BUGÜNKÜ KIPÇAK TÜRKÇESİ ORTAK SÖZ VARLIĞI DENEMESİ

Yıl 2008, Cilt: 56 Sayı: 2008/2, 77 - 98, 01.01.2010

Mustafa Öner

Öz

Seyfi Sarayi’nin XIV. yüzyıl başlarında yazdığı Gülistan Tercümesi Eski Kıpçakçanın

en önemli anıtlarındandır. Altın Ordu İmparatorluğunun merkezî edebî dilini yansıtan bu

metnin söz varlığını, Bugünkü Kıpçak Türkçesi dediğimiz çağdaş yazı dillerinin söz varlığı

ile karşılaştırmak ilgi çekici sonuçlar vermektedir. Gülistan Tercümesi söz varlığı fiillerle

sınırlayarak Bugünkü Kıpçak Türkçesine ait üç yazı dilinin, Karaçay-Balkarca, Başkurtça ve

Tatarcanın söz varlığı ile karşılaştırılmıştır. Denemede, Gülistan Tercümesi’nin ve üç çağdaş

Kıpçak yazı dilinin fiil varlığı, anlam inceliklerini izlemek bakımından Rusça karşılıklarıyla

birlikte ve belli ölçütler kullanarak birleştirilmiş ve sonuçlara varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gülistan Tercümesi, Seyfi Sarayi, bugünkü Kıpçak Türkçesi, Karaçay- Balkarca, Başkurtça, Tatarca

BUGÜNKÜ KIPÇAK TÜRKÇESİ ORTAK SÖZ VARLIĞI DENEMESİ

Öz

The Gulistan Tercumesi (Gulistan bi’t-turki) written by Sayf-i Sarayi at the beginning of

the 14th century is one of the most important literary monuments belonging to Old Kipchak

Language. The lexicological comparison between this text, which represents the central literary

language of the Golden Horde Empire, and modern Kipchak written languages, results in

remarkable outcomes. Delimited by verbs, the lexicon of Gulistan Tercumesi has been compared

with the lexicons of the three members of the Present Kipchak Languages, Karachay-Balkar,

Bashkir and Tatar. In this study, the verbs of the Gulistan Tercumesi and the three present

Kipchak written languages have been compared thru Russian equivalents to follow semantic

details according to specific criterions; the outcomes have been obtained.

Anahtar Kelimeler

Gulistan Tercumesi, Sayf-i Sarayi’s Gulistan bi’t-turki, Sayf-i Sarayi, present Kipchak Language, Karachay-Balkar language, Bashkir language, Tatar language

Kaynakça

• Öner, M. (1999), Tatar, Başkurt ve Kazak Sözlükleri. Kebikeç. İnsan Bilimleri İçin KaynakAraştırmaları Dergisi, yıl:4, sayı:7-8, 115-129.
• Öner M., Kaya M.Y., Özşahin M., (2005), Lehçe-i Tatarî’nin Söz Varlığı Üzerine Bir Deneme,Altın Orda ve Varisleri İkinci Uluslararası Konferansı, Ayaz-Tahir Türkistan İdil-Ural Vakfı, İstanbul. 22-24 Nisan 2005.
• Öner, M. (2006a), Atatürk ve Türk Lehçeleri. Türk Dili 655, 92-104.
• Öner, M. (2006b), Tatarlarda Sözlük ve Kimlik. İstoçniki i issledovaniya po istorii tatarskogonaroda. Materialı k uçebnım kursam. V çest yubileya akademika AN RT M. A. Usmanova,
• Kazan, 2006, 288-296: “Kazanskiy gosudarstvennıy universitet”.
• Öner, M. (2007a), Ortak Türkçe Söz Varlığı Denemesi (Dede Korkut Kitabı Fiilleri Üzerine)Tunca Kortantamer İçin, EÜ Edebiyat Fakültesi yay:6, İzmir 2007, 447-464. [=OrtakTürkçe Esas Lüğet Fondunun Uygunluğu (Dede Qorqud Kitabı’nın Fe’lleri Esasında)Aktaran: Afaq Memmedova // Dede Qorqud Elmi Edebi Toplu I (22), Bakı, 2007, 3-19.]
• Öner M. (2007b), Tatar Türkçesi. Türk Lehçeleri Grameri (Editör: Prof. Dr. Ahmet B. Ercilasun)Ankara: “Akçağ”, 679-748.
• Öner M. (2008), Başkurtça Kısa Dilbilgisi. Tarihten Bugüne Başkurtlar, Tarih, Dil ve KültürÜzerine İncelemeler (Haz. A. Melek Özyetgin, A. Merthan Dündar, İlyas Kamalov) İstanbul: “Ötüken” 238-293.
• Mustafayev E. M., Şçerbinin V. G. (1972), Rusko-turetskiy slovar’. Moskva.Suyunçev H. İ., Urusbiev İ. H. (1965), Russko-karaçaevo-balkarskiy slovar’. Moskva:“Sovetskaya Entsiklopediya”.