A Grammar of Dolgan: A Northern Siberian Turkic Language of the Taimyr Peninsula Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Sayı: 78, 175 - 180, 25.12.2024

Hasan Hayırsever

https://doi.org/10.32925/tday.2024.125

Öz

Dolganca Avrasya’nın en kuzeyinde konuşulan Türk dilidir. Uzun ünlüler, söz varlığı, ses bilgisi gibi konular açısından Dolganca, Türkoloji için büyük önem taşır. Bunların yanı sıra Moğol ve Samoyet dilleriyle Dolgancanın dil ilişkisi, bu Türk dilinin önemini artıran etkenlerden bazılarıdır. Dolgancayla ilgili oldukça az sayıda yayın bulunmaktadır. Özellikle kitap boyutundaki çalışmalar, bir elin parmağını geçmez. Bu açıdan 2022 yılında Chris Lasse Däbritz tarafından yayımlanan A Grammar of Dolgan’ın Dolganca araştırmaları için önemli bir boşluğu doldurduğu söylenebilir.
Kitabın hazırlanmasında ve yazarın Dolganlar arasında alan deneyimi kazanmasında Hamburg Üniversitesi, Fin-Ugor/Ural Araştırmaları Enstitüsünde yürütülen uzun süreli bir proje olan INEL (Grammatical Descriptions, Corpora and Language Technology for Indigenous Northern Eurasian Languages) [INEL (Kuzey Avrasya Yerli Dilleri İçin Dil bilgisi Açıklamaları, Derlem ve Dil Teknolojisi)] projesi önemli bir rol oynamıştır (2022, s. IX). Derlemde basılı folklor metinlerinden, Taymır dom narodnogo tvorçestva’nın [Taymır Halkları Kültür Evi] kayıtlarından, 2007-2010 yılları arasında Eugénie Stapert tarafından yapılan derlemelerden ve 2017 yılındaki alan araştırmalarından elde edilen kayıtlardan yararlanılmıştır. Eserde, bu derlemde satır altı analiz (glossing) yöntemiyle incelenen cümlelerin örnek olarak verildiği görülmektedir. Eser, Brill yayınevi tarafından Grammars and Language Sketches of the World’s Languages serisi altında Indigenous Languages of Russia alt başlığında yayımlanmıştır. Bu seriden daha önce basılan bir diğer gramer kitabı, yine Taymır yarımadasında konuşulan Nganasancaya aittir. Grammars and Language Sketches of the World’s Languages serisinde ise Afrika, Güneydoğu Asya, Avrupa dillerine ait pek çok gramer kitabı yayımlanmış durumdadır.

Anahtar Kelimeler

Dolganca, Türkoloji, dil bilgisi, Chris Lasse Däbritz

A Review of A Grammar of Dolgan: A Northern Siberian Turkic Language of the Taimyr Peninsula

Öz

Dolgan, the northernmost Turkic language, spoken in the Eurasian Arctic, holds significant importance for Turkology due to its distinctive linguistic features, including vowel length, lexicon, and phonetics. Furthermore, its linguistic connections with Mongolic and Samoyedic languages further enhance its significance. The available scholarly literature on Dolgan is scarce, with published monographs being particularly limited. In this context, A Grammar of Dolgan by Chris Lasse Däbritz, published in 2022, represents a crucial contribution to Dolgan studies, addressing a significant gap in the field. The INEL (Grammatical Descriptions, Corpora and Language Technology for Indigenous Northern Eurasian Languages) project, a long-term research initiative at the Institute of Finno-Ugrian/Uralic Studies at the University of Hamburg, played a vital role in both the book's development and the author's fieldwork among the Dolgan people (2022, p. IX). The corpus utilized in the study draws upon diverse sources, including printed folklore texts, recordings from the Taimyr House of Folk Art (Таймырский дом народного творчества), materials collected by Eugénie Stapert between 2007 and 2010, and recordings from fieldwork conducted in 2017. The work provides examples of sentences from this corpus, analyzed using interlinear glossing.  Published by Brill within the Grammars and Language Sketches of the World’s Languages series under the subseries Indigenous Languages of Russia, this grammar joins another previously published grammar within the same subseries, dedicated to Nganasan, another language spoken on the Taimyr Peninsula. The Grammars and Language Sketches of the World’s Languages series encompasses a wide range of grammars documenting languages from Africa, Southeast Asia, and Europe.

Anahtar Kelimeler

Dolgan, Turkology, grammar, Chris Lasse Däbritz

Kaynakça

• Däbritz, Ch. L. (2022). A grammar of Dolgan: A Northern Siberian Turkic language of the Taimyr Peninsula. Brill.
• Hayırsever, H. (2023). Dolgancadaki Nganasanca söz varlığı. Türkbilig, 46, 227-236.
• Popov, N. A. (2002). Lukattan üörǖlǟk hurak. Bibliyanı tılbāstı̄r institute.
• Stachowski, M. (1997). Dolganische Wortbildung. Ksie̜garnia Akademicka.
• Stachowski, M. (1998). Dolganischer Wortschatz Supplementband. Ksie̜garnia Akademicka.