Müellifi meçhul bir fetva kitabı ve içindeki imzasız manzum fetvalar üzerine bir inceleme

Yıl 2022, , 223 - 236, 02.12.2022

Muhittin Eliaçık

https://doi.org/10.32925/tday.2022.92

Öz

Osmanlı döneminde fetvalar manzum biçimde verilmiş ve böylece Türk edebiyatının hazinesine özgün bir tür daha girmiştir. Hukuki konuların manzum biçimde açıklanması özgün ve çok alana hitap eden bir yapı oluşturmuştur. Ancak bu özgün ürünler kendi devirlerinde gerekli tertip ve itinayı yeterince görmediklerinden günümüze tam ve doğru bir şekilde ulaşmaları mümkün olmamıştır. Gerçek sayıları elde mevcut olanlardan daha fazla olduğu tahmin edilen bu fetvaların bir kısmı da eksik veya yazarı belirsiz biçimde günümüze ulaşmıştır. Bu fetvaların belli bir kitapta toplanmamış olması istisnai bir şekilde verildiklerinin düşünülmesine sebep olmaktadır. Şu ana kadar tespit edilen yaklaşık 50 manzum fetvanın büyük bir kısmı, fetvayı veren şeyhülislam veya müftünün kendi fetva kitabında bulunmamakta, bir kısmı da nüshalarda rastgele veya farklı kişiler adına kaydedilmiş bulunmaktadır. Bu ise bu fetvaların sağlıklı bir şekilde değerlendirilmesini güçleştirmektedir. Öte yandan bu fetvalar içinde kitap veya mecmualara özenle kaydedilenler de bulunmakla beraber onlarda da yanlış imzalı olma sorunu vardır. Bir de ismi, müellifi ve içindeki manzum fetvalar meçhul olan kitaplar vardır ki bunlarla ilgili derin ve çözümlemeli araştırmalar yapılması gerekmektedir. Bu çalışmada Osmanlı manzum fetvalarında görülen eksik ve yanlış imzalılık sorununa değinilmekte ve bilinmeyen bir fetva kitabı incelenmektedir. Bu kitabın müellifi meçhul olup içinde önemli sayıda imzasız manzum fetva bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Manzum fetva, imzasız, Gelibolu kadısı, müellif, meçhul

Kaynakça

• Eliaçık, M. (2016). Ebussuud Efendi’nin manzum fetvaları. Turkish Studies, 11(15), 105-118.
• Fetâvâ. (ts.a). Demirbaş No. 5010/1. Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, Ankara, Türkiye.
• Fetâvâ. (ts.b). Demirbaş No. 7975/2. Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, Ankara, Türkiye.
• Fetâvâ-yı zeyniyye. (1707). Demirbaş No. 2912. Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesi, Ankara, Türkiye.
• İpşirli, M. (1994). Klasik dönem Osmanlı devlet teşkilâtı. E. İhsanoğlu (Ed.), Osmanlı Devleti ve medeniyeti tarihi içinde (C 1, 139-278). İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi.
• Mecmû’a-i fetava. (1685). Demirbaş No. 1108. Balıkesir İl Halk Kütüphanesi, Balıkesir, Türkiye.
• Mecmûatü’l-fetâva. (ts). Demirbaş No. 3923. Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesi, Ankara, Türkiye.
• Mütercim Asım. (1305). Kamus tercümesi. Matbaa-i Osmaniye.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı devletinin ilmiye teşkilatı. Türk Tarih Kurumu.
• Yakut, E. (2003). II. Meşrutiyet Dönemi’nde müftülerle ilgili gerçekleştirilen hukukî düzenlemeler. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 33-54.