The structure and context in monolingual specialised dictionaries for learners

Yıl 2020, Sayı: 69 (Haziran), 147 - 161, 01.06.2020

Engin Yılmaz

Öz

General dictionaries focus on texts related to language learning needs of users. The specialised dictionaries focus on texts related to the learning needs of users in a specific subject field. Specialised dictionaries are considered as a reference source for more experienced dictionary users. The learner of a particular subject field does not content with the limitations in the general glossary, but better understand the specialised field’s language by means of the data provided by the specialised dictionary. In the preparation of the specialised dictionary; the creation of external text and specialised field’s word list can be considered as pioneering steps. At this stage, the dictionary maker has to act according to the knowledge, language proficiency and needs of
the target user. Indeed, Bergenholtz and Gouws, speak of three types of users related to specialised dictionaries: i) Experts, ii) Semi experts, iii) Expert candidates. Moreover, the language proficiency of these three groups may be at different levels. The dictionary maker should design the lexical text according to different user groups. In the study; stages of preparation of specialised dictionaries, approach and method to be followed, theoretical issues such as target user profile are discussed. In addition, selected terms (bee, pure; correct and addition/affixe) are examined in comparison with their definitions in different specialised
dictionaries. Research has been conducted with the data obtained from the TDK web page (http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_billion&view=bilimsanat).With this research, it is intended to contribute the particular area of the field in Turkish lexicography both theoretically and practically. Research is structured according to the frame given in the book titled as Specialised Dictionaries for Learners edited by Fuertas-Olivera. The study is a descriptive research.

Anahtar Kelimeler

Specialised dictionary, microstructure, macrostructure, target user

Tek dilli özel alan sözlüklerinde yapı ve içerik

Öz

Genel sözlükler, kullanıcıların dil öğrenme ihtiyaçları ile ilgili metinlere odaklanmaktadır. Özel alan sözlükleri ise kullanıcıların belirli bir konu alanındaki öğrenme ve bilimsel metin üretme ihtiyaçları ile ilgili metinlere odaklanmaktadır. Özel alan sözlükleri, daha deneyimli sözlük kullanıcıları için bir referans kaynağı olarak kabul edilmektedir. Belirli bir konu alanının öğrenicisi, genel sözlükteki sınırlamalarla yetinmeyip özel alan sözlüğünün sunduğu veriler aracılığıyla ilgili alandaki üst dili daha iyi kavrar. Özel alan sözlüğü hazırlanmasında, “dış metin” ve “sözcük listesi” oluşturulması öncü adımlar olarak değerlendirilebilir. Bu aşamada sözlük hazırlayıcısı, hedef kullanıcının bilgi
düzeyi, dil yeterliliği ve ihtiyaçlarına uygun hareket etmek zorundadır. Bergenholtz ve Gouws, özel alan sözlükleri ile ilgili üç kullanıcı tipinden söz eder: i) Uzmanlar, ii) Yarı uzmanlar, iii) Uzman adayları. Kaldı ki bu üç grubun dil yeterlilikleri de farklı düzeylerde olabilir. Sözlük hazırlayıcısı, farklı kullanıcı gruplarına göre sözlüksel metnini tasarlamalıdır. Araştırmada; özel alan sözlüklerinin hazırlanmasındaki aşamalar, izlenmesi gereken yaklaşım ve yöntem, hedef kullanıcı profili vb. kuramsal konular ele alınmış ve seçilen terimler (arı, doğru ve ek) farklı özel alan sözlüklerindeki tanımlarıyla karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. İnceleme, TDK’nin genel ağ sayfasındaki (http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_bilimsanat&view=bilimsanat) özel alan sözlüklerinden elde edilen veriler üzerinden yürütülmüştür. Araştırma ile Türkiye’deki özel alan sözlükçülüğüne kuramsal ve uygulamalı açıdan katkı sağlanması amaçlanmıştır. Araştırma; Fuertas-Olivera’nın editörlüğünü yaptığı Specialised dictionaries for learners adlı kitapta yer verilen çerçeveye uygun bir şekilde yapılandırılmıştır. İnceleme, betimsel bir araştırma niteliğindedir.

Anahtar Kelimeler

Özel alan sözlüğü, parçacıl yapı, bütüncül yapı, hedef kullanıcı

Kaynakça

• Bergenholtz, H. ve Tarp, S. (1995). Manual of specialised lexicography. The preparation of specialised dictionaries. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins. Bergenholtz, H. ve Gouws, R. H. (2007). The access process in dictionaries for fixed expressions. Lexicographica. International Annual for Lexicography, 23, 237–260. Boz, E. (2015). Kullanıcı ve sözlük ilişkisi. Erdem, 69, 41-52. Boz, E., Bozkurt, F. ve Doğru, F. (2017). Türk sözlükbilimi terminolojisi üzerine derlem tabanlı bir araştırma. III. Uluslararası Sözlükbilimi Sempozyumu Bildiri Kitabı. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Basımevi. Cook, G. (2003). Applied linguistics. New York: Oxford University Press. Durak, M. (2005). Dilbilim/terimden anlama. Ankara: Multilingual Yayınları. Fuertes-Olivera, A. P. (ed.) (2010). Specialised dictionaries for learners. Berlin: De Gruyter. Girişen, N. (2019). Terminolojide tanım tipolojisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir: ESOGÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü. Hartmann, R. R. K. ve James, G. (1998). Dictionary of lexicography. London/New York: Routledge. Sinclair, J. M. (ed.) (1987). Looking up: an account of the cobuild project in lexical computing. London: Collins. Tarp, S. (2011). Pedagogical lexicography: towards a new and strict typology corresponding to the present state of the art. Lexikos, 21, 217-231. http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_bilimsanat&view=bilimsanat (ET. 10.03.2019) Topaloğlu, A. (1989). Dilbilgisi terimleri sözlüğü. İstanbul: Ötüken Neşriyat. Yılmaz, E. (2019). Sözlük bilimi üzerine araştırmalar. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.