SÖZLÜKLERDE SULARINDA KELİMESİ VE KÖKENİ

Yıl 2006, Cilt: 54 Sayı: 2006/2, 139 - 148, 01.01.2009

Paşa Yavuzarslan

Öz

The information which is given in dictionaries until today about etymon of the

word 'sularında' which takes part in the Turkish language's word existences, is evaluated

through the scientific sources again and is fixed that it stereotyped its structure

of Turkish su (<Tr.) +lar (plural suffix) +ı (possessive suffix) +n (pronominal n) +da

(locative case maker).

The structure is bounded the word of Persian su 'environment, side' in same of the

dictionaries which has Turkish explanation and the dictionaries which is the foreign,

and has two languages by starting with dictionaries of Ottoman Turkish until today.

In the same of the historical dictionaries, the word in Turkish su is given as interior

component under the entry begginning the consequent of the diachronic tion which we made, we determined that the word su was used in the meaning of 'time,

age, season' as singular in the source of Old Anatolian Turkish.

The word 'sularında' was defined in the entry beginning as Persian+Turkish (sularında

Per. sū +T.) in the Turkish Dictionary which was pressed in 1988 by TDK.

However, the etymon of the word was corrected in the Turkish Dictionary which was

pressed in 2005 by TDK.

Anahtar Kelimeler

the etymology of sularında, etymology, Turkish lexicography, Turkish lexicography in the Ottoman period, Turkish lexicology

SÖZLÜKLERDE SULARINDA KELİMESİ VE KÖKENİ

Öz

Türk dilinin söz varlığında yer alan sularında kelimesinin kökeni hakkında bugüne

kadar sözlüklerde verilen bilgiler, bilimsel kaynaklar doğrultusunda yeniden değerlendirilmiş

ve kelimenin Türkçe su (<Tr.)+lar (çokluk eki)+ı (iyelik 3. tekil)+n (zamir

n’si)+da (bulunma durumu eki) yapısından kalıplaştığı tespit edilmiştir. Bu yapı,

Osmanlı Türkçesi sözlüklerinden başlayarak günümüze kadar Türkçe açıklamalı ve

yabancı iki dilli sözlüklerin kimilerinde, Farsça sū ‘civar, taraf’ kelimesine bağlanmıştır.

Kimi tarihî sözlüklerde ise, kelime Türkçe su madde başının altında iç madde

olarak verilmiştir. Yaptığımız art zamanlı inceleme sonucunda, Türkçe su kelimesinin

tekil olarak, Eski Anadolu Türkçesi kaynaklarında ‘zaman, çağ, vakit’ anlamlarında

kullanıldığını tespit ettik. Sularında kelimesi, TDK 1998 baskılı Türkçe Sözlük’te madde

başı olarak, Farsça+Türkçe (sularında Far. sū+T.) olarak tanımlanmıştır. Ancak

TDK 2005 baskılı Türkçe Sözlük’te kelimenin kökeni Türkçe olarak düzeltilmiştir.

Anahtar Kelimeler

sularında kelimesinin etimolojisi, etimoloji, Türk sözlükçülüğü, Osmanlı sözlükçülüğü, söz varlığı

Kaynakça

• De Meynard, A.C. Barbier (1886), Dictionnaire Turc-Français I-II, Paris.
• Ahmet Vefik Paşa (2000), Lehce-i Osmânî, Ankara: Türk Dil Kurumu. (haz. Prof.Dr. RecepToparlı).
• Handjéri Alexandre (1840), Dictionnaire Français-Arabe-Persan et Turc-I, Moscou.
• Caferoğlu, Ahmed (19843), Türk Dili Tarihi I-II, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Kélékian, Diran (1927), Dictionnaire Turc-Français, Âmedî Matbaası.
• Meninski, F.M. (2000), Thesaurus Linguarum Orientalium Turcicae-Arabicae-Persicae-II,İstanbul: Simurg. (Yay. Mehmet Ölmez).
• Kieffer, J.D. et T. X. Bianchi (1835), Dictionnaire Turc-Français, Paris.
• MEB (1996), Örnekleriyle Türkçe Sözlük-4,Ankara.
• Püsküllüoğlu, Ali (2004), Türkçe Sözlük, Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Radloff, W. (1911), Versuch Eines Wörterbuches Der Türk-Dialecte-IV, S. Peterburg.
• Redhouse, J. W. (1987), Turkish and English Lexicon, Beirut.
• Steıngass, F. (1975), A Comprehensive Persian-English Dictionary, Beirut.