanlı Devleti’ndeki ilk demiryolu hattı 1851 yılında Kahire-İskenderiye arasına yapılmıştır. Anado-lu’daki ilk demiryolu hattı ise 1856 ‘da yapılan İzmir-Aydın hattı olmuştur. Bu yollar hep İngilizler tarafından ya-pılmıştır.19. yüzyıl boyunca Avrupalı birçok devlet Anadolu’da adeta demiryolu yapmak yarışına girişmiştir. Os-manlı Devleti’nin ilk kez kendi öz sermayesiyle yapılan hat ise Hicaz Demiryolu hattıdır. Sultan II. Abdulhamid, bu hat için 50 bin lirayla bağış kampanyası başlatmıştır. Ülkenin birçok yerinden gelen bağışlar neticesinde hat ta-mamlana bilmiştir. Bu hat için tahmini 4 milyon Osmanlı Lirası harcanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Demiryolu, Sömürgecilik, Hicaz Demiryolu, Sanayi Inkılabı

Etik Beyan

Etik onayı gerekmemektedir.

A BRIEF OVERVIEW OF THE OTTOMAN STATE'S RAILWAY POLICY

Öz

The 19th century was a century in which science and technology developed. This was also reflected in the transpor-tation sector. Until this century, passenger animals and horse-drawn carriages were the main means of land transpor-tation. Railways are a transportation system used for passenger or freight transportation moving from one place to another on rails. With the increase in colonialism, the large colonial countries accelerated their railway activities in order to easily transport their products from the colonized lands to their steamers and then the products on the ste-amers to their factories. As England was the first country to realize the industrial revolution, it also had the title of being the pioneer country in railway construction. The first railway in Europe in the modern sense was built between the cities of Manchester and Liverpool. Shortly afterwards, many parts of Europe were covered with railroads.
The first railroad line in the Ottoman State was built between Cairo and Alexandria in 1851. The first railroad line built in Anatolia was the Izmir-Aydın line built in 1856. These roads were always built by the British. Throughout the 19th century, many European states competed to build railroads in Anatolia. In The Ottoman land, the line built with our own capital was the Hejaz Railway line. Sultan Abdulhamit The Second started a donation campaign with 50 thousand liras for this line. As a result of donations from many parts of the country, the line could be completed. An estimated 4 million Ottoman liras were spent for this line.

Anahtar Kelimeler

Railway, Colonialism, Hejaz Railway, Industrial Revolution

Kaynakça

• Akyıldız, Ali, “Osmanlı Anadolu’sunda İlk Demiryolu: İzmir-Aydın Hattı (1856-1866)”, Ekmeleddin İhsanoğlu- Mustafa Kaçar (ed.), Çağını Yakalayan Osmanlı! Osmanlı Devleti’nde Modern Haberleşme ve Ulaştırma Teknikleri, İstanbul, İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA), 1995, ss. 249-271.
• Aysal, Necdet, “Osmanlı ve Yunan Demiryollarının Karşılaştırılmalı Bir Analizi”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Ankara 2014, ss. 327-352.
• Barda, Süleyman Münakale Ekonomisi, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1958.