DERLEME SÖZLÜĞÜ’NDE LAZCA UNSURLAR

Yıl 2018, Cilt: 66 Sayı: 1, 115 - 134, 26.10.2018

İrfan Çağatay

Öz

 Bu makalede, Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü ’nde yer alan Lazca

unsurlar incelenmiştir. Söz konusu bu 30 kelime, aşağıda değinileceği gibi, daha çok

Lazca konuşulan Rize ve Artvin illerinin sahil kesiminden derlenip Derleme

Sözlüğü ’ne eklenmiştir. Anadolu ağızlarına girmiş Lazca unsurların oldukça sınırlı

olduğu, Derleme Sözlüğü ’nde yer alsa bile bazı kelimelerin aslında Türkçeye geçmiş

sayılamayacağı da tartışılan bir başka konudur.

Anahtar Kelimeler

Lazca, Anadolu Türkçesi, Trabzon-Rize ağzı, ödünçlemeler, Derleme Sözlüğü

Kaynakça

• Abulaz̆e, I. (1973). Z̆ veli kartuli enis leksik̆oni. Tbilisi: Meʒniereba.
• Ačaṙean, H. (1926-1935). Hayerēn armatakan baṙaran. Yerevan: Yerevani Hamalsarani Hratarakčʿutʿiwn.
• Aleksiva, İ. Ç. (2018). “Lorenzo Hervás’ın 1787 Tarihli Çokdilli Sözlüğündeki Lazca Malzemeler (İnceleme - Sözlükçe - Tercüme)”. Ogni Skani Nena, 8, 74-99.
• Baytop, T. (1997). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Bläsing, U. (1995). Armenisch-Türkisch Etymologische Betrachtungen ausgehend von Materialen aus dem Hemşingebiet, nebst einigen Anmerkungen zum Armenischen, insbesondere dem Hemşindialekt. Amsterdam – Atlanta: Rodopi.
• Bläsing, U. (2005). “Kaukasisch-Türkische Streiflichter”. Iran & the Caucasus, 9(1), 73-80.
• Bläsing, U. (2006). “Türkiye Türkçesinin Söz Varlığından Bir Örnek - Kafkas Dillerinden Ödünç Bazı Sözcükler”. Türk Dilleri Araştırmaları, 16, 141-151.
• Cangidze, V. (1980). “Kartuli leksik̆a Turkuli enis dialekt̆ebşi”. Maʒne, Enisa da Lit̆erat̆uris Seria, 2, 95-104.
• Cangidze, V. (1982). “Anadolu Türk Ağızlarında Gürcüce Sözler (Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Göre)”. Journal of Turkish Studies (Türklük Bilgisi Araştırmaları), 6, 45-52. Çikobava, A. (1938). Ç̆ anur-Megrul-Kartuli şedarebiti leksik̆oni. Tbilisi: SSRK̆ Meʒniere - bata Ak̆ademiis Sakartvelos Pilialis Gamomʒemloba.
• Çuxua, M. (2003). Kartvelur ena-k̆ilota şedarebiti leksik̆oni. Tbilisi: Gamomʒemloba Universali.
• Çuxua, M. (2017). Kartul-Çerkezul-Apxazuri et̆imologiuri z̆iebani. Tbilisi: Gamomʒemloba Saari.
• Dankoff, R. (1995). Armenian Loanwords in Turkish. Wiesbaden: Otto Harrassowitz Verlag. de Jong, T. H. A. (2004). Laz–English Dictionary. Freudenstadt: Kaukasus Verlag.
• Demir, N. (2006). Trabzon ve Yöresi Ağızları. Ankara: Gazi.
• Fähnrich, H. (2007). Kartwelisches Etymologisches Wörterbuch. Leiden – Boston: Brill.
• Günay, T. (1978). Rize İli Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük). Ankara: Kültür Bakanlığı Millî Folklor Araştırma Dairesi.
• Kalyoncu, H. (2001). Trabzon-Tonya Ağzının Dilbilgisel Özellikleri ve Tonya Sözlüğü. Tonya: Toprak.
• Kar, M. (1989). “Rize Mahalli Deyişleri”. Rize Haber, 77, 27-29.
• Kara, İ. (2001). Güneyce-Rize Sözlüğü, Bir Doğu Karadeniz Köyünün Hafızası ve Nâtıkası. İstanbul: Dergâh.
• Karaca, İ. (2006). Hemşin - Tarih, Dil, Gelenek ve Görenek. İstanbul: Chiviyazıları. K̆
• art̆ozia, G. (2005). Lazuri ena da misi adgili kartvelur enata sist̆emaşi. Tbilisi: Gamomʒemloba Nek̆eri.
• Maqaşvili, A. (1961). Bot̆anik̆uri leksik̆oni: mʒenareta saxelʒ̆odebani. Tbilisi: Sabç̆ota Sa - kartvelo.
• Marr, N. (1910). Grammatika Čanskago (Lazskago) jazyka s xrestomatijeju i slovarem (materialy po Jafetičeskomu jazykoznaniju). St. Petersburg: Tipografiija Imperatorskoj Akademii Nauk’.
• Matsiev, A. G. (1961). Čečensko-Russkij slovar’. Moskva: Gosudarstvennoe izdatel’stvo inostrannyx i natsional’nyx slovarej.
• Megrelidze, I. (1938). Lazskij i Megrel’skij sloi v Gurijskom. Moskva-Leningrad: Izd-vo Akademii Nauk SSSR.
• Monier-Williams, M. (1920). A Sanskrit-English Dictionary. Oxford: Oxford University.
• Papadópoulos, A. A. (1958-1961). Istorikón lexikón tēs pontikēs dialéktou. Athēna: Typografeion Myrtidē.
• Pehlivan, S. Ş. (1993). Artvin - Ardanuç Ağzından Derlemeler (İnceleme, Derlemeler, Sözlük). Bursa.
• Steingass, F. (1963). A Comprehensive Persian - English Dictionary. London: Routledge & K. Paul Limited.
• Tietze, A. (1955). “Griechische Lehnwörter im anatolischen Türkisch”. Oriens, 8(2), 204- 257.
• Tietze, A. (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı 1, İstanbul-Wien: Simurg.
• Tschenkéli, K. (1960). Georgisch-Deutsches Wörterbuch. Zürich: Amirani Verlag.
• Tuna, C. (2008). Orta Karadeniz Bölgesi Sahil Kesiminde Geleneksel Mimari. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat.
• Turan, Z. (2006). Artvin İli Yusufeli İlçesi Uşhum Köyü Ağzı. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Türk Dil Kurumu (1993). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (II. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Tzitzilis, Ch. (1987). Griechische Lehnwörter im Türkischen. Wien: VÖAW.
• Uzunhasanoğlu, H. (2018). Hemşin Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Lazi Kültür.