THE PHENOMENON OF “UNDERDEVELOPMENT” AND ECOLOJICAL DECTRUCTION: THE POLITICS OF SUSTAINABLE DEVELOPMENT AND ENVİRONMENTAL SECURITY

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 57 - 72, 29.11.2024

Mehdi Pekedis

Öz

Anahtar Kelimeler

Environment, Ecology, Sustainable Development, Underdevelopment, Environmental Security.

“AZGELİŞMİŞLİK” OLGUSU VE EKOLOJİK TAHRİBAT: SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA VE ÇEVRESEL GÜVENLİK SİYASASI

Öz

Kalkınma ve azgelişmişlik olgusu arasındaki tarihsel ilişkiye odaklanan bu çalışmada ekolojik örselenmenin kalkınma söylemine etkisi ve çevresel güvenlik siyasetinin ekoloji-politiği açıklanmıştır. Kalkınma politikalarının amacı azgelişmiş ülkelerin gelişmişlik ve refah düzeyini arttırmaktı. Ancak kalkınma politikaları eşitsiz gelişimin yanı sıra ekolojik tahribata da neden oldu. Kalkıma söylemi ile Keynezyen ekonomi politikalarının 1970’li yıllarda yaşadığı iktisadi ve politik kriz, sürdürülebilir kalkınma düşüncesini üretti. Sürdürlebilir kalkınma, ilk olarak Birleşmiş Milletler tarafından yayımlanan Brundtland Raporu’nda yer almıştır. Sürdürülebilir kalkınma kavramı, sanayi kapitalizminin yol açtığı çevresel-ekolojik felaketlere karşı alınabilecek önlemler bağlamında kullanılmıştır. Kavram retorik olmakla birlikte çevresel-ekolojik sorunların özellikle azgelişmiş ülkeler üzerindeki etkisini ortaya koymaktadır. Nitekim 1950’li yıllarda başlayan kalkınmacı düşünce 1980’li yıllarda neoliberal ideolojinin kurumsal yeniden örgütlenmesi çerçevesinde sürdürülmüştür. Sürdürülebilir kalkınma kavramı bu bağlamda çevreye yönelik siyasetin yeni ekoloji-politik söylemi olmuştur. Sürdürülebilik kalkınma politikalarının amacı her ne kadar çevresel felaketlerin önlenmesi ve refah düzeyinin arttırılması olarak açıklansa da tarihsel süreçte ters yönde gelişmeler oldu. Azgelişmiş ülkeler açısından ise bu durum daha trajik biçimde tezahür etti. Çevresel-ekolojik tahribatın önlenmesine yönelik politikalar uygulanmasına ekolojik krizin derinleşmesi, azgelişmiş ülkelerde uygulanan çevresel güvenlik siyasetinin başarısızlığının bir sonucudur.
Çalışmada çevresel güvenlik siyasetinin sürdürülebilir kalkınma bağlamında tarihsel bir analizi yapılmıştır. Bu anlamda çalışmanın amacı, kalkınma politikalarının ekoloji-politiğini irdelemektir. Çalışmada kalkınma politikalarının çevresel güvenlik siyaseti arasında dolaylı bir ilişki olduğu bulgusuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çevre, Ekoloji, Sürdürülebilir Kalkınma, Azgelişmişlik, Çevresel Güvenlik

Etik Beyan

Araştırma makalesinin akademik yayın ve araştırma değerlerine uygun olduğunu beyan ederim.

Kaynakça

• Amin, S. (1997). Emperyalizm ve Eşitsiz Gelişme. (Semih Lim, Çev.). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Aren, S. (1990). 100 Soruda Ekonomi El Kitabı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Başkaya, F. (2002). Küreselleşmenin Karanlık Bilançosu. Ankara: Özgür Üniversite Yayınları.
• Başkaya, F. (2005). Kalkınma İktisadının Yükselişi ve Düşüşü. Ankara: Özgür Üniversite Yayınları. Başkaya, F. (2010). Çığırından Çıkmış Bir Dünya: Sosyal Sefaletin, Ekolojik Felaketin ve Etik Yozlaşmanın Kökeni. Ankara: Özgür Üniversite Yayınları.
• Başkaya. F. (1991). Azgelişmişliğin Sürekliliği. Ankara: İmge Kitabevi.
• Brauch, H. G. (2008). “Güvenliğin Yeniden Kavramsallaştırılması: Barış, Güvenlik, Kalkınma ve Çevre Kavramsal Dörtlüsü”. Uluslararası İlişkiler, 5(18), 1-47.
• Dalby, S. (2008). “Güvenlik ve Çevre Bağlantılarına Yeniden Bakmak”, Uluslararası İlişkiler, 5(18), 179-195.
• Doğan, A. E., (2002). Birikimin Hamalları: Kriz, Neo-liberalizm ve Kent. İstanbul: Donkişot Yayınları.
• Foulkner, N. (2016). Marksist Dünya Tarihi: Neandertallerden Neoliberallere. (Tuncel Öncel, Çev.). İstanbul: Yordam Yayınları.
• Fülberth, G. (2011). Kapitalizmin Kısa Tarihi. (Sadık Usta, Çev.). İstanbul: Yordam Yayınları.
• Harman, C. (2016). Halkların Dünya Tarihi. (Uygar Kocabaşoğlu, Çev.). İstanbul: Yordam Yayınları.
• Harvey, D. (2006). “Neo-liberalizm ve Sınıf İktidarının Restorasyonu”, Conatus Çeviri Dergisi, Kasım-Şubat, 3(6), 39-56.
• Harvey, D. (2012). Sermayenin Sınırları. (Utku Balaban, Çev.). Ankara: Tan Kitabevi Yayınları.
• Hobsbawm, E. (2003a). Devrim Çağı. (Bahadır Sina Şener, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Hobsbawm, E. (2003b). Sermaye Çağı. (Bahadır Sina Şener, Çev). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• İnsel, A. (2000). İktisat İdeolojisinin Eleştirisi. İstanbul: Birikim Yayınları.
• Jessop, B. (2009). Kapitalist Devletin Geleceği. (Ahmet Özcan, Çev.). Ankara: Epos Yayınları.
• Keleş, R., Hamamcı, C. ve Çoban, A. (2012). Çevre Politikası. Ankara: İmge Kitabevi.
• Lenin, V. (1979). Emperyalizm: Kapitalizmin En Yüksek Aşaması. (Cemal Süreyya, Çev.). Ankara: Sol Yayınları.
• Marx, K. (2011). Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı. (Sevim Belli, Çev.). Ankara: Sol Yayınları.
• Marx, K. ve Engels, F. (2012). Komünist Manifesto. (Yılmaz Onay, Çev.). İstanbul: Evrensel Yayınları.
• O'Connor, M. (1992). The System of Capitalized Nature, Capitalism Nature Socialism, 3:3, 94-99. Önder, İ. (Tarihsiz). “Yeni Dünya Düzeni ve Enerji Politikaları”.
• Partant, F. (2002). Kalkınmanın Sonu (Bir Alternatif mi Doğuyor?). (Fikret Başkaya, Çev.). Ankara: Özgür Üniversite Yayınları.
• Pirenne, H. (2014). Orta Çağ Kentleri. (Şadan Karadeniz, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Reyhan, H. (2010). “Ekolojik Emperyalizm Kuramına Giriş: Biyopolitik Bir Kavramsallaştırma”, Memleket, Siyaset, Yönetim, 5(14), 64-103.
• Sachs, W., (2007). “Çevre”. Kalkınma Sözlüğü. (Oktay Etiman, Çev.). Ankara: Türkiye ve Ortadoğu Vakfı Yayınları, 7-17.
• Savran, S. (2008). Kod Adı Küreselleşme: 21. Yüzyılda Emperyalizm. İstanbul: Yordam Yayınları.
• Smith, N. (2017). Eşitsiz Gelişim: Doğa, Sermaye ve Mekânın Üretimi. (Esin Soğancılar, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Smith, R. (2015). Green Capitalism: the God that Failed, Bristol: World Economics Assocation.
• Sweezy, P. (2009). Marksizm Üzerine Dört Ders. (Tuncel Öncel, Çev,). İstanbul: Yordam Yayınları.
• Şaylan, G. (2003). Değişim, Küreselleşme ve Devletin Yeni İşlevi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Şengül, M. (2008). “ “Çevresel Güvenlik” ya da Neoliberalizmin Güvenliği Adına “Ekolojik Yıkım”, Küreselleşme, Demokratikleşme ve Türkiye Uluslararası Sempozyumu Bildiri Kitabı. Antalya: Akdeniz Üniversitesi Yayını, 500-506.
• Şenses, F. (2006). Küreselleşmenin Öteki Yüzü: Yoksulluk. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Timur, T. (2004). Türkiye Nasıl Küreselleşti?, Ankara: İmge Kitabevi.
• Wallerstein, I. (2003). “Dünya Sistemleri Kavramına Karşı Dünya Sistemi Kavramı”. Andre Gunder Frank ve Barry K. Gills (Der.) Dünya Sistemi (Beş Yüzyıllık mı, Beş Binyıllık mı?), içinde (Esin Soğancılar, Çev.) Ankara: İmge Kitabevi, 527-534.
• Wallerstein, I. (2006). Tarihsel Kapitalizm. (Necmiye Alpay, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Wallerstein, I. (2015a). Modern Dünya Sistemi 3 (Kapitalist Dünya Ekonomisinin Büyük Yayılımının İkinci Evresi: 1730-1840), (Latif Boyacı: Çev), İstanbul: Yarın Yayınları.
• Wallerstein, I. (2015b). Modern Dünya Sistemi 4 (Merkezci Liberalizmin Zaferi: 1789-1914), (Latif Boyacı: Çev), İstanbul: Yarın Yayınları.
• Yalman, G. (2018). “Devlet”, Gökhan Atılgan ve E. Attila Aytekin (Ed.), Siyaset Bilimi içinde, (69-86). İstanbul: Yordam Yayınları.