TÜRKİYE’NİN AFET YÖNETİMİNDE UMKE’NİN ROLÜ

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 73 - 94, 29.11.2024

Mehmet Şirin Karçin

Öz

Ülkemizin coğrafi konumu nedeniyle değişik türlerde afetlerin yaşandığı bilinmektedir. Yaşanan bu afetlerin önlenmesi veya zarar ve kayıplarının azaltılması için etkili bir afet yönetimi anlayışına gerek duyulmaktadır. Bu çalışmanın amacı afet yönetimi bağlamında ülkemizde yaşanan gelişmeleri ve afetlere müdahale kapsamında UMKE’yi irdelemektir. Bu amaçla ülkemizin afet yönetimine bakış açısını tarihsel bir süreç ile ele almakla beraber afetlerde tıbbi müdahalelerin gereklilikleri incelenmiştir. Bu incelemeler sonucunda, Türkiye’nin 1999 Marmara depremlerinden sonra afet yönetimi ve afetlerde tıbbi müdahale konularında yetersiz kaldığı açıkça görülmüştür. Bu bağlamda afet yönetimi kapsamında yapılan değişikliklerle çağdaş afet modelleri ve uygulanan politikaların bütünleşik bir çerçevede değerlendirilmesinin gerekliliği tespit edildikten sonra afet öncesi (risk yönetimi) uygulamalar konusu üzerine daha çok yoğunlaşılmıştır. Bu durum afetlerde tıbbi müdahale konularında tespit edilen eksiklerin giderilmesi sürecine de olumlu katkıları olmuştur. Özellikle deprem afetlerinde afetzedelerde oluşan Crush Sendromlarının ölümlere ve akut böbrek yetmezliği gibi kalıcı sağlık sorunlarının önüne geçmek amacıyla UMKE ekipleri oluşturulmuştur. Bu ekiplerin afetlerde yaralı bireylere etkin tıbbi müdahalelerde bulunması, mortalite ve morbidite oranlarını kabul edilebilir seviyeye indirgeme hususunda son derece önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Afet, Afet Yönetimi, UMKE

Kaynakça

• Acıbadem Sağlık Grubu. (2024). Acıbadem Sağlık Grubu Web Sitesi: https://www.acibadem.com.tr/ilgi-alani/crush-sendromu/ adresinden alındı.
• Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü. (2024). Mart Pazar, 2024 tarihinde https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu. adresinden alındı.
• Afetlerde Sağlık Hizmetleri Birimi ve Ulusal Medikal Kurtarma Ekiplerinin Görevleri ve Çalışma Esaslarına Dair Yönerge. (2022). 05 06, 2024 tarihinde Afetlerde Sağlık Hizmetleri Birimi ve Ulusal Medikal Kurtarma Ekiplerinin Görevleri ve Çalışma Esaslarına Dair Yönerge Web Sitesi: https://ashgmafetacildb.saglik.gov.tr/TR-90024/afetlerde-saglik-hizmetleri-birimi-ve-ulusal-medikal-kurtarma-ekiplerinin-gorevleri-ve-calisma-esaslarina-dair-yonerge.html adresinden alındı.
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. (2018). Türkiye’de Afet Yönetimi ve Doğa Kaynaklı Afet İstatistikleri.
• Ajansı, J. U. İ. (2004). Türkiye’de Doğal Afetler Konulu Ülke Strateji Raporu. T.C. İçişleri Bakanlığı, Ankara.
• Aktel, M. (2015). 5902 Sayılı Yasa ile Türkiye’de Afet Yönetiminde Oluşan Değişim. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (27), 6.
• Akyel, R. (2005). Türkiye Kamu Yönetiminde Afet Yönetimi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18.
• Akyel, R. (2007). Afet Yönetim Sistemi: Türk Afet Yönetiminde Karşılaşılan Sorunların Tespit ve Çözümüne İlişkin Bir Araştırma. Doktora tezi. Çukurova Üniversitesi.
• Altun, S. (2023). Disiplinler Arası Bir Bakışla Afet Yönetimi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Arslan, Ü., Şahinöz, T. ve Kaya, M. (2007). Afetlerde Sağlık Organizasyonu Çalışmaları. Afet Sempozyumu.
• Barış, E. (2011). Afet Tıbbı Eğitiminin İzmir Metropol Alanda Acil Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Hekimlerin Bilgi Düzeyine Etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Bilgili, A. ve Aktaş, G. S. (2022). Afet Yönetimindeki Paradoks: 2020 Ege Denizi Depremi. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 409.
• Bilbay, Ö. F. ve Bozkaya, Ç. G. (2021). Afet ve Kriz Yönetiminin Şanlıurfa İli Açısından İncelenmesi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11 (22), 596.
• Çankaya, Ş. ve Esmeray, E. (2019). Doğal Afetler, Çevresel Etkileri ve Alınabilecek Önlemler. Environmental Impacts of Natural Disasters And Precautions, 388.
• Çelikmen, M. F. (2019). Afetlerde Medikal Kurtarma-UMKE. Turkiye Klinikleri Emergency Medicine-Special Topics, 5(1), 49-50
• Çilingir, G. (2019). Türkiye’de Afet Yönetimi ve İdarenin Sorumluluğu. İstanbul Üniversitesi. Değirmenci, Y. ve İlter, İ. (2013). Coğrafya Dersi Öğretim Programında Doğal Afetler. Marmara Coğrafya Dergisi, 281.
• Durmuş, A. (2021). İnsan Kaynaklı Afetlere Karşı Özel Güvenlik Görevlilerinin İş Sağlığı ve Güvenliği Algısı. Iğdır Üniversitesi.
• Eflanili, B. (2021). Türkiye’de Afet Yönetimi: Depremler, Yüksek Lisans Tezi. Kastamonu Üniversitesi.
• Ergünay, O. (2008). Afet Yönetiminde Kurumsal Yapılanma ve mevzuat Nedir? Nasıl Olmalıdır? İstanbul: 20 Eylül 2008 CHP İstanbul Deprem Sempozyumu.
• Erkal, T., ve Değerliyurt, M. (2011). Türkiye’de Afet Yönetimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 14 (22), 149-156.
• Ertürkmen, C. (2016). Afet Yönetimi, Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi.
• Eryiğit, U., Saraç, E., Sayar, S., Yetim, Ö., Furuncu, H., Ocak, Z., ... ve Cakiroglu, E. (2012). NMRT and Trabzon NMRT's Van Ercis Earthquake Operation/UMKE ve Trabzon UMKE'nin Van-Ercis depremindeki çalışmaları. Eurasian Journal of Emergency Medicine, 11(1), 56-57.
• Esin, A. S. (2001). Afetlerde sağlık hizmetleri yönetimi, (24-28 Ekim 2000-Yalova): kurs notları. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü, 2001.
• Filiz, E. (2007). Türk Kamu Yönetiminde Kriz Yönetimi. Aktüel Yayınları Alfa Akademi.
• Genç, F. N. (2021). Afet Yönetimi. Ankara: Nobel Akademik Yayınları.
• Gönen, Ö. F. (2022). Ulusal Medikal Kurtarma Ekibinin (UMKE) Afet ve Acil Durumlarda Özel Gereksinimli Bireylere Müdahale Sürecinin Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi.
• Günaydın, M., Tatlı, Ö. ve Genç, E., E. (2017). Arama Kurtarma Örgütleri ve UMKE. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 3(1), 6
• Gürel, N., ve Uzunlar, M. (2004). Türkiye’de Doğal Afetlerin Etkilerini Azaltmaya Yönelik Hukuksal Çabalar. Öneri Dergisi, 6(22), 246-247
• Güner, Y. (2016). Çanakkale İli 112 Acil Sağlık Hizmetleri İstasyonlarında Çalışan Personelin Afet Tıbbı Konusundaki Bilgi Düzeyleri. Yüksek Lisans Tezi. Pamukkale Üniversitesi.
• Hekim Postası. (2022). 05 06, 2024 tarihinde Hekim Postası Web sitesi: https://www.hekimpostasi.com/maras-depremi-sonrasinda-hastanelere-iliskin-bilgiler-831 adresinden alındı
• İbiş, E. (2014). Afetlerde Medikal Kurtarma ve Sosyal Hizmet İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi. Yalova Üniversitesi.
• İbiş, E. ve Keskin, B. (2014). Türkiye’de Sosyal Hizmet ve Medikal Kurtarma Açısından Yalova, Van ve Simav Depremlerinin İncelenmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (226).
• Kalkan, M. (2023). Türkiye’deki Kentleşme Odaklı Afet Politikalarının 1923-2023 Yılları Arasındaki Analizi. Kent Akademisi, 16(Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. Yılı Özel Sayısı| Special Issue For The 100th Anniversary of the Republic of Türkiye), 546
• Kaya, E. (2020). Medikal Kurtarma Ekibi Üyelerinin Acil Durum/ Afetlere Yönelik Bireysel Hazırlıkları ve Afet Sonrası İş Sürekliliği Değerlendirilmesi: İstanbul Medikal Kurtarma Ekibi Örneği, Yüksek Lisans Tezi. Bezmialem Vakıf Üniversitesi.
• Koyuncu, M. K. (2016). Osmanlıda Afet Yönetimi. Çağdaş Tıp Dergisi, 6 (4), 379.
• Köseoğlu, A. M. (2015). Afet Yönetimi ve İnsani Yardım. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Memiş, L. ve Babaoğlu, C. (2020). Acil Durum ve Afet Yönetiminde Süreç Yaklaşımı. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(4), 779.
• Mızrak, S. (2021). Afet Yönetimi Sürecinde Risk Algısı Çalışmalarının Katkısı. Afet ve Risk Dergisi, 292.
• Oran, F. Ç. (2022). İnform Risk Endeksine Göre Türkiye ve Komşularının İncelenmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 208.
• Öner, Z. (2010). Türkiye’de Afet Yönetimi ve Niğde Örneği. Niğde Üniversitesi
• Önsüz, M. F. ve Atalay, B., I. (2015). Afet Lojistiği. Osmangazi Tıp Dergisi, 1.
• Özbayram, G. (2018). Doğal Afetler Ve Yerel Topluluk Liderleri: Balıkesir Örnek Olay İncelemesi. Balıkesir Üniversitesi.
• Özgün, Ö. E., Şahinöz, S. ve Göktekin, Z. (2022). Gümüşhane İli 112 Acil Sağlık Hizmetleri İstasyonlarında Çalışan Personelin Crush Sendromu Bilgi Düzeyleri. Paramedik ve Acil Sağlık Hizmetleri Dergisi, 3(2), 65-66
• Öztürk, N. (2003). Türkiye’de Afet Yönetimi: Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 43.
• Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı. (2023). 05.05.2024 tarihinde Sağlık Bakanı Koca, Ulusal UMKE Haftası Etkinliğine Katıldı: https://www.saglik.gov.tr/TR,98942/saglik-bakani-koca-ulusal-umke-haftasi-etkinligine-katildi.html adresinden alındı.
• Sever, R. (2019). Afetler ve Afet Yönetimi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Sever, M. Ş. (2003). Crush (ezilme) sendromu ve Marmara depreminden çıkarılan dersler. Türk Nefroloji Derneği Yayınları.
• Sosyal Bilimler Ansiklopedisi (2022). 01.05.2024 tarihinde https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/afet_yonetimi. adresinden alındı.
• Strateji, T. C., & Başkanlığı, B. (2023). Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu. Strateji ve Bütçe Başkanlığı.
• Şahin, Ş. (2019). Türkiye’de Afet Yönetimi ve 2023 Hedefleri. Türk Deprem Araştırma Dergisi, 189.
• Şengün, H., ve Küçükşen, M. (2019). Afet Yönetimi Eğitimi Niçin Gerekli? Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 195.
• Şengün, H., Önder, Ö. ve Yaman, M. (2023). Afet yönetimi ve Politikaları. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Şengün, H. (2007). Afet Yönetimi Sistemi ve Marmara Depremi Sonrasında Yaşanan Sorunlar, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi
• Tercan, B. (2018). Türkiye'de Afet Politikaları Ve Kentsel Dönüşüm. Abant Kültürel Araştırma Dergisi, 109-110.
• Turan, M., Odabaş, L., Çınar, Ö., Akbaş, M., ve Kılıç, H. (2021). Afet Yönetimi Sürecinde Rol Alacak Paydaşların Risk Algıları. The Journal of Internatıonal Scientific Researches, 6(2), 153.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi. (1999). 05. 02. 2024 tarihinde Türkiye Büyük Mİllet Meclisi: 21. Dönem: https://www5.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem21/yil01/ss308.pdf adresinden alındı
• Tozbey, Ş. (2023). Afet Yönetimi ve Gönüllü Katılım: Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Öğrencilerinin Afetlere Gönüllü Katılımına Yönelik Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi. Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi.
• Uluğ, A. (2009). Nasıl Bir Afet Yönetimi. TMMOB İzmir Kent Sempozyumu Bildiriler Kitabı. İzmir, 1-18.
• Ulusal Medikal Kurtarma Ekibi Birimi (UMKE). (2024). Ulusal Medikal Kurtarma Ekibi Birimi (UMKE) 03.01.2024 tarihinde https://ashgmafetacildb.saglik.gov.tr/TR-80255/ulusal-medikal-kurtarma-ekibi-birimi-umke.html adresinden alınmıştır
• MKE-Der. (2024). MKE-Der 05.05. 2024 tarihinde https://www.umkeder.org/icerik/tarihce adresinden alınmıştır
• Uzunçıbuk, L. (2012). Afet ve Risk Yönetimi ile İlgili Kavram ve Tanımlar. İstanbul Bülten TMMOB HKMO İstanbul Şubesi Yayını, 1(2), 28.
• Varol, N. ve Gültekin, T. (2022). Afet Risk Yönetimi. Ankara: Nobel Akademik Yayınları.
• Yaman, D. F. (2021). Dünya’da ve Ülkemizde Afet & Acil Durum Yönetimi ve Güncel Yaklaşımlar.
• Yeşil, S. T. (2021). Sağlık Afet Planlarını Hazırlayan Ve Uygulayan Sağlık Çalışanlarının Planlara İlişkin Görüşlerinin Değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(2), 282-291.
• Yüzer, H. A. (2017). Doğal Afetlerde Gönüllü Sağlık Yardımı Örgütleri ve Ulusal Medikal Kurtarma Ekipleri (UMKE) Örneği, Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniversitesi.
• Yılmaz, A. E. (2021.). Afet Yönetimi I. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi