MARAŞ MİLLİ MÜCADELESİNİN ALBAYRAK GAZETESİ’NE YANSIMALARI

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 155 - 172, 31.12.2024

İsrafil Karataş

https://doi.org/10.52735/bellek.1576452

Öz

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Osmanlı devleti ile galip devletler arasında 30 Ekim 1918 tarihli Mondros Mütarekesi imzalanmıştır. Mütarekenin hükümlerine ve Wilson Prensiplerine aykırı olarak Anadolu coğrafyası galip devletlerce işgal edilmeye başlanmıştır. İşgale uğrayan yerlerden biri de stratejik öneme sahip olan Maraş vilayetiydi. Maraş, önce İngilizler tarafından, ardından İngiltere ile Fransa arasında imzalanan Suriye İtilafnamesi gereğince Fransızlar tarafından işgal edilmiştir. Sekiz ay süren İngiliz işgali, işgalin geçici olması ve halka iyi davranılması nedenleriyle genel olarak olaysız geçmiştir. 31 Ekim 1919 tarihinde Fransız işgali başlamıştır. Fransız işgalinin kalıcı olduğunun anlaşılması, bölgede bir Ermeni devletinin kurulma isteği ve Fransızlar tarafından Ermenilerin Müslüman halka kötü davranması burada silahlı milis güçlerin kurulmasına neden olmuştur. Maraş’ta kurulan Müdafaa-ı Hukuk Cemiyeti, Fransızların ve Ermenilerin emellerini gerçekleştirmelerini engellemek adına Maraş halkının da desteğini ardına alarak silahlı bir mücadele başlatmıştır.
Dönemin bazı gazeteleri de bu süreçte Maraş milli mücadelesine yayınlarıyla destek vermiştir. Erzurum’da yayın faaliyetleri içerisinde olan milli mücadele yanlısı Albayrak Gazetesi, Maraş ile birlikte onun çevresindeki işgalleri yakından takip etmiş ve bu işgallerin haksız olduğunu anlatmaya çalışmıştır. İşgallerin hukuksuz olduğunu anlatmak ve işgalleri sonlandırmak için Batı’ya karşı olabildiğince yumuşak bir dil kullanmıştır. 1918 Wilson Prensiplerine ve 1789 Fransız İhtilalinin getirdiği değerlere atıfta bulunarak işgallerin sona erdirilmesi gerekliliğinden söz etmiştir. Fransa ile Avrupa’nın açıkladığı insancıl fikirlere rağmen Osmanlı coğrafyasında emperyalist politikalar yürütülmesini Batı’nın bir çelişkisi olarak vasıflandırmıştır. Bunun yanı sıra hem Türklerin hem de Batı milletlerinin dikkatlerini işgallere çekerek bir kamuoyu oluşturma gayreti içerisine girmiştir.
Bu çalışmada hedeflenen, Fransızlar tarafından Maraş’ın işgalinin ve kurtuluşunun Albayrak Gazetesine yansımalarını irdelemektedir. Ayrıca gazetenin işgal karşısında tutumunu ve bölgede milli direnişin oluşumundaki katkılarını ortaya koymaktır. Çalışmanın hazırlanmasında ağırlıklı olarak başta Albayrak Gazetesi, telif eserler ve kısmen arşiv belgelerinden istifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Milli Mücadele, Albayrak Gazetesi, Fransa, Ermeniler, Maraş

Etik Beyan

Etik beyanı gerektiren bir çalışma değildir.

REFLECTİONS OF MARAŞ NATİONAL STRUGGLE ON ALBAYRAK NEWSPAPER

Öz

After the First World War, the Armistice of Mondros was signed between the Ottoman Empire and the victorious states on October 30, 1918. In violation of the provisions of the Armistice and the Wilson Principles, Anatolian geography began to be occupied by the victorious states. One of the occupied places was the strategically important Maraş province. Maraş was first occupied by the British and then by the French in accordance with the Syrian Entente signed between Britain and France. The British occupation, which lasted eight months, was generally uneventful as the occupation was temporary and the people were treated well. On October 31, 1919, the French occupation began. Understanding that the French occupation was permanent, the desire to establish an Armenian state in the region and the mistreatment of the Muslim population by the French led to the establishment of armed militia forces here. The Law Society for the Defense of Rights established in Maraş started an armed struggle with the support of the people of Maraş in order to prevent the French and Armenians from realizing their ambitions.
Some newspapers of the period also supported the Maraş national struggle with their publications. The pro-national struggle Albayrak Newspaper, which was engaged in publishing activities in Erzurum, closely followed the occupations in Maraş and its surroundings and tried to explain that these occupations were unjust. It used as soft a language as possible against the West to explain that the occupations were unlawful and to end the occupations. Referring to the 1918 Wilson Principles and the values of the French Revolution of 1789, he spoke of the need to end the occupations. He characterized the pursuit of imperialist policies in the Ottoman geography as a contradiction of the West despite the humanitarian ideas expressed by France and Europe. In addition, he endeavored to create a public opinion by drawing the attention of both Turks and Western nations to the occupations.
This study aims to analyze the reflections of the occupation and liberation of Maraş by the French on Albayrak Newspaper. It also aims to reveal the newspaper's attitude towards the occupation and its contributions to the formation of national resistance in the region. In the preparation of the study, mainly Albayrak Newspaper, copyrighted works and partially archival documents were used.

Anahtar Kelimeler

Maraş, National Struggle, Albayrak Newspaper, France, Armenians

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Dahiliye Şifre Kalemi Evrakı (DH. ŞFR), Yer Bilgisi: 97/169, (1337 c 14/15.02.1919).
• BAO, Dahiliye Nezareti Kalem-i Mahsus Evrakı (DH. KMS), 56-1/42 (1338 M 26/21Ekim 1919).
• Akbıyık, Yaşar, Milli Mücadelede Güney Cephesi Maraş, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1999.