TÜRKÇEDE YARDIM SÖZÜ KÖKEN BİLGİSİ VE KAVRAM ALANLARI

Yıl 2008, Cilt: 56 Sayı: 2008/2, 69 - 76, 01.01.2010

Mustafa Öner

Öz

Genel Türkçede Nog. yardam; Tat. yardem ~ yerdem; Bşk. yarźam; Özb. yårdam; Uyg.

yardem; Tü., Gag., Az., Kmk. yardım; Kırg. cardam; Kzk., Kklp. jèrdem biçimlerinde görülen

sözün kökeni konusunda tartışmalar vardır. Makalede Türkçe yardım (< yardam) sözünün

Karahanlıcadan beri bilinen yarı “yardım” sözüne dayandığı öne sürülmektedir. Ayrıca

Türkçedeki ve diğer dillerdeki “yarım” ve “yardım” kavramları arasındaki anlam ilişkileri

incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

yardım, köken bilgisi, anlam bilgisi, Çağdaş Türk Lehçeleri

TÜRKÇEDE YARDIM SÖZÜ KÖKEN BİLGİSİ VE KAVRAM ALANLARI

Öz

There are some conflicts about the Common Turkic word which means “help, aid”. This

word is used in Nog. yardam; in Tat. yardem ~ yerdem; in Bşk. yarźam; in Özb. yårdam; in

Uyg. yardem; in Tü., Gag., Az., Kmk. yardım; in Kırg. cardam and in Kzk., Kklp. jèrdem. In

this paper, we suggested that the Turkish word yardım (< yardam) is comes from yarı, the word

which was known since the Karakhanid period. Besides, we examined the semantic relationships

between “help” and “half” notions in Turkic and other languages.

Anahtar Kelimeler

Turkish yardım “help”, etymology, symantic, Turkic languages

Kaynakça

• Eren H. (1999) Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara.
• Ergin M. (1963) Dede Korkud Kitabı-II, Ankara: “TDK” 322.Kazak tiliniñ tüsindirme sözdigi, Almatı, I-X, 1974-1986 (KTTS).
• Kırgız Tilinin Tüşündürmö Sözdügü. Frunze, 1984. (KrTTS).
• Kluge F. (1967) Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sparache, Berlin: “Walterde Gruyter Co.”
• Kononov A. N. (1980) Grammatika yazıka tyurkskih runiçeskih pamyatnikov VII-IXvv, Leningrad “Nauka”.
• Malov S. E. (1951) Pamyatniki drevnetyurkskoy pis’mennosti. Tekstı i İssledovaniya,Moskva-Leningrad.
• Öner M. (2004) Yarlık Sözü Hakkında. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı, Belleten 2004/II, Ankara, 117-122
• Öner M. (2006) Türkçede İsimden Fiil Yapımı Üzerine Notlar. Modern TürklükAraştırmaları Dergisi. Cilt 3, Sayı 1, Mak.7, 60-76.
• Pinloche A. (1930) Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache, Paris:“Librairie Larousse”
• Räsänen M. (1969) Versuch eines etymologischen Wörterbuch der Türksprachen,Helsinki: Lexica Societatis Fenno-Ugricae XVII. (VEWT)
• Schwarz H. G. (1992) An Uyghur-English Dictionary, Washington.
• Sevortyan E. V. (1989) Etimologiçeskiy slovar’ tyurkskih yazıkov, Obşçetyurkskie imejtyurkskie osnovı na bukvı C, J i Y. Moskva: “Nauka” (ESTYa).
• Shnitnikov B. N. (1966) Kazakh – English Dictionary, London - The Hague - Paris.
• Sızdıkova R., Iskakov A., Sarıbaev Ş. (1966) Kazak Tiliniñ Kıskaşa EtimologiyalıkSözdigi. Almatı (KTKES).
• Steingass F. (1977) Persian-English Dictionary. London.
• Şükun Z. (1944) Gencinei Güftar Ferhengi Ziya, İstanbul: “Maarif Matbaası”.
• Tarama Sözlüğü, I-VIII Cilt, TDK. yay., Ankara, 1963-1977.
• Tatar tělěněñ añlatmalı süzlěgě, III cilt, Kazan, 1977-1981 (TTAS).
• Tekin T. (2000) Orhon Türkçesi Grameri, Ankara: “Türk Dilleri AraştırmalarıDizisi:9”
• Tenişev E. R. (1976) Stroy sarıg yugurskogo yazıka, Moskva.
• The Oxford English Dictionary (1970) Volume V, H-K: “Oxford”
• Toparlı, R. (1992) İrşadü’l-Müluk ve’s-Selâtîn, Ankara (İM).