UKRAYNA ÖRNEĞİNDE ULUSLARARASI GÖÇÜN ARAÇSALLAŞTIRILMASI

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 12, 31.07.2023

Bülent Atasever Dinçer Alptekin Levent Ersin Orallı

Öz

Ukrayna’da 2014 yılının Kasım ayında başlayan protestolar sonucunda başkan Viktor Yanukoviç’in görevinden azledilmesi, ülkedeki ayrılıkçı azınlıklar problemini daha da belirgin hale getirmiştir. Yanukoviç'in ve hükümetinin düşmesi sonrası protestolar Kiev ve Batı Ukrayna’da yatışırken, Rus kökenli Ukrayna vatandaşları Rusya'ya yakınlığıyla bilinen Kiev'de kurulan yeni hükümete karşı ayaklanmışlardır. Bunun hemen ardından Rusya, Kırım'ı ilhak etmiştir. Böylece olaylar uluslararası bir boyuta taşınmıştır. Kırım'ın Rusların eline geçmesinden sonra Odessa, Kharkiv, Donetsk, Lugansk gibi Rus kökenlilerin yaşadıkları şehirlerde protestolar başlamıştır. Protestoların giderek silahlı çatışmaya dönüşmesi sonucunda, Rusya Federasyonu'nun büyük desteği ile Rus ayrılıkçılar, Nisan sonuna kadar Lugansk ve Donetsk Oblastlarının büyük bölümünü ele geçirmiş ve 26 Haziran'da Lugansk ve Donetsk Cumhuriyetleri birleşerek Halk Birliği Cumhuriyetini (Novorossiya) kurduklarını açıklamışlardır. Giderek iç savaşa ve cephe savaşlarına dönüşen Ukrayna hükümeti ile Rus yanlısı ayrılıkçılar arasındaki çatışma günümüze değin sürmüş ve sonuçta 24 Şubat 2022 tarihinde Moskova saati ile sabah saat 06.00’da Rusya Federasyonu’nun Ukrayna işgali başlamıştır. Kamuoyu savaşın gidişatı üzerine odaklanırken, bu çalışmada çatışmaların başlangıç noktasında bulunan ve kıvılcımı ateşleyen göç mühendisliği hareketleri ve göçün bir silah olarak kullanımı konusu ele alınacaktır. Bilindiği üzere Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği içerisinde 1930 yılından 1950 yılına kadar büyük insan kitlelerinin zorla yer değiştirmesi çalışmalarının, SSCB içinde farklı coğrafyalarda da devam ettiği görülmektedir. Bu hareketlerden Ukrayna’daki Kırım ve Donbas bölgelerinde 2. Dünya Savaşı ve öncesinin buhranlı günlerinde gerçekleşen olaylarda sistematik olarak yerel halkın sürülerek, yerlerine Rus asıllı insanların yerleştirilmesi gerçekleşmiştir. Günümüzde bu zorunlu göç hareketlerinin ve göç mühendisliği çalışmalarının sonucu olarak, Ukrayna’yı Kırım’dan başlayarak bölge bölge işgal eden Rusya Federasyonu, işgale gerekçe olarak Ukrayna sınırları içinde bulunan ve 1930’lardan başlayarak buraya yerleştirilmiş olan Rus asıllı insanları korumak amacında olduğunu beyan etmektedir. Makalede, göç mühendisliği olgusu ve bu kavramın hibrit bir silah olarak kullanımı Ukrayna örneği üzerinden ele alınacaktır. Bu kapsamda ilk önce göçün bir silah olarak kullanımı ve bu olgunun farklı bazı örneklerinden yola çıkılarak, olgunun farklı coğrafyalardaki gelişimi işlenecektir. İkinci olarak olgunun Ukrayna yakın tarihinin arka planı üzerinde uygulanması ve güncel olarak gelinen noktada Rusya Federasyonu’nun Ukrayna’yı işgal harekâtı ve özellikle Donetsk ve Lugansk’taki gelişmeler ışığında göçün bir silah olarak kullanımı olgusu üzerinden tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ukrayna, Düzensiz Göç, Rusya Federasyonu, Donetsk, Lugansk

Kaynakça

• Euronews (2022). https://tr.euronews.com/2022/09/30/rusya-ukraynada-dort-bolgeyi-ilhak-ediyor-bolgenin-ic-dinamikleriyle-ilgili-bilmeniz-gerek adresinden alınmıştır.
• Adamson, F., and Tsourapas, G. (2019). Migration Diplomacy in World Politics. International Studies Perspectives, 113-128.
• Aksay, H. (2014). T24. https://t24.com.tr/yazarlar/hakan-aksay/ukrayna-yazilari-3-moskova-atakta-kiev-caresiz,9057 adresinden alınmıştır.
• Aktürk, Ş. (2022). AA. https://www.aa.com.tr/tr/analiz/sebepleri-ve-sonuclariyla-rusya-nin-ukrayna-yi-isgali/2512248 adresinden alınmıştır.
• Altuntaş, A. (2019). https://www.aa.com.tr/tr/dunya/isvec-asuri-federasyonu-baskani-hermez-ypg-etnik-temizlik-yapiyor/1606581 adresinden alınmıştır.
• Amnesty. (2015). https://www.amnesty.org/en/latest/news/2015/10/syria-us-allys-razing-of-villages-amounts-to-war-crimes/ adresinden alınmıştır.
• Anadolu Ajansı. (2020). https://www.aa.com.tr/tr/analiz/kirim-tatar-surgununun-76-yili/1843825 adresinden alınmıştır
• Baharçiçek, A., ve Ağır, O. (2015). Kırım’ın Rusya Federasyonu’na Bağlanmasının Rusya’ya Komşu Ülkelere Olası Etkileri. Akademik Bakış, 29-47.
• Basri, A. A. (2015). MiddleEast monitor. https://www.middleeastmonitor.com/20150621-is-there-systematic-ethnic-cleansing-by-kurds-in-north-east-syria/ adresinden alınmıştır
• Bates, T. (2015). Ukraine's fraught relationship with Russia: A brief history. theweek: https://theweek.com/articles/449691/ukraines-fraught-relationship-russia-brief-history adresinden alınmıştır
• Biber, A. B. (2021). TRThaber. https://www.trthaber.com/haber/dunya/uzak-dogunun-yakin-savasi-5-soruda-cin-tayvan-gerilimi-615850.html adresinden alınmıştır
• Carter, J. (1982). Public Papers of the President of United States. J. Carter içinde, Public Papers of the President of United States. (s. 2693). Washington: United States Government Printing Office.
• CNNTürk. (2022). https://www.cnnturk.com/dunya/rusya/luhansk-ve-donetski-tanidilar-o-ulkeden-rusyaya-destek adresinden alınmıştır.
• Eliaçık, Z. (2021). Türkiye’de Göçün Geleceği. Setav: https://www.setav.org/turkiyede-gocun-gelecegi/ adresinden alınmıştır.
• Ergün, O., ve Kurban, V. (2021). Ukrayna’dan Azerbaycan’a Liminal Siyaset ve Rusya. İnsan Ve Toplum Bilimlerinde Akademik Çalışmalar, 81-101.
• Euronews. (2022). https://tr.euronews.com/2022/02/24/vladimir-putin-in-ukrayna-y-isgalinin-arkas-ndaki-gercek-ne adresinden alınmıştır.
• Ferro, M. (1998). Sovyet Rejiminin Milliyetler Politikası. J. Leca içinde, Uluslar ve Milliyetçilik (s. 141-143). İstanbul: Metis.
• Friman, H. R. (1993). Side-Payments Versus Security Cards: Domestic Bargaining Tactics in International Economic Negotiations. International Organization, 47(3), 387-410.
• Greenhill, K. M. (2008). Strategic Engineered Migration as a Weapon of War. Civil Wars, 6-21.
• Greenhill, K. M. (2010). Weapons of Mass Migration: Forced Displacement as an Instrument of Coercion. Strategic Insights, 117-158.
• Greenhill, K. M. (2016). Migration as a Weapon in Theory and in Practice. Mılıtary Revıew, 23-36.
• Gridina, İ., and Kasyanova, M. (2019). Russıa's Mıgratıon Weapon Agaınst Ukraıne: A Socıo-Cultural Dımensıon. Political Philosophy, 5(163), 34-40.
• Grigas, A. (2019). Syndicate. https://www.project-syndicate.org/commentary/russia-eastern-ukraine-passportization-citizenship-by-agnia-grigas-2019-05 adresinden alınmıştır.
• Hacıoğlu, N. (2021). Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/dunya/rusya-kirimi-resmen-ilhak-etti-26054693 adresinden alınmıştır.
• Hall, B., Fleming, S., and Shotter , J. (2021). FinancialTimes. https://www.ft.com/content/83ece7e4-cc71-45b5-8db7-766066215612 adresinden alınmıştır.
• Hamzaoğlu, H. (2020). Rus Dış Politikasında Realist Yaklaşım: Primakov Doktrini Ve Yakın Çevre Kavramı. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 281-299.
• Holokost Ansiklopedisi. (2022). encylopedia. https://encyclopedia.ushmm.org/content/tr/article/pogroms adresinden alınmıştır.
• Hopkins, V., Nechupurenko, I., and Santora, M. (2022). NyTimes. https://www.nytimes.com/2022/05/16/world/europe/azovstal-mariupol.html adresinden alınmıştır.
• Inwood, J. (2022). BBC. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-62048667 adresinden alınmıştır.
• Jennequin, A. (2020). Turkey and the Weaponization of Syrian Refugees. Brussels: Brussels International Center.
• Kami, H. (2018). Diplomacy Meets Migration: US Relations with Cuba during the Cold War. Cambridge: Cambridge University Press.
• Karakaya, İ., ve Çelik, M. T. (2022). Rusya Dış Politikasında “Ukrayna” Faktörü/İmgesi ve Rusya-Ukrayna İlişkileri. Salih Yılmaz, Şeref Ateş, Victoria Bilge Yılmaz,Mücahit Küçük Yılmaz ve Metin Kıratlı (Ed.), Geçmişten Günümüze Ruslar ve Rusya içinde (343 – 374). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Karakaya, İ. ve Nazari, M. İ. (2022). Afganistan’da Taliban İktidarı Dönemleri (1996 – 2001 ve 2021 Sonrası) ve Afganistan Dış Politikası. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (23), 143 – 169.
• Kaya, A. (2021). Migration as a Leverage Tool in International Relations: Turkey as a Case Study. Uluslararası İlişkiler, 1-19.
• Kirby, P. (2022). https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-60508022 adresinden alınmıştır
• Kotoulas, I., and Pustzai, W. (2020). Migration as a Weapon Turkey’s Hybrid Warfare Against the European Union. Athens: Foreign Affairs Institute.
• Maas-Albert, K. (2020). Çürük temel: AB Göç ve Sığınma Paktının Belkemiği Olarak Dışsallaştırma. Heinrich Böll Stiftung: https://tr.boell.org/tr/2020/10/12/curuk-temel-ab-goc-ve-siginma-paktinin-belkemigi-olarak-dissallastirma adresinden alınmıştır
• Malit, F., and Tsourapas, G. (2021). Weapons of the Weak? South–South Migration and Power Politics in the Philippines–GCC Corridor. Global Studies Quarterly, 1-11.
• NewyorkTimes. (1976). https://www.nytimes.com/1976/07/29/archives/britain-severs-ties-withuganda.html adresinden alınmıştır
• Özcan, K. (2001). http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/35581.pdf adresinden alınmıştır
• Özel, M. S. (2014). Stalin Dönemi Rus Milliyetçiliği ve Politikaları. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (2), 99-122.
• Patel, H. (1972). General Amin and the Indian Exodus from Uganda. A Journal of Opinion, 12-21.
• Paul, T. V. (1996). Asymmetric Conflicts War Initiation by Weaker Powers. Cambridge University Press: Cambridge.
• Peters, A. (2019). https://www.ejiltalk.org/passportisation-risks-for-international-law-and-stability-part-two/ adresinden alınmıştır
• Polat, G. (2014). 1943-1944 Yıllarında Sovyetler Birliğinden Sürgün Edilen Halkların Sürgününün Ve Geri Dönüş Düzenlemelerinin Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi; Ahıska, Kırım Ve Karaçay-Malkar Sürgünleri Örnekleri. Ankara: T.C. Başbakanlık Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı.
• Pykhalov, I. (2011). Law of 5 Spikelets. 03 24, 2022 tarihinde https://www.terrahumana.ru/arhiv/11_04/11_04_20.pdf adresinden alındı
• Rawlence, B. (2016). nytimes. https://www.nytimes.com/2016/05/17/opinion/refugees-shouldnt-be-bargaining-chips.html adresinden alınmıştır.
• Ray, M. (2022). Brittanica. https://www.britannica.com/event/Soviet-invasion-of-Afghanistan adresinden alınmıştır. Sabah. (2014). https://www.sabah.com.tr/dunya/donetsk-ve-lugansk-cumhuriyetleri-birlesti-2781247 adresinden alınmıştır.
• Sayın, A. (2021). BBC. https://www.bbc.com/turkce/58554007 adresinden alınmıştır
• Sliwinski, M. (1989). Afghanistan the Decimation of People. Orbis, 39-56.
• Sönmez, A. (2011). Putin Yönetimi’nin Güney Kafkasya Politikası. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 95-116.
• Steger, N. D. (2017). calhoun.nps.edu. https://calhoun.nps.edu/bitstream/handle/10945/56815/17Dec_Steger_Nathan.pdf?sequence=1&isAllowed=y adresinden alınmıştır.
• Sürgün. (2018). https://www.surgun.org/1944-surgunu/5-kirim-turklerinin-surgunu-ve-milli-mucadele-hareketi-1944-1990 adresinden alınmıştır.
• Şemşit, S. (2010). Avrupa Birliği Göç Politikasının Güvenlikleştirilmesi Ve Dışsallaştırılması: Türkiye’ye Yansımaları. deu: http://acikerisim.deu.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/20.500.12397/12134/280760.pdf?sequence=1&isAllowed=y adresinden alınmıştır.
• Şenyuva, Ö. (2020). Turkey’s Two-Level Game in the Refugee Dispute with the EU. Gmfus: https://www.gmfus.org/news/turkeys-two-level-game-refugee-dispute-eu adresinden alınmıştır.
• Tazefidan, K. (2021). Sosyolojik Açıdan Güvenlik Kavramını Yeniden Okumak: Küreselleşme, Göç, Covid-19 ve Farklılaşan Güvenlik Algısı. Şehir ve İrfan Araştırmaları Dergisi, 73-98.
• Teitelbaum, M. S. (1984). Immigration, refugees, and Foreign Policy. International Organization, 429 - 450.
• The Ukranian History and Education Center. (2022). ukrhec. https://www.ukrhec.org/news/stand-with-ukraine adresinden alınmıştır
• Tokitay. (2022). https://tokitay.ru/tr/ukaz-sem-vosem-zachem-sozdavalsya-i-kak-rabotal-zakon-o-treh-koloskah.html adresinden alınmıştır.
• Tuhal, C. (2022). https://www.odatv4.com/siyaset/lenin-in-ukrayna-si-ne-putin-in-ukraynasi-ne-230914 adresinden alınmıştır.
• TürkiyeGazetesi. (2015). https://www.turkiyegazetesi.com.tr/dunya/138348.aspx adresinden alınmıştır.
• Uyanıker, H. B. (2017). Kırım Sorunundan Donbas Savaşına Rusya Ukrayna Uzlaşmazlığı: Sebepler Ve Sonuçlar. https://acikbilim.yok.gov.tr/bitstream/handle/20.500.12812/59031/yokAcikBilim_10157702.pdf?sequence=-1 adresinden alınmıştır.
• Weiner, M. (1996). Bad Neighbors, Bad Neighborhoods: An Inquiry into the Causes of Refugee Flows. International Security, 5-42.
• Yavuz, T. (2021). https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ukraynada-holodomor-trajedisinin-kurbanlari-anildi/2432398 adresinden alınmıştır
• Yekelchyk, S. (2007). Ukraine Birth of a Modern Nation. Newyork: Oxford University Press.