ON A MEDICAL POEM ATTRIBUTED TO GARSEDDINZADE ŞEMSEDDIN MUHAMMED: MANZUME OR MANZUME Fİ ILMI’T-TIB

Yıl 2019, Sayı: 68, 69 - 112, 01.12.2019

Seda Uysal Bozaslan

https://doi.org/10.32925/tday.2019.31

Öz

Among the archetypes of medical books written in Anatolia in the 16th century Dürr-i Manzûm of Nidâî -poet and physician lived in the 16th century- draws attention. As is evident from its name, the work is written in verses and it has 721 couplets. There is an information in references that Garseddin-zâde who lived in the same period with Nidâî and was the physician of Selim II likewise, had also a medical book written in verses. The aim of this study is to discuss whether Manzûme at 06 Mil Yz A 787/3 which was ascribed to Garseddin-zâde is his or not and then with evidences determining whom the book belongs to. In this study, firstly identified medical books are explained and given information about Nidâî’s book. Afterwards it is revealed that there are uniformities and differences in Manzûme to Garseddin-zâde and Nidâî’s
Dürr-i Manzûm. In conclusion, identified detections are commented.

Anahtar Kelimeler

Garseddin-zâde, Manzûme, 16th century, medical works, Nidâî, Dürr-i Manzûm

GARSEDDİN-ZÂDE ŞEMSEDDİN MUHAMMED’E NİSPET EDİLEN BİR TIP MANZUMESİ HAKKINDA: MANZÛME YA DA MANZÛME FÎ İLMİ’T-TIB

Öz

Anadolu coğrafyasında tespit edilmiş ilk örnekleri 16. yüzyılda görülen tıp kitapları arasında 16. yüzyılda yaşamış, şair hekim Nidâî’nin Dürr-i Manzûm’u dikkat çekmektedir. Eser, adından da anlaşılacağı üzere manzum olup 721 beyittir. Nidâî’yle aynı dönemde yaşamış ve onun gibi II. Selim’in hekimi olan Garseddin-zâde’nin de manzum bir tıp eseri olduğu bilgisine kaynaklarda yer verilmektedir. Çalışmanın amacı, Garseddin-zâde’ye atfedilen 06 Mil Yz A 787/3’teki Manzûme’nin ona ait olup olmadığını tartışmak, kime ait olduğunu delillerle değerlendirmektir. Çalışmada, tespit edilen tıp eserleri kısaca tanıtılmakta, Nidâî’nin eseri hakkında bilgi verilmektedir. Daha sonra Garseddin-zâde’ye atfedilen Manzûme’yle Nidâî’nin Dürr-i Manzûm’undaki ortaklık ve farklılıklar ortaya koyulmaktadır. Sonuç kısmında ise elde edilen tespitler yorumlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Garseddin-zâde, Manzûme, 16. yüzyıl, tıp metinleri, Nidâî, Dürr-i Manzûm

Kaynakça

• Ay, Ü. (2000). Nidâî Dürr-i Manzûm (İnceleme-karşılaştırmalı metin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bayat, A. H. (1999). Osmanlı devletinde hekimbaşılık kurumu ve hekimbaşılar. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Büyükkarcı Yılmaz, F. (2013). Nidayî El-Ankaravî’nin bilinmeyen bir eseri Mübâhasât-ı Mükeyyifât ve aynı konudaki diğer eserler. Turkish Studies, 8/3 Kış, 681-704.
• Canpolat, M. (1973). XIV. yüzyılda yazılmış değerli bir tıp eseri Edviye-i Müfrede. Türkoloji Dergisi, 1(5), 21-47.
• Diriöz, M. (1990). Şaban Nidâî. Hekimbaşı Kaysûnîzâde Mehmet efendi - şair hekim Nidâî - Türk hat sanatı. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Tıb Tarihi Enstitüsü. s. 41-64.
• Doğan, Ş. (2010). XVI. ve XVII. yüzyıl başlıca Türkçe tıp yazmaları ve bulundukları kütüphaneler. Journal of Medical Ethics, Law and History, 162-177.
• Donuk, S. (2015). Nev‘î-zâde Atâyî-Hadâ’iku’l-Hakâ’ik fî Tekmileti’ş-şakâ’ik (inceleme-metin). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erdağı, B. (2001). Anadolu’da yazılmış ilk Türkçe tıp kitabı. Türkbilig / Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 2 (2), 46-54.
• Kahraman, S. A. (1996). Mehmed Süreyya Sicill-i Osmanî. C 3. N. Akbayar (haz.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Kaya, E. (2008). Muhyiddin Mehî’nin Müfîd (Nazmü’t-Teshîl) adlı eseri (inceleme-metin dizin) ve bu eserin XV. yüzyıl Türk tıp dilinin oluşmasındaki yeri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kurdoğlu, V. B. (1967). Şair tabipler. İstanbul: Baha.
• Levend, A. S. (1984). Divan edebiyatı. İstanbul: Enderun.
• Manzûme fî ilmi’t-tıbb, 06 Mil Yz A 787/3. Ankara Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu.
• Murad, S., Ateş, B. (2018). Muhammed b. Garsü’d-dîn el-Halebî’nin Cevher-nâme’si. Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 97-116.
• Özen, İ. (1975). Bursalı Mehmed Tahir Osmanlı Müellifleri. C 3. İstanbul: Meral.
• Önler, Z. (1998). XIV-XV. yüzyıl Türkçe tıp metinlerinin dili ve sözvarlığı. Kebikeç İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi, 6, 157-168.
• Öztürk, N. (2011). Ankaralı hekim Nidâî Genc-i Esrâr-ı Ma’nî (inceleme-metin). Adana: Karahan.
• Şen, F. M. (2013). Nidâî ve Kırım tarihi hakkında yeni bir eseri: Nusret-i Gazâ-yı Sâhib Gerây Hân, Hikâyet-i Boğdan. Türkiyat Mecmuası, 23/Güz, 145-169.
• Taşkesenlioğlu, L. (2016). Çetin bir iddia: ‘Lokman ile Bahs’e giren şairler. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi (Asos Journal), 31, 171-179.