Makale özetleri ve alıcı odaklı etkileşimli üstsöylem belirleyicileri

Yıl 2023, Sayı: 75, 33 - 60, 01.06.2023

Ekin Şen Kamil İşeri

https://doi.org/10.32925/tday.2023.94

Öz

Bu çalışmanın amacı Türkçe fen bilimleri (FB) ve sosyal bilimler (SB) makale özetlerinde kullanılan alıcı odaklı etkileşimli üstsöylem (AOEÜ) belirleyicilerini incelemektir. Bu amaç doğrultusunda TÜBİTAK ULAKBİM Dergipark’a kayıtlı hakemli dergilerde Ocak 2013 – Aralık 2017 yılları arasında yayımlanmış 289 Türkçe makalenin Türkçe yazılmış özetinden oluşan bir veri tabanı oluşturulmuştur. Çalışma için oluşturulan bu veri tabanı toplamda 36.152 sözcük içermektedir. Veri tabanındaki makale özetleri, Hyland ve Tse’nin (2004) geliştirdikleri ve Hyland’ın (2005) son biçimini verdiği üstsöylem sınıflandırmasındaki AOEÜ boyutu temel alınarak incelenmiş ve hem alanlar arasında hem de alanlar içinde karşılaştırılmıştır. Çalışmada incelenen verilerden ortaya çıkan bulgulara göre; FB ve SB makale özetlerinde kullanım sıklığı en yüksek olan AOEÜ belirleyicisi vurgulayıcılardır. Bunun yanı sıra en az karşılaşılan AOEÜ belirleyicilerinin katılım belirleyicisi ve kendinden söz etme belirleyicisi olduğu, SB makale özetlerinde FB özetlerinden daha fazla üstsöylem belirleyicisinin kullanıldığı, hem fen bilimlerinin hem de sosyal bilimlerin alt alanları içinde üstsöylem kullanım sıklığı ve kullanılan belirleyicilerdeki eğilim konusunda farklılıklar bulunduğu ortaya çıkarılmıştır. Çalışmanın bulguları birlikte değerlendirildiğinde; alanların (hem FB ve SB hem de çalışmada incelenen alt alanlar) olası okurlarını yönlendirmede en sık ve en az sıklıkta kullandığı belirleyiciler yönünden birtakım benzer görünümlere sahip olduğu, bunun yanında üstsöylemin diğer kategorilerinde birbirinden farklı seçimlere başvurduğu ayrıca bu seçimlerin de farklı kullanım sıklıklarına sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Metadiscourse, research article abstract, academic writing, interaction, Turkish academic discourse.

Research article abstracts and recipient-oriented interactional metadiscourse markers

Öz

The aim of this article is to analyze the recipient-oriented interactional metadiscourse markers in the RAAs (research article abstracts) of hard sciences and soft sciences in Turkish. For this purpose, a database consisting of 289 RAAs published between 2013-2017 in refereed journals in Dergipark and a total of 36152 words was built. The RAAs in the database of this research were analyzed based on the interactional categories of the metadiscourse classification developed by Hyland and Tse (2004) and by Hyland (2005) and compared both between and within fields. According to the data obtained in the research, it was determined that the most frequently interactional metadiscourse category in the RAAs of hard sciences and soft sciences is the boosters. In addition, it was found that the least encountered interactional metadiscourse markers were engagement and self-mention markers, RAAs of soft sciences contain more metadiscourse markers than those in hard sciences and there are variations in the tendency and frequency of metadiscourse usage within the subfields of both soft sciences and hard sciences. According to the findings of the research, it was determined that the disciplines (hard sciences, soft sciences and subdisciplines of these main disciplines) have similar functions within the framework of the most frequently and least frequently markers to direct their readers. However, they have different linguistic mechanisms in other categories of metadiscourse and use these mechanisms at different frequencies from each other.

Anahtar Kelimeler

Metadiscourse, research article abstract, academic writing, interaction, Turkish academic discourse.

Kaynakça

• Abdi, R. (2002). Interpersonal metadiscourse: An indicator of interaction and identity. Discourse Studies, 4(2), 139-145.
• Ädel, A. (2006). Metadiscourse in L1 and L2 English. John Benjamins.
• Bayyurt, Y. (2017). Üstsöylem ve kültür etkileşimi. N. Kansu Yetkiner ve M. Şahin (Ed.), Dilbilim çeviribilim yazıları içinde (s. 14-24). Anı Yayıncılık.
• Bayyurt, Y. ve Akbaş, E. (2014). Akademik metinlerde kaçınma ve vurgulayıcı ifadelerin lisansüstü öğrenciler tarafından algılanması ve kullanılması. S. N. Büyükkantarcıoğlu, I. Özyıldırım, E. Yarar ve E. Yağlı (Ed.), 27. Ulusal Dilbilim Kurultayı bildirileri içinde (s. 72-79). Hacettepe Üniversitesi.
• Busch-Lauer, I. (2012). Abstracts-eine facettenreiche Textsorte der Wissenschaft. Linguistik Online, 52(2), 5-22.
• Crismore, A. (1983). Metadiscourse: What is it and how is it used in school and non-school social science Texts. University of Illinois.
• Crismore, A., Markkanen, R., & Steffensen, M. S. (1993). Metadiscourse in persuasive writing: A study of texts written by American and Finnish university students. Written Communication, 10(1), 39-71.
• Dağ-Tarcan, Ö. (2019). Sosyal bilimler alanında yazılan Türkçe bilimsel metinlerde kullanılan üstsöylem belirleyicileri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Feng, C. (2014). Metadiscourse in research articles: A comparative study across disciplines and research paradigms. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Nanyang Singapur: Nanyang Tecnological University National Institute of Education.
• Garcia-Calvo, J. (2002). Use of metadiscourse in research article abstracts for scientific events. Revista Letras Curitiba, 57, 195-209.
• Gillaerts, P., & Van de Velde, F. (2010). Interactional metadiscourse in research article abstracts. Journal of English for Academic Purposes, 9, 128-139.
• Hatipoğlu, Ç. ve Algı, S. (2017). Contextual and pragmatic functions of modal epistemic hedges in argumentative paragraphs in Turkish. Ç. Hatipoğlu, E. Akbaş ve Y. Bayyurt (Ed.), Metadiscourse in written genres: Uncovering textual and interactional aspects of texts içinde (s. 85-108). Peter Lang.
• Huber, E. ve Uzun, L. (2001). Metin türü ve yazma edimi ilişkisi: Bilimsel metin yazma edimi. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 12, 9-35.
• Huemer, B., Rheindorf, M. & Gruber, H. (2012). Abstract, Exposé und Förderantrag. Böhlau Verlag.
• Hyland, K. (1998a). Persuasion and context: The pragmatics of academic metadiscourse. Journal of Pragmatics, 30, 437-455.
• Hyland, K. (1998b). Hedging in scientific research articles. Jon Benjamins.
• Hyland, K. (2005). Metadiscourse. Exploring interaction in writing. Continuum.
• Hyland, K. (2007). Appliying a gloss: Exemplifying and reformulating in academic discourse. Applied Linguistics, 28(2), 266-285.
• Hyland, K. (2008a). Persuasion, interaction and the construction of knowledge: Representing self and others in research writing. International Journal of English Studies, 8(2), 1-23.
• Hyland, K. (2008b). Disciplinary voices. Interactions in research writing. English Text Construction, 1(1), 5-22.
• Hyland, K. (2011). Academic discourse. K. Hyland ve B. Paltridge (Ed.), The continuum companion to discourse analysis içinde (s. 171-184). Continuum.
• Hyland, K. (2012). Undergraduate understandings: Stance and voice in final year reports. K. Hyland ve C. Sancho Guinda (Ed.), Stance and voice in written academic genres içinde (s. 134-150). Palgrave Macmillan. Hyland, K. (2014). Disciplinary discourse: Writer stance in research article. C. N. Candlin ve K. Hyland (Ed.), Writing: Texts, processes and practices içinde (s. 99-121). Routledge.
• Hyland, K. (2017). Metadiscourse: What is it and where is it going? Journal of Pragmatics, 111, 16-29.
• Hyland, K., & Tse, P. (2004). Metadiscourse in academic writing: A reappraisal. Applied Linguistics, 25(2), 156-177.
• Jiang, F. K., ve Hyland, K. (2017). Metadiscursive nouns: Interaction and cohesion in abstract moves. English for Specific Purposes, 46, 1-14.
• Kan, M. O. (2016). The Use of interactional metadiscourse: A comparison of articles on Turkish education and literature. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 16(5), 1639-1648.
• Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler, teknikler (31. Baskı). Nobel Yayıncılık.
• Khedri, M., Chan, S.H., & Helen, T. (2015). Interpersonal-driven features in research article abstracts: Cross-disciplinary metadiscourse perspective. Social Sciences and Humanities, 23(2), 303-314.
• Mansouri, S., Najafabadi, M. M., & Boroujeni, S.S. (2016). Metadiscourse in research article abstracts: A cross lingual and disciplinary investigation. Journal of Applied Linguistics and Language Research, 3(4), 296-307.
• Martin-Martin, P. (2003). A genre analysis of English and Spanish research paper abstracts in experimental social sciences. English for Specific Purposes, 22, 25-43.
• Mittelstraß, J., Trabant, J., & Fröhlicher, P. (2016). Wissenschaftssprache: Ein Plädoyer für Mehrsprachigkeit in der Wissenschaft. Metzler Verlag.
• Swales, J. M. (1993). Genre analysis: English in academic and research settings (3. Baskı). Cambridge University Press.
• Swales, J. M., & Feak, C. B. (1994). Academic writing for graduate students: Essential tasks and skills. The University of Michigan Press.
• Şen, E. (2019). Bilimsel makale özetlerinde üstsöylem belirleyicilerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şen, E. (2020). Makale özetlerinde “ben” ve “biz”: Bir üstsöylem çözümlemesi. International Journal of Language Academy, 8(1), 62-72. DOI No: http://dx.doi.org/10.29228/ijla.39695
• Şen, E. (2021). Üstsöylem: Tanım, modeller, çözümlemeler çerçevesinde bir değerlendirme. Kültür Araştırmaları Dergisi, 8, 275-299. DOI No: http://dx.doi.org/10.46250/kulturder.863659
• Uluçam-Wegmann, A. I. (2018). Birinci ve ikinci dilde metin türüne özgü yazma: Benzerlikler, farklılıklar ve etkileşimler. N. E. Uzun ve B. Ü. Bozkurt (Ed.), Türkçenin Eğitimi-Öğretiminde Kuramsal ve Uygulamalı Çalışmalar-10 içinde (s. 37-74). Okan Üniversitesi Yayınları.
• Uluçay, Ç. ve Hatipoğlu, Ç. (2017). Causal markers in Turkish cause paragraphs. Ç. Hatipoğlu, E. Akbaş ve Y. Bayyurt (Ed.), Metadiscourse in written genres: Uncovering textual and ınteractional aspects of texts içinde (s. 223-249). Peter Lang.
• Uzun, L. (2001). Bilimsel metne özgü önbiçimlenişler ve bilimsel metin yazma edimi. Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, 12(2), 197-204.
• Uzun, L. (2002). Dilbilim alanında Türkçe yazılan araştırma yazılarında metin dünyasına ilişkin düzenlemeler. L. Uzun ve E. Huber (Ed.). Türkçede bilgi yapısı ve bilimsel metinler içinde (s. 203-224). Die Blaue Eule.
• Uzun, L. (2006). Bilimsel söylem ve özellikleri. K. Karakütük (Ed.), Sosyal Bilimlerde Süreli Yayıncılık 1. Ulusal Kurultay bildirileri içinde (s. 133-140). http://uvt.ulakbim.gov.tr/sbvt/kurultay1.pdf (Son Erişim: 28.01.2018).
• Uzun, L. (2010). Öznelliğin Dilsel Kodlanışı: Öğrenci Anlatılarında Bir Öznellik Sunumu Çözümlemesi. Dil ve Edebiyat Dergisi, 7(2), 91-107.
• Vande Kopple, W. J. (1985). Some exploratory discourse on metadiscourse. College Composition and Communication, 36(1), 82-93.
• Wang, L., & Zhang, Y. (2016). An analysis of metadiscourse in the abstracts of English academic papers. Global Journal of Human-Social Sciences: G Linguistics and Education, 16(9), 8-16.
• Wei, J., & Duan, J. (2019). A comparative study of metadiscoursal features in English research article abstracts in hard disciplines. Arab Journal of Applied Linguistics, 4(1), 1-37.
• Yarar, E. (2000). Akademik söylemde belirteçlerin belirsizlik ve olasılık işlevleri. Dilbilim ve Uygulamaları, 1, 125-138.
• Yıldırım, A. ve Şimşek H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Zeyrek, D. (2002). Psikoloji makalelerinde üstsöylem belirleyicileri. L. Uzun ve E. Huber (Ed.). Türkçede bilgi yapısı ve bilimsel metinler içinde (s. 225-242). Die Blaue Eule.