SEYYİD ŞÜKRİ FROM THE XIXTH CENTURY KIRKUK POETS AND HIS DÎVÂN

Yıl 2019, , 113 - 156, 01.12.2019

Yağız Yalçınkaya

https://doi.org/10.32925/tday.2019.32

Öz

Classical Turkish poetry, which has a time frame of six centuries and belongs to a vast geography from Turkistan to the Balkans, is about to consume its breath when it comes to the nineteenth century. The poet Seyyid Şükrî, who is the subject of our study, lived in this farewell era of classical poetry. The poet, who was from Kirkuk, prepared his Dîvân here. The aim of our study is to recognize and to introduce Şükrî and his Dîvân, on which scientific work has not been made until today. In this
direction, firstly, the sources which may contain information about the poet were scanned and, along with the limited information obtained, a detailed frame about his life was drawn in the light of the information given by the poet. Then Dîvân which is the only work of the poet and the copy of the manuscript which has been published to this day has been tried to be introduced. In the third part, by giving examples from the work, it was aimed to understand the poet’s literary personality, style and influences of poets. As a result of the study, the place of poet in regional literature and classical Turkish poetry was determined; a poet who lived in Kirkuk in the nineteenth century was introduced to the attention of contemporary poetry researchers and readers.

Anahtar Kelimeler

Seyyid Şükrî, classical Turkish poetry, nineteenth century, Kirkuk

XIX. ASIR KERKÜK ŞUARASINDAN SEYYİD ŞÜKRÎ VE DÎVÂN’I

Öz

Altı yüzyıllık bir zaman çizelgesine sahip; Türkistan’dan Balkanlar’a, uçsuz bucaksız bir coğrafyaya ait olan klasik Türk şiiri, on dokuzuncu asra gelindiğinde nefesini tüketmek üzeredir. Çalışmamıza konu olan şair Seyyid Şükrî, klasik şiirin bu veda çağında yaşamıştır. Kerküklü şair, tek eseri olan ve günümüze tek nüshası ulaşan Dîvân’ını burada tedvin etmiştir. Günümüze kadar hakkında bilimsel bir çalışma yapılmamış olduğu görülen Şükrî’yi ve Dîvân’ını tanımak ve tanıtmak çalışmamızın başlıca amacı olmuştur. Bu doğrultuda, ilk önce şair ile ilgili bilgi içerebilecek kaynaklar taranmış, elde edilen kısıtlı malumat ile birlikte, şairin eserinde verdikleri ışığında hayatı ile ilgili ayrıntılı bir çerçeve çizilmiştir. Daha sonra şairin tek eseri olan Dîvân ve bu divanı günümüze taşıyan yazma nüsha tanıtılmaya çalışılmıştır. Üçüncü
kısımda, eserden örnekler verilerek şairin edebî kişliği, üslubu ve etkilendiği şairler üzerinde durulmuştur. Yapılan çalışma sonucunda şairin bölge edebiyatı ve klasik Türk şiiri içindeki yeri tespit edilmiş; on dokuzuncu yüzyılda, Kerkük’te yaşamış bir şair, günümüz klasik şiir araştırmacı ve okurlarının dikkatlerine takdim edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Seyyid Şükrî, klasik Türk şiiri, on dokuzuncu yüzyıl, Kerkük

Kaynakça

• Ak, C. (2001). Bağdatlı Rûhî dîvânı. 2 cilt, Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları.
• Akkaya, H. (2007). Râsih Bey’in ‘Üstine’ redifli meşhur gazelinde ikilemelerin kullanılışı. Turkish Studies, 2/3, 25-31.
• Akkoyunlu, Z. (1992). Kerkük ağzında mani ve horyata dair. Milli Folklor, 14, 2-6.
• Akpınar, Ş. (2006). Âgâh divanı ve incelemesi. Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Başara, E. Erdoğan, M. Yıldız, Z. (2010). XVIII. yüzyıla ait bir güfte mecmuası incelemesi. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 38, 137-172.
• Bursalı Mehmed Tahir (tarih yok). Osmanlı müellifleri. Ali Fikri Yavuz ve İsmail Özen (haz.), İstanbul: Meral Yayınevi.
• Çakır, M. (2008). Kavsî, hayatı, edebî kişiliği ve dîvânı (inceleme-tenkitli metin-dizin). Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çınarcı, M. N. (2007). Arif Hikmet Bey’in Tezkiretü’ş şu’arası ve transkripsiyonlu metni. Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Fatin tezkiresi (2017). Ömer Çiftçi (haz.), erişim tarihi 26.09.2018, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55976,fatin-tezkiresi-pdf.pdf?0.
• Demirel, Ş. (2009). XVII. yüzyıl klasik Türk şiirinin anlam boyutunda meydana gelen üslup hareketleri: klasik üslup - sebk-i hindî - hikemî tarz – mahallileşme. Turkish Studies, 4/2, 279-306.
• Ercilasun, A. B. (1989). Irak Türkleri ve edebiyatları. Milli Folklor Dergisi, 4, 3-4.
• Erdoğan, A. (2007). Atâ Terzibaşı, Kerkük şairleri: 1. Yüksek Lisans Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ergun, S. N. (1936). Âşık Ömer hayatı ve şiirleri. İstanbul: Semih Lütfi Matbaası ve Kitap Evi.
• Esat Mehmet Efendi ve Bağçe-i safa-enduz’u (2018). Rıza Oğraş (haz.), erişim tarihi 26.09.2018, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/59393,esad-mehmed- efendi-bagce-i-safa-enduzpdf.pdf?0.
• Fatin tezkiresi (2017). Ömer Çiftçi (haz.), erişim tarihi 26.09.2018, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55976,fatin-tezkiresi-pdf.pdf?0.
• Fıtnat Hanım (1286). Dîvân. İstanbul: Tasvîr-i Efkâr Matbaası.
• Fuzulî (2000). Leylâ ve Mecnun. Muhammed Nur Doğan (haz.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Fuzûlî divanı (2000). Kenan Akyüz, Süheyl Beken, Sedit Yüksel, Müjgan Cunbur (haz.), Ankara: Akçağ Yayınları.
• Hatibi (2008). Tezkire-i şuara-yı Bağdad (XIX. yüzyıl Bağdat ve civarındaki Türk şairleri). Mehmet Akkuş (haz.), İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Hüseyin Vassâf (2011). Sefîne-i evliyâ. C. I, Mehmet Akkuş, Ali Yılmaz (haz.), İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• İnal, İ. M. K. (2013). Son asır Türk şairleri. Müjgân Cumbur, M. Kayahan Özgül, Hidayet Özcan, İbrahim Baştuğ, Ayşegül Celepoğlu (haz.), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• İpekten, H., İsen, M., Toparlı, R., Okçu, N. ve Karabey, T. (1988). Tezkirelere göre divan edebiyatı isimler sözlüğü, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• İpekten, H., İsen, M., Karabey, T. ve Akkuş, M. (1986). XVI. yüzyıl divan nazmı (devam) ve nesri; büyük Türk klasikleri. C. 4, İstanbul: Ötüken-Söğüt.
• Marufoğlu, S. (1998). Osmanlı döneminde kuzey Irak (1831-1914). İstanbul: Eren Yayınları.
• Mehmed Siraceddin (2018). Mecmua-ı şuara ve tezkire-i üdeba. Mehmet Arslan (haz.), erişim tarihi 26.09.2018, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/58597,mecma-i-suara-ve-tezkire-i-udeba-pdf.pdf?0.
• Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmanî. Nuri Akbayar (haz.), Seyit Ali Kahraman (akt.), C. I-VI, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Mehmed Tevfik (2017). Kafile-i şuara. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz vd. (haz.), erişim tarihi 26.09.2018, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56163,mehmed-tevfik-kafile-i-su39arapdf.pdf?0.
• Molla Sâbir (1966). Kerkük şuarâsı VI. Kardaşlık Dergisi, 10, 33-35, Bağdad.
• Molla Sâbir (1953). Kerkük şairlerinden Faiz ve Safi Efendiler arasındaki müşaare. Bağdad: Maarif Matbaası.
• Okçu, N. (1993). Şeyh Galib: hayatı, edebî kişiliği, eserleri, şiirlerinin umûmî tahlili ve dîvânın tenkidli metni I-II. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Öbek, A. İ. (2005). Klasik Türk edebiyatında müşaare (Fâiz-Sâfî). İstanbul: Kerkük Vakfı Yayınları.
• Saatçi, S. (1982). Kardaşlık. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (5. cilt içinde), İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Saatçi, S. (1997). Türkiye dışındaki Türk edebiyatları antolojisi. (Azerbaycan-Irak Kerkük Türk edebiyatı). 6. Cilt, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Seyyid Şükrü (1250). Dîvân. Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 713.
• Terzibaşı, A. (2013a). Kerkük şairleri. C. 1, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Terzibaşı, A. (2013b). Kerkük şairleri. C. 2, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Terzibaşı, A. (2016). Fuzûlî hakkında yazılar. Necat Kevseroğlu (haz.), İstanbul: Kerkük Vakfı Yayınları.
• Tezkire-i şu‘arâ-yı Şefkât-i Bağdâdî (2017). Filiz Kılıç (haz.), erişim tarihi: 26.09.2018, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55753,sefkat-tezkiresi-pdf.pdf?0.
• Tokatlı, Ü. (1994). Kerkük’te evlenme adetleri. Milli Folklor Dergisi, 21, 32-39.
• Tuğluk, H. İ. (2009). Edebiyat-toplum ilişkisi: Lâmekânî’nin bir gazeline göre 17. yüzyıl Osmanlı toplumu. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 6(1), 81-90.
• Tuman, M. N. (2001) Tuhfe-i Nâilî. Cemal Kurnaz, Mustafa Tatcı (haz.), Ankara: Bizim Büro Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1954). Asâkir-i Mansure’ye fes giydirilmesi hakkında sadr-ı âzam takriri ve II. Mahmud’un hatt-ı humayunu. Belleten, XVIII (70), 223-230.
• Ünver, İ. (1988). XIX. yüzyıl divan şiiri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 32 (1-2), 131-140.
• Yorulmaz, H. (1988). Divan edebiyatında Nâbî ekolü. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Zübeyiroğlu, R. (1988). Mecmü’atü’t-teracim Mehmed Tevfik Efendi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.