MUHTASAR SARF-I OSMÂNÎ ALİ NAZİMA

Yıl 2007, Cilt: 55 Sayı: 2007/2, 67 - 88, 01.01.2010

Emir İçhem İdben

Öz

Tanzimat döneminde Türkçenin dil bilgisi kurallarını tespit eden birçok kitap yazılmıştır.

Bu tür kitap çalışması yapan yazarlar arasında Ahmet Cevdet Paşa, Mehmet

Fuat Paşa, Abdullah Ramiz Paşa, Abdurrahman Fevzi Efendi ve Ali Nazıma gibi isimleri

sayabiliriz.

Ali Nazima, Türk dilinin kurallarına dair bazı çalışmalar yapmıştır. Bunlardan

biri, ilk okullarda okutulmak üzere hazırlanan Muhtasar Sarf-ı Osmânî (1888) adlı

eserdir. Aynı eser, biraz geliştirilerek 1892 yılında Yeni Muhtasar Kavâid-i Osmaniyye

adıyla yeniden yayınlanmıştır.

Yukarıda belirtilen iki eser, o dönemde açılan ilk okullarda okuyan öğrencilere

Türkçenin dil bilgisi kurallarını kısa ve basit bir şekilde öğretmeyi amaçlamıştır.

Bu dönemin Türk dil bilgisi kitapları daha çok Osmanlı Türkçesinin yapısını tespit

etmeyi amaçladığından Arapça ve Farsça kurallara daha çok yer vermiş, Arap harflerinin

getirdiği sorunlar üzerinde durmuştur. Bununla birlikte Türkçenin yapısını daha

çok Osmanlı Türkçesi çerçevesi içinde ele almışlardır.

Ali Nazima, Muhtasar Sarf-ı Osmânî (1888) ve Muhtasar Kavâid-i Osmâniyye

1892) adlı eserleri yayınlamıştır. Daha önce Muhtasar Lisân-ı Osmânî ve Lisân-ı

Osmânî adlı eserleri de yayınlamıştır.

Çalışmamızda eserlerinin metinleri yanında dil özellikleri, terimler ve kelimeler

sözlüğüne de yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

MUHTASAR SARF-I OSMÂNÎ, ALİ NAZİMA

MUHTASAR SARF-I OSMÂNÎ ALİ NAZİMA

Öz

Ali Nazima wrote many books on Turkish, concerning the grammar rules of the

language. Among those who wrote similar books are Ahmet Cevdet Pasa. Mehmet

Fuat Pasa, Abdullah Ramiz Pasa, Abdurrahman Fevzi Efendi and Ali Nazima.Ali Nazima studied Turkish Grammar. One of those is Muhtasar Sarf-i Osmani

(1888) which was prepared to be followed in Primary Schools. The book was revised

in 1892 and published and renamed as Muhtasar Kavaid-i Osmaniyye.

These two books mentioned above were intended to teach Turkish grammar simply

and shortly to students in primary schools opened then.

Since the Turkish Grammar books written in that period aimed to study the structure

of Ottoman Turkish, they were mainly concerned with the Arabic and Persian

rules and studied the problems caused by Arabic scripts.

Ali Nazima published the books called Muhtasar-i Sarf-i Osmani (1888) and

Muhtasar Kavaid-i Osmaniyye (1892). He had also published the books called

Muhtasar Lisan-i Osman-i and Lisani Osman-i.

In this study, we also examined the language features, expressions and vocabulary

as well as the texts in those books.

Anahtar Kelimeler

Ali Nazima, Muhtasar Kavaid-i Osmaniyye

Kaynakça

• Ağakay, M. Ali: Dilde Özelleşmenin sınırları, Türk Dili Dergisi. C-VIII Ağustos 1958 say83
• Aksoy, Ömer Asım: Arapça sözcüklerde Anlam Kaynakları,
• Türk Dili Dergisi. C-XXXV sayı 308 Mayıs 1977 S-461-460
• Arat, Reşit Rahmetli: Gramer İstilahlan Hakkında, Türk Dili Dergisi C-4 sayı 44
• Atalay, Besim: Bergamalı Kadri Efendi. Müyessiret- Ütulüm. İstanbul 1946
• Atalay Fatih Rıfkı: Harf Devrinin. 25. Yıldönümünü kutlarken yeni yazı, Türk Dili DergisiC-111 Ağustos 1958 sayı 23
• Banguoğlu, Tahsin, Dil Bahisleri. Ankara 1987 Türkçe’nin Grameri, Ankara 1986
• Devellioğlu, Ferit: Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara 1986
• Ediskun, Haydar: Usul-i İmla. Türk Dili Dergisi, C-XIV sayı 158 1 Aralık 1964
• Ergin, Muharrem: Türk Dil Bilgisi: İstanbul 1985
• _____, Osmanlıca Dersleri: İstanbul 1989
• Hacieminoğlu, Necmettin: Türk dilinde Edatlar: İstanbul 1984
• Hatiboğlu, Vehice: Dil bilgisi Terimler Sözlüğü: Dil ve Tarih-Coğragya Fakültesi Yayını,Ankara 1987