FERHAT İLYAS ve GUÑGA ŞİİR

Yıl 2019, Sayı: 67, 257 - 268, 01.06.2019

Ahmet Karaman

Öz

Uzun bir geçmişe sahip olan çağdaş Uygur edebiyatı 20. yüzyılın

başlarında çok hareketli bir dönem geçirir. Yenileşme hareketleri ve dönemin

siyasi olayları edebiyatın şekillenmesinde önemli rol oynar. Bu

değişiklikler, yüzyılın başlarına kadar klasik edebiyatın etkisinde varlığını

sürdüren şiirde de kendini gösterir. 1980’li yıllarda çağdaş Uygur

şiirinde “Yéñiçe Şiir” veya “Guñga Şiir” adıyla yeni bir şiir tarzı görülmeye

başlanır. Genç şairler arasından yayılan “Yéñiçe şiir” akımı çeşitli

tartışmalara yol açmıştır. Başlangıçta bu tür şiirler “Tutuq Şiir”, “Tépişmaqliq

Şéir”, “Guñga Şéir”, “Simvolluq Şéir” adlarıyla anılmıştır. Ancak

“guñga şéir” daha yaygın olarak kullanılmıştır. Anlam kapalılığına

dayanan bu şiir anlayışı şiirlerin kelime kadrosunu da farklılaştırmıştır.

Guñga şiirlerde gramatikal değişiklikler de görülmektedir. “Guñga şiir”

yazan şairlere göre şiir bir dil sanatıdır. Bu nedenle özgürce değişiklikler

yapmak şiirin gereklerindendir. Genel olarak bakıldığında guñga

şiir, sembolik ve sürrealist şiirlerle benzerlik göstermektedir. Ahmetcan

Osman ile başlayan bu şiir akımı Ferhat İlyas ve Vahitcan Osman ile

sürdürülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Uygur şiiri, Guñga şiir, Ferhat İlyas

FERHAT ILYAS AND GUÑGA POETRY

Öz

Having a long history, the Modern Uighur Literature had a very active

period at the beginnings of the 20th century. Renovation movements

and political events of the era had an important role in the formation of literature. These alterations stood out in poetry continuing its existence

under the influence of the classical literature until the beginnings of the

century. During 1980s, a new poetic style named as “Yéñiçe poetry” or

“Guñga poetry” was started to be seen in the Modern Uighur poetry.

The Yéñiçe poetry movement spreading among young poets led to various

discussions. At the beginning, such kind of poems were named as

“Tutuq poem”, “Tépişmaqliq poem”, “Guñga poem”, and “Symbolist

poem”. “However, “Guñga poem” was used more frequently. This understanding

of poetry based on ambiguity has differentiated the word

framework of the poems. Grammatical changes are also seen in “Guñga”

poems. According to the poets writing “Guñga poem”, poetry is an

art of language. For this reason, making changes freely is among the

requirements of poetry. As generally considered, the “Guñga Poem”

shows similarities with symbolic and surrealistic poems. Beginning

with Ahmetcan Osman, this poetry movement is carried on with Ferhat

Ilyas and Vahitcan Osman.

Anahtar Kelimeler

Uighur poetry, Guñga poem, Ferhat Ilyas

Kaynakça

• Bahavudun, M. vd. (2002). Çaġatay tiliniñ izahliq luġiti. Ürümçi: Şincañ XelqNeşriyati.
• İmam, H.A. vd. (2011). Uyġur tiliniñ izahliq lüġiti. (Qisqartilmiş) 2. Baskı. Ürümçi:Şincañ Xelq Neşriyati.
• İnayet, A. (1997). Çağdaş Uygur şiiri. Tük Dünyası İncelemeleri Dergisi, II, 191-205.
• Karaman, A. (2016). Avazliq Oqya & Ḳiriḳ Bir Yürek’te fiil+(I) p + art fiil yapıları.Ankara: Gazi.
• Sincon, D. (1997). Uyġurçe-İngilizçe luġeti. Ürümçi: Şincañ Xelq Neşriyati.
• Uyġur tiliniñ izahliq luġiti (1999). Ürümçi: Şincañ Xelq Neşriyati.