Dede Korkut Kitabı’nın Dresden nüshası üzerine

Yıl 2022, Sayı: 73 (Haziran), 21 - 55, 01.06.2022

İdris Kadıoğlu

Öz

Dede Korkut, Türk edebiyatında kendi adıyla anılan hikâyelerin anlatıcısı yarı efsanevi bilge bir kişidir. Dede Korkut Kitabı ise Türk edebiyatının en önemli klasik eserlerinden biridir. Bilimsel çalışmaların hemen hepsinde boy olarak geçen destani hikâyeler, Oğuzname’nin bir parçasıdır. Bu çalışmanın temel amacı çok sayıda bilimsel çalışma ve yayına konu olan Dede Korkut Kitabı’nın Dresden nüshasını yeniden ele alıp incelemektir. Bu bağlamda Dresden nüshasındaki metinle doğrudan ilişkisi olmayan metin dışı kayıtlar üzerinde durulmuş, özellikle metin öncesi ve sonrasındaki Arapça, Farsça ve Türkçe kayıtlar üzerine daha önce yapılan çalışmalara değinilmiştir. Hikâye başlıkları karşılaştırmalı olarak yeniden ele alınıp incelenmiş, başlıklardaki bunı / boyı / toyı şeklinde yazılan kelimeler üzerinde ayrıca durulmuştur. Bu kelimelerin farklı yazılmış tek bir kelime olabileceği tartışmaya konu edilmiştir. Temmet (bitti) notundan sonra yazma nüshanın sonunda yer alan ve yine kitapla ilgisi olmayan bir şiir (lugaz) de incelemeye dâhil edilmiştir. Dresden nüshasının incelenen sahifelerinden seçilen örnek renkli fotoğraflar çalışmanın sonuna eklenmiş, çalışmada başvurulan kaynak eserler (bibliyografya) ve geniş İngilizce özet yazıldıktan sonra çalışma tamamlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, Dresden nüshası, iç kapak, zahriye, başlıklar, lugaz

Kaynakça

• Azmun Y. (2019). Dede Korkut’un üçüncü elyazması: soylamalar ve iki yeni boy ile Türkmen Sahra nüshası (metin-çeviri-sözlük-tıpkıbasım). İstanbul: Kutlu.
• Boz, E. (2017). Sadettın Özçelik (2016), Dede Korkut 1. cilt (Dresden nüshası- giriş, notlar 931 s.). II. cilt (Dresden nüshası- metin, dizin 996 s.) Ankara: Türk Dil Kurumu yayınları. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 65(1), 217-224. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/belleten/issue/33970/375503
• Çiçek, K. (2007). Osman Paşa, Özdemiroğlu. DİA içinde C 33 (471-473). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Daşdemir, M. (2010). Dedem Korkut kitabı. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı -Belleten, 58(2), 67-90. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/belleten/issue/32741/363435
• Daşdemir, M. (2020). Dedem Korkut Kitabı’nın söz dizimi. Yayımlanmamış doktora tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Durmuş, İ; Uzun, M. İ. (2003). Lugaz. DİA içinde C 27 (221-222). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Ekici, M. (2019) Dede Korkut kitabı, Türkistan / Türkmen Sahra nüshası, soylamalar ve 13. Boy, Salur Kazan’ın yedi başlı ejderhayı öldürmesi, orijinal metin (tıpkıbasım)-transkripsiyon aktarma. İstanbul: Ötüken. Elçin, İ. (2017). Mustafa S. Kaçalin, Oğuzların diliyle Dedem Korkud’un kitabı. (Tanıtım yazısı), Türkologiya, 4, 80-83.
• Elmalı, H. (1997). Hassân b. Sâbit. DİA içinde C 16 (399-402). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Ercilasun A. B. (2019). Yeni Dede Korkut yazmasında Salur Kazan’ın ejderhayı öldürdüğü boy. F. Turan, Ö. Tabaklar (Ed.). Doğumunun 120. yılında Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu hatıra kitabı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, İstanbul Türk Ocakları.
• Ercilasun, A. B. (17 Temmuz 2019). Dede Korkut’un yeni nüshası. Yeniçağ gazetesi, erişim adresi https://www.yenicaggazetesi.com.tr/dede-korkutun-yeni-nushasi-52514yy.htm
• Ercilasun, A. B. (1994). Dede Korkut kitabı ile Oğuz destanı arasındaki münasebetler. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 36(1988), 70-89. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/belleten/issue/43996/541752
• Ergin, M. (1997). Dede Korkut Kitabı I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Gökyay, O. Ş. (1973). Dede Korkut Hikâyeleri. Ankara: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Kültür.
• Kaçalin, S. M. (2017). Oğuzların diliyle Dedem Korkud’un kitabı. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Kilisli, R. M. (1332 / 1916). Kitab-ı Dede Korkud alâ lisan-ı taife-i Oğuzân. Matbaa-i Amire, İstanbul: Âsâr-ı milliyye ve İslamiyye tedkik encümeni.
• Kudâî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Selâme b. Ca‘fer el-Kudâî, Müsnedü’ş-şihâb, (thk. Hamdî b. Abdulmecîd es-Selefî), Beyrut 1407/1986). https://lib.efatwa.ir/42212/1/33
• Özçelik, S. (2011). Sözlü edebiyat ürünlerine ait yazmaların okunma sorunları ve Dede Korkut örneği. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 59(2), 63-96. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/belleten/issue/32743/363463
• Özçelik, S. (2016). Dede Korkut I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Özçelik, S. (2021). Dede Korkut -Günbed yazması- Kazan Bey Oğuznamesi. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Özçelik, S. (2022). Dede Korkut Oğuz beylerinin destanlaşmış hikâyeleri. İstanbul: Ötüken.
• Özdamar, F. (2019). Metin Ekici, Dede Korkut Kitabı, Türkistan / Türkmen Sahra nüshası, soylamalar ve 13. boy, Salur Kazan’ın yedi başlı ejderhayı öldürmesi, orijinal metin (tıpkıbasım)-transkripsiyon-aktarma (kitap tanıtımı). Millî Folklor, 31(123), 205-209.
• Savran, A. (2000). İmruülkays b. Hucr. DİA içinde C 22 (237-238). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Semih T. ve Hendrik B. (Haz.) (2001) Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: Yapı Kredi.
• Sertkaya, O. F. (2004). Dede Korkut Kitabının Dresden yazmasındaki bazı kelime ve şekillerin imla özelliklerine dayanılarak yeniden okunuşu ve anlamlandırılışı üzerine”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 46(1998/1), 131-152. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/belleten/issue/45034/561676
• Sertkaya, O. F. (2016). Dede Korkut Kitabı’nın Vatı̇kan nüshasının Latince, Arapça, Farsça ve Türkçe metin dışı kayıtları. Türkologiya, 2, 85-98.
• Sertkaya, O. F. (2018). Dede Korkut Kitabı’nın Dresden nüshasının Türkçe, Latince, Farsça ve Arapça metin dışı kayıtları. Türkologiya, 3, 52-67.
• Sertkaya, O. F. (2020). Dede Korkut Kitabı üzerine araştırmalar ve incelemeler. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Shahgoli N. K. vd. (2019). Dede Korkut Kitabı’nın Günbet yazması: inceleme, metin, dizin ve tıpkıbasım. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi. 16(2). Ankara.
• Tanman, M. B. (1995). Fâtih Paşa Camii. DİA içinde C 12 (251-242). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Togan, Z. V. (1982). Oğuz Destanı Reşideddin Oğuznâmesi tercüme ve tahlil. İstanbul: Enderun.
• Çevrim içi İnternet Kaynakları (Son Erişim Tarihi: 25.03.2020)
• Elyazmacılığımız: (hazırlayanlar) Ünver, Niyazi; Kaya, Dursun (2005). http://www.yazmalar.org/elyazmaciligimiz.php#okutuphaneleri Hadis-i Şerifler: https://lib.efatwa.ir/
• Kitâb-i Dede Qorqud (1814): https://digital.staatsbibliothek-berlin.de/werkansicht/?PPN=PPN83400139X&PHYSID=PHYS_0006
• Kitab-i Dedem Korkut: Mscr.Dresd.Ea.86 https://digital.slub-dresden.de/werkansicht/dlf/10013/1/ Catalogus Codicum Manuscriptorum Orientalium Bibliothecae Regiae Dresdensis/Fleischer, Heinrich Leberecht. - [Online-Ausg.]. - Lipsiae : Vogel, 1831Permalink: http://diglib.hab.de/drucke/bb-4f-194/start.htm
• Kur’ân-ı Kerîm ve Meâl-i Şerîfi: https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf; https://www.kuranmeali.com/index.php
• http://www.lugatim.com/; https://sozluk.gov.tr/