Huá-yí-yì-yǔ (華夷譯語), Ming (明) Hanedanı’nın (1368~1644) başlagıcından
beri telif edilegelen Çince ve komşu dilleri arasındaki türlü lügatçelerin genel bir
adıdır. Genel olarak 4 farklı gruba ayrılır:
1. Huo Yuan-Jie (火源潔), Ma-sha-yi-hei (馬沙亦黑) vs. tarafından telif edilmiş
olan Çince-Moğolca lügatçe: Bu lügatçede Moğolca kelimeler Moğolların Gizli
Tarihi’ndeki harf çevirisi kurallarına göre yazılmıştır.
2. Si-yi-guan’da telif edilmiş, sürekli redaksiyonu yapılmış ve ekleme yapılmış /
kısaltılmış olan lügatçeler: Bu gruptaki lügatçelerde her yabancı dilin kelimeleri hem
Çin yazısı ile hem de söz konusu dilin asıl yazısı ile yazılmıştır.
3. Herhâlde Hui-tong-guan’da telif edilmiş olan lügatçeler: Bu gruptaki
lügatçelerde her yabancı dilin kelimeleri sadece Çin yazısı ile yazılmıştır ve söz
konusu dilin asıl yazısı ise kullanılmamıştır.
4. Hui-tong-si-yi-guan’da telif edilmiş olan lügatçeler: Hui-tong-si-yi-guan, Qing
(淸) Hanedanı’nın imparatoru Qian-long’un (乾隆) (1735~1795’te tahtta) 13. yılında
(1748) Hui-tong-guan ile Si-yi-guan’ın birleştirilmesiyle meydana gelmiştir.
Seul Devlet Üniversitesi Kütüphanesinin koleksiyonundaki nüsha da 3. gruba
aittir. Bu nüsha şu 8 ciltten oluşuyor: (1) Kore, (2) Ryukyu, (3) Japonya, (4) Annam
(Kuzey Vietnam), (5) Siam (Tayland), (6) Tatar (= Doğu Moğollar), (7) Uygur, (8)
Malakka. Uygur cildi 19 bölümü içeriyor. Bunların üçüncüsü 28 maddeli ‘Yer adları
Bölümü’ olup bu yazıda işlenmiştir.
Bu malzemenin redaktörünün/müstensihinin Çinceyi veya Uygurcayı iyi bilmediği
gözlemlenebildi. Çünkü çok sayıda istinsah ve gramer hatası vardır. Bu da şimdiye
kadar bu gruptaki Uygurca malzemenin iyi işlenmemesinin başlıca sebebi olabilir
Çin yazısı Huá-yí-yì-yǔ lügatçeler Türkçe Uygurca Yer Adları kategorisi
The Huá-yí-yì-yǔ (華夷譯語) is a general name for the various glossaries between
the Chinese language and its neighbor languages compiled on from the beginning of
the Ming (明) dynasty (1368~1644). It has broadly 4 different classes:
1. The Sino-Mongolian glossary compiled by Huo Yuan-Jie (火源潔), Ma-sha-yihei
(馬沙亦黑), etc.: In this glossary the Mongolian words were written in Chinese
characters according to the transliteration rules in the Secret History of the Mongols.
2. The glossaries which were compiled, continually reedited and added / reduced
in Si-yi-guan: In the glossaries of this class the words of each foreign language were
not only transliterated in Chinese characters but written also in letters native to the
language in question.
3. The glossaries which were presumably compiled in Hui-tong-guan: In the
glossaries of this class the words of each foreign language were transliterated only in
Chinese characters and the letters native to the language in question were not used.
4. The glossaries which were compiled in the Hui-tong-si-yi-guan, which was
formed with the unification of Hui-tong-guan and Si-yi-guan in the 13th year (1748)
of the Qian-long (乾隆) Emperor (r. 1735~1795) of the Qing (淸) dynasty.
To the third class belongs also the manuscript in the collection of the library
of Seoul National University. It comprises the following 8 volumes: (1) Korea, (2)
Ryukyu, (3) Japan, (4) Annam (North Vietnam), (5) Siam (Thailand), (6) Tatar (= East
Mongols), (7) Uighur, (8) Malacca. The volume for Uighur contains 19 categories.
The third of them is ‘the category of place name’ with 28 entries treated in the present
paper.
It was possible to observe that the compiler/transcriber of these materials did not
have a good command of either Chinese or Uighur, for there are many scribal and
grammatical errors. This may be the main reason why the Uighur word materials in
the glossaries of this kind are not well treated up to the present.
Konular | Dilbilim |
---|---|
Bölüm | Araştırma Makalesi |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2017 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2016 Cilt: 64 Sayı: 1 |