YABANCILARA TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE BENZER ATASÖZÜ VE DEYİMLERİN ÖNEMİ VE POLONYALILARA TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE BUNLARIN KULLANIMI

Yıl 2016, Cilt: 64 Sayı: 2, 245 - 268, 31.12.2017

Kübra Mutlu

Öz

Atasözü ve deyimler, milletlerin hafızalarının, yaşantı ve deneyimlerinin,

kültürlerinin, olay ve durumlara yaklaşım tarzlarının, bakış açılarının yansıdığı kısa,

özlü ifadelerdir. Anlatıma derinlik, kolaylık ve akıcılık kazandıran bu kalıp ifadeler,

kültürel bilincin nesilden nesile aktarımı ve devamlılığı noktasında Türkçe eğitimi

içerisinde kendine önemli bir yer edinir. Atasözleri ve deyimlerin sahip oldukları

bu özellikler onları ana dili öğretimin yanı sıra yabancılara Türkçe öğretiminin de

temel meselelerinden biri hâline getirmiştir. Yabancılara Türkçe öğretiminde önemi

sıkça vurgulanan kültürel aktarımın en kolay ve hızlı şekilde yapılabileceği ürünler

olarak atasözleri ve deyimler ön plana çıkmaktadır. Kendiliğinden kültürel aktarım

yapabilen ve anlatıma kolaylık sağlayan bu özlü ifadelerin önemi ve öğretimiyle ilgili

pek çok görüş ve öneri bulunmaktadır. Öğrenilmesi ve kullanılması zor olarak görülen

dolayısıyla da öğrenci ilgisinin az olduğu bu ifadelerin öğretiminde izlenebilecek

yollardan biri de ana dili ile hedef dil arasındaki benzerlikler üzerinden gitmektir.

Bu çalışmada, yabancılara Türkçe öğretiminde atasözü ve deyimlerin öğretiminde

ana dili ile hedef dil arasındaki benzerliklerden faydalanmanın önemi üzerinde

durulmuş, buradan hareketle Türkçe ve Lehçede benzerlik arz eden iki yüz atasözü

ve deyim tespit edilmiş ve bir liste hazırlanmıştır. Hazırlanan liste, kelime ve anlam

benzerliği olanlar ile yalnızca anlam benzerliği olan atasözü ve deyimler olarak iki

kısımda ele alınmış ve araştırmacıların istifadesine sunulmuştur. Araştırmada nitel

araştırma desenlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yabancılara Türkçe öğretimi, Lehçe, atasözleri, deyimler

The Importance of Similar Proverbs and Idioms in Teaching Turkish to Foreigners and the Usue of Them in Teaching Turkish to the Speakers of Polish Language

Öz

Proverbs and idioms are short, concise statements that are reflected in the memories,

lives, experiences, cultures, events and situations and the views of nations. These

pre-fabricated expressions which create deepness, easiness and fluency to expression

occupies an important place in teaching theTurkish language by the transmission and

continuity of the cultural awareness from one generation to another. The features that

proverbs and idioms possess have made them one of the key issues in teaching both

Turkish to the speakers of foreign languages and native language teaching. Cultural

transmission whose importance is often highlighted in teaching Turkish to foreigners

can be done easily and quickly via proverbs and idioms. There are a good number of

opinions and suggestions about the importance of these concise expressions which

enable cultural transmission by themselves and provide convenience to expression.

One of the ways to teach proverbs and idioms to which many students are indifferent

and which are known to be both difficult to learn and use, is by presenting similarities

between the mother language and the target language.

This paper intensely focuses on the importance of learning the similarities of

proverbs and idioms between L1 and L2 in Turkish language learning process. Thus,

two hundred proverbs and idioms which show similarities betweenTurkish and Polish

languages have been found and prepared in a list. The list has been considered in

two ways; the similarities between vocabulary and meaning, and similarities only

in meaning and it has been presented for the benefits of researchers. Qualitative

research methodology, document analysis is used for this study.

Anahtar Kelimeler

Teaching Turkish to foreigners, Polish, proverbs, idioms

Kaynakça

• Aksoy, Ö. A. (1971), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1, Ankara, TDK Yayınları.
• Albayrak, N. (2009), Türkiye Türkçesinde Atasözleri (1.bs.), İstanbul, Kapı Yayınları.
• Baş, O. (2010), Lehçe-Türkçe Deyimler ve Atasözleri Seçkisi, Ankara, Cansel Matbaacılık.
• Çevi̇k, M. (2006), Basın Dilinde Atasözleri ve Deyimler, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Güneş, S. (2009), “Yabancı Dil Öğretiminde Deyim Öğretimi: Yöntemler, Teknikler ve Uygulamalar”, Dilbilim, 2(22), 59-78, Erişim: 10 Mayıs 2015, http://www.journals. istanbul.edu.tr/iudilbilim/article/view/1023001183
• Gökçe, O. (2006), “İçerik Analizi”, Kuramsal ve Pratik Bilgiler, Ankara, Siyasal Kitapevi. Klosińska A., Sobol E., Stankiewicz A. (2005), WielkiSłownikFrazeologiczny PWN z Przysłowiami.( 1.bs.), Warszawa, WydawnictwoNaukowe PWN.
• Korkut, E. (2001), “Çeviride Eşdeğerlik”, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 5, 251-266.
• Mert, E. (2009), “Anadili Eğitimi ve Öğretimi Sürecinde Sözvarlığı Belirleme Çalışmalarının Önemi ve ‘Deyim’ Kazandırmaya Yönelik Etkinlik Önerileri”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 83-93, Erişim: 10 Mayıs 2015, http://dergipark. ulakbim.gov.tr/adyusbd/article/view/5000041842
• Saraçbaşı, M. (2010), Örnekleriyle Büyük Deyimler Sözlüğü I. Cilt / II. Cilt (1.bs.), İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
• Süer, A., Yüce, N. (1992), Örnekli Lehçe-Türkçe Deyimler Sözlüğü, Ankara, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Topçu, N. (1999), “Fransızca ve Türkçede Rakamlı Deyimlerin Karşılaştırmalı İncelemesi ve Fransızca Yabancı Dil Öğretiminde Kullanımları”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 173–180, Erişim: 25 Nisan 2015, http://www.efdergi.hacettepe. edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/1163-published.pdf
• Türk Dil Kurumu, (t.y.), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, Erişim: 01-15 Nisan 2015, http:// www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_atasozleri&view=atasozleri
• Varışoğlu, B., Şeref, İ., Gedik, M., Yilmaz, İ. (2014), “Deyim ve Atasözlerinin Öğretilmesinde Görsel Bir Araç Olarak Karikatürlerin Başarıya Etkisi”, Karadeniz Araştırmaları, 41, 226-242, Erişim: 12 Mart 2015,
• http://www.karam.org.tr/Makaleler/1971410594_13-%20Behice%20Var%C4%B1% C5%9Fo%C4%9Flu.pdf
• Yavuz, N. (2010), “Yabancı Dilde Deyimlerin Öğretimi İçin Bir Araç Geliştirme Denemesi”, Dil Dergisi, 147, 7-21, Erişim: 15 Mart 2015, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/ 27/1603/17281.pdf
• Yildirim, A., Şi̇mşek, H. (2002), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara, Seçkin Yayıncılık