UYBAT VI (E98) YAZITINDA GEÇEN AZIGLIG KELİMESİ ÜZERİNE BİR ANLAMLANDIRMA DENEMESİ

Yıl 2007, Cilt: 55 Sayı: 2007/2, 15 - 20, 01.01.2010

Erhan Aydın

Öz

Uybat VI (E98) yazıtının 3. satırında geçen azıglıg toŋuz täg ibaresi genellikle

‘azı dişli domuz gibi’ şeklinde çevrilmiştir. Azıglıg kelimesi Köl İç Çor yazıtının doğu

yüzünün 6. satırında da geçmiş olup burada da ya ‘yabani, vahşi’ ya da ‘azı dişli’ şeklinde

çevrilmiştir. KÇ yazıtındaki azıglıg kelimesinden sonraki boşluk genellikle toŋuz

ile doldurulmuş ve ibare genel olarak azıglıg toŋuz şeklinde tamamlanmıştır.

Uybat VI (E98) yazıtındaki azıglıg toŋuz täg ibaresini ‘azı dişli domuz gibi’ şeklinde

çevirmekten çok ‘yabani, vahşi, azgın domuz gibi’ şeklinde çevirmenin daha

uygun olacağı düşünülmektedir. Bu durumda hem Uybat VI hem de KÇ yazıtındaki

azıglıg’ın aynı kelime olduğu ve ‘yabani, vahşi, azgın’ anlamında kullanıldığı ortaya

çıkmaktadır.

Bugün Türkiye Türkçesinde de azılı 1. ‘Gözü bir şeyden yılmayan, azgın’. 2. mecaz

‘Çok şiddetli, korkunç’ (Türkçe Sözlük 167) şeklinde kullanılmakta olup az- fiilinden

yapılmış olduğu ortadadır.

Anahtar Kelimeler

Azıglıg, Azılı, Uybat VI yazıtı, Köl İç Çor yazıtı

UYBAT VI (E98) YAZITINDA GEÇEN AZIGLIG KELİMESİ ÜZERİNE BİR ANLAMLANDIRMA DENEMESİ

Öz

The phrase azıglıg toŋuz täg, which is in the 3rd line of the Uybat VI (E98)

Inscription, has generally been translated as “like a tusked boar”. The word azıglıg

is used in the 6th line of the East side of the Köl İç Çor Inscription, and here, too, it has

been translated as either “untamed, wild” or “having a tusk”. The space in the KÇ

Inscription has generally been filled with toŋuz, and the phrase has been completed

as azıglıg toŋuz.It has been thought that rather than translating the phrase azıglıg toŋuz teg, which

is in Uybat VI (E98) Inscription, as “like a tusked boar”, translating it as “untamed,

wild, like a wild boar” will be more appropriate. In this sense, azıglıg, which is used

in both Uybat VI and the KÇ Inscription, is the same word, and it has been used in the

meaning of “untamed, wild, ferocious”.

It is clear that in today’s Turkish of Turkey, too, it has been used in the meaning of

azılı 1. ‘Gözü bir şeyden yılmayan, azgın’. 2. mecaz ‘Çok şiddetli, korkunç’ (Türkçe

Sözlük 167), and is made from the the verb az- (run wild).

Anahtar Kelimeler

Azıglıg, Azılı, The Uybat VI Inscription, The Köl İç Çor Inscription, Turkish Runic Texts

Kaynakça

• Aksan, Doğan (2000): En Eski Türkçenin İzlerinde, Orhun ve Yenisey Yazıtları ÜzerindeSözcükbilim, Anlambilim ve Biçembilim İncelemelerinin Aydınlattığı Gerçekler. İstanbul: Simurg.
• Arat, R. Rahmeti (1979): Kutadgu Bilig, III İndeks. Hzl. Kemal Eraslan-Osman F. Sertkaya-Nuri Yüce. İstanbul: TKAE.
• Ata, Aysu (1997): Kısasü’l-Enbiyā (Peygamber Kıssaları) II Dizin, Ankara: TDK.
• Barutçu-Özönder, F. Sema (1998): Üç İtigsizler. Ankara: TDK.
• Berta, Árpád (2004): Szavaimat Jḥl Halljátok, A Türk ʾs Ujgur Rovásírásos EmlʾkekKritikai Kiadása. Szeged: Jate.
• Borovkov, A. K. (2002): Orta Asya’da Bulunmuş Kur’an Tefsirinin Söz Varlığı (XII.-XIII.Yüzyıllar). Çev.: Halil İbrahim Usta-Ebulfez Amanoğlu, Ankara: TDK.
• Caferoğlu, Ahmet (19933): Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Enderun.
• Clauson, S. Gerard - Edward Tryjarskı (1971): The Inscription at Ikhe-Khushotu. RocznikOrientalistyczny 34/1, 7-33.
• Clauson, S. Gerard (1972): An etymological dictionary of pre-thirteenth-century Turkish.Oxford: Oxford University.
• Derleme Sözlüğü. 2. bs. Ankara, 1993: TDK.