ON adïnčïg bark IN THE ORKHON INSCRIPTIONS

Yıl 2011, Cilt: 59 Sayı: 2, 43 - 52, 01.10.2011

Yong-Sŏng Lı

Öz

Orkhon Turkic is the oldest Turkic dialect whose written records have come down to us. It is known to us through the inscriptions found in Mongolia, mainly in the basin of the Orkhon River, thus being conveniently called ‘the Orkhon inscriptions’.Since the Danish scholar Vilhelm Thomsen succeeded in deciphering the old Turkic script used in the Orkhon and Yenisei inscriptions, many scholars tried to interpret the texts of the inscriptions.The sentences containing the phrase adïnčïg bark in KT S 12 and BK N 14 appear differently in the first copies of the Orkhon inscriptions of the Finnish expedition and the Russian expedition. Moreover, parts of these sentences were already damaged and unreadable at that time.The sentences in question have been almost always read as follows based on V. Thomsen’s reading in 1896:[m(ä)n] (a)ŋ(a)r t(a)š(ï)g : b(a)rk : y(a)r(a)[t(ït)]d(ï)m : “I got them to build a mausoleum out of stone.” (BK N 14)The phrase taš bark ‘stone mausoleum’ occurs three times more in the Orkhon inscriptions (KT S 13, NE; BK N 15)

Anahtar Kelimeler

adïnčïg bark, Orkhon inscriptions, Orkhon Turkic, taš bark

Orhon Yazıtlarındaki adınçıg bark Üzerine

Öz

Orhon Türkçesi, yazılı kayıtları bize kadar gelen en eski Türk diyalektidir. Moğolistan’da, başlıca Orhon Irmağı havzasında bulunan, dolayısıyla uygun olarak ‘Orhon Yazıtları’ diye adlandırılan yazıtlar vasıtasıyla bize biliniyor.Danimarkalı bilgin Vilhelm Thomsen Orhon ve Yenisey yazıtlarında kullanılan eski Türk yazısını deşifre etmeyi başardığından beri çok sayıda bilgin yazıtların metinlerini yorumlamaya çalışmıştır.KT G 12 ve BK K 14’deki adınçıg bark ibaresini içeren cümleler, Fin ve Rus keşif heyetlerinin ilk Orhon yazıtları kopyalarında farklı çıkıyor. Üstelik bu cümlelerin kısımları daha o zamanlarda tahrip olmuş ve okunaksız durumdaydı.Söz konusu cümleler 1896’daki V. Thomsen’in okuyuşuna dayanılarak hemen hemen her zaman şöyle okuna gelmiştir:aŋar adınçıg bark yaraturtum (KT G 12)aŋar adınçıg bark yar[atıt]dım (BK K 14)“Onlara olağanüstü bir anıt-mezar yaptırdım.”Halbuki kr.ivm ve ..i…d harflerini (IO 7) adïnčïg bark okumak zordur. Ayrıca, eski Türk yazıtlarında adïnčïg bark ibaresinin başka bir örneği de yoktur. Bu arada, Söz konusu cümleler 1896’daki W. Radloff’un baskısı ve 1897’deki onun okuyuşuna dayanılarak, onun baskıları birkaç kez değiştirilmişse de, şöyle okunabilir:(a)ŋ(a)r : m[(ä)n : t(a)]ş b(a)rk : y(a)r(a)turt(u)m : “Onlara b[en ta]ş anıt-mezar yaptırdım.” (KT G 12)[m(ä)n] (a)ŋ(a)r t(a)ş(ı)g : b(a)rk : y(a)r(a)[t(ıt)]d(ı)m : “[Ben] onlara taştan anıtmezar yap[tır]dım.” (BK K 14)Taş bark ‘taş anıt-mezar’ ibaresi Orhon yazıtlarında üç kez (KT G 13, KD; BK K 15) daha geçiyor

Anahtar Kelimeler

adınçıg bark, Orhon yazıtları, Orhon Türkçesi, taş bark