Finansal Bilgi Manipülasyonun Belirleyicileri: Sağlık Sektöründe Beneish Modeli ve Diskriminant Analizi

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 863 - 888, 30.06.2025

Hakkı Kıymık , Vahap Karaçadır

https://doi.org/10.25229/beta.1646415

Öz

Finansal tablolar, finansal tablo kullanıcıları tarafından şirketlerin performansını analiz etmek için kullanılan en temel araçlardır. Ancak, bazı şirketler bu tablolarda yer alan bilgileri bazı nedenlerden ötürü (yatırımcı çekmek, hisse değerini artırmak, kredi olanaklarını iyileştirmek, piyasa itibarını korumak vb.) kasıtlı bir şekilde gerçekte olduğundan farklı sunarak, finansal tablo kullanıcılarını yanıltabilmektedir. Bu durum finansal muhasebe manipülasyonunu gündeme getirerek, üzerine yoğunlaşılması gereken bir konu olduğunu göstermektedir. Bu çalışmanın amacı, Borsa İstanbul (BİST)’da işlem gören ve sağlık sektöründe faaliyet gösteren sağlık şirketlerinin finansal bilgi manipülasyonu yapma olasılığını tespit etmek ve bu şirketlerin Beneish modeli değişkenlerine etkisini araştırmaktır. Çalışmada ele alınan 14 sağlık şirketinin 2022-2023 finansal verileri, Beneish modeli ile analiz edilerek manipülasyon riski değerlendirilmiştir. Analiz sonucunda 5 şirketin finansal bilgi manipülasyonu yaptığına dair bulgular elde edilmiştir. Beneish modeli değişkenleri (DSRI, GMI, AQI, DEPI, SGAI, TATA, SGI, LVGI) ile diskriminant analizi kullanılarak yapılan incelemede ise, ticari alacaklar endeksi (DSRI), brüt kâr marjı (GMI) ve satış büyüme endeksi (SGI) değişkenlerinin, sağlık sektöründeki şirketlerin muhasebe manipülasyonu yapma olasılığı üzerinde pozitif yönde etkili olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Muhasebe Manipülasyonu , Beneish Modeli , Diskriminant Analizi , Sağlık Sektörü

Determinants of Financial Information Manipulation: Beneish Model and Discriminant Analysis in the Healthcare Sector

Öz

Financial statements are the most basic tools used by financial statement users to analyze the performance of companies. However, some companies may intentionally mislead financial statement users by presenting the information in these statements differently from what they actually are for some reasons (attracting investors, increasing share value, improving credit facilities, protecting market reputation, etc.). This situation brings financial accounting manipulation to the agenda and shows that it is an issue that needs to be focused on. The purpose of this study is to determine the likelihood of financial information manipulation by health care companies listed on Borsa Istanbul (BIST) and operating in the health sector and to investigate the effect of these companies on Beneish model variables. The 2022-2023 financial data of 14 healthcare companies considered in the study were analyzed with the Beneish model and the risk of manipulation was evaluated. As a result of the analysis, it was found that 5 companies engaged in financial information manipulation. Using discriminant analysis with Beneish model variables (DSRI, GMI, AQI, DEPI, SGAI, TATA, SGI, LVGI), it was found that trade receivables index (DSRI), gross profit margin (GMI) and sales growth index (SGI) variables have a positive effect on the probability of accounting manipulation of companies in the healthcare sector.

Anahtar Kelimeler

Accounting Manipulation , Beneish Model , Discriminant Analysis , Health Sector

Kaynakça

• Akgül, A. (1997). İstatistiksel analiz teknikleri: "SPSS’te işletme uygulamaları". Emek Ofset.
• Akkaya, B., & Aktaş, H. (2014). Muhasebe bilgilerinin değer ilişkisinde firmalara özgü faktörlerin etkisi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 313–326.
• Badertscher, B. (2011). Overvaluation and the choice of alternative earnings management mechanisms. The Accounting Review, 86(5), 1491–1518.
• Bayırlı, R. (2006). Yaratıcı muhasebe, etik, firma değeri ve örnek bir uygulama [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bekçi, İ., & Avşarlıgil, N. (2011). Finansal bilgi manipülasyonu yöntemlerinden yaratıcı muhasebe ve bir uygulama. MÖDAV Dergisi, 13(2), 131–162.
• Beneish, M. D. (1999). The detection of earnings manipulation. Financial Analysts Journal, 55(5), 24–36.
• Çelik, M. K. (2010). Bankaların finansal başarısızlıklarının geleneksel ve yeni yöntemlerle öngörüsü. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 17(2), 129–143.
• Ekinci, G., & Bakır, İ. (2021). Sağlık kurumlarında finansal performans analizi: A1 dal hastanesi örneği. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 7(1), 1–18.
• Fama, E. (1980). Agency problems and the theory of the firm. Journal of Political Economy, 88(2), 288–307. Fanning, K. M., & Cogger, K. O. (1998). Neural network detection of management fraud using published financial data. International Journal of Intelligent Systems in Accounting, Finance & Management, 7(1), 21–41.
• Gülençer, S., & Hazar, A. (2020). Borsa İstanbul’da faaliyet gösteren ilaç şirketlerinin Altman Z skor ve TOPSIS yöntemleri ile değerlendirilmesi. Ekonomi ve Finansal Araştırmalar Dergisi, 2(2), 83–105.
• Hız, G., & Kızgın, Y. (2011). Gelire göre lüks ve markalı ürünlere özgü tüketici davranış değişkenlerinin ayırma analizi ile belirlenmesi. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), 42–62.
• Huang, S., Tsaih, R., & Lin, W. (2014). Feature extraction of fraudulent financial reporting through unsupervised neural networks. Neural Network World, 5(14), 539–560.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (5. baskı). Asil Yayın Dağıtım.
• Kamışlı, Ö. G. M., & Girginer, D. D. N. (2011). İşlem bazlı manipülasyonun istatistiksel sınıflandırma analizleriyle belirlenmesi. Istanbul University Econometrics and Statistics E-Journal, 11, 1–30.
• Kaminski, K. A., Wetzel, T. S., & Guan, L. (2004). Can financial ratios detect fraudulent financial reporting? Managerial Auditing Journal, 19(1), 15–28.
• Kara, S., & Toraman, A. M. (2021). Kazanç yönetimi ile karlılık oranları ilişkisi: BİST’te bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 295–312.
• Kara, S., Sakarya, Ş., & Aksu, M. G. (2016). Beneish modeli ile kazanç manipülasyonunun tespit edilmesi: BİST şirketleri üzerine ampirik bir uygulama. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 8(2), 13–25.
• Körpi, M., Civan, M., & Kara, E. (2016). Hileli finansal raporlama riskini ortaya çıkaran faktörler: BIST’da bir uygulama. Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies, 2(3), 271.
• Küçüksözen, C. (2004). Finansal bilgi manipülasyonu: Nedenleri, yöntemleri, amaçları, teknikleri, sonuçları ve İMKB şirketleri üzerine ampirik bir çalışma [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Marcuta, A., Nuta, A. C., Nuta, F. M., Tindeche, C., Tudor, V. C., & Marcuta, L. (2024). Study on estimating the risk of manipulation of financial information by economic entities. Scientific Papers Series Management, Economic Engineering in Agriculture & Rural Development, 24(3), 535–542.
• Meiryani, M., Nolastname, F., Sun, Y., Fernando, E., & Riantono, I. E. (2021, August). Detecting of financial statements fraud using Beneish M-Score Model and F Score Model. In 2021 5th International Conference on Business and Information Management (pp. 45–51).
• Mućko, P., & Adamczyk, A. (2023). Does the bankrupt cheat? Impact of accounting manipulations on the effectiveness of a bankruptcy prediction. PLoS ONE, 18(1), e0280384.
• Öztürk, S., & Yılmaz, C. (2019). Finansal sıkıntının muhasebe manipülasyonu ile ilişkisi: BİST gelişen işletmeler piyasası’nda bir uygulama. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 41, 241–253.
• Peker, A. A. (2023). Muhasebe manipülasyonlarının tespit edilmesinde Beneish TR modeli: Borsa İstanbul üzerine sektörel bazda bir uygulama. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 23(69), 321–346.
• Pinto, A. R. S. (2022). A deteção da manipulação de resultados: análise dos estabelecimentos de saúde com internamento (Yayımlanmamış doktora tezi). Instituto Politecnico do Porto.
• Seay, R. (2014). Financial reporting manipulation and the role of religious ownership: Evidence from nonprofit hospitals. Electronic Theses and Dissertations. 346. https://egrove.olemiss.edu/etd/346
• Sezgin, F. H. (2017). Finansal bilgi manipülasyonun belirlenmesinde Spathis modeli yaklaşımının etkinliği. In 3rd SCF International Conference on Economic and Social Impacts of Globalization (pp. 155–169). Antalya, Turkey.
• Timofte, C. C., Socoliuc, M., Grosu, V., & Coca, D.-A. (2021). Fiscal and accounting fraud risk detection using Beneish model: A Romanian case study. International Journal of Business and Society, 22(1), 296–312.
• Varıcı, İ., & Er, B. (2013). Muhasebe manipülasyonu ve firma performansı ilişkisi: İMKB uygulaması. Ege Akademik Bakış, 13(1), 43–52.
• Vladu, A. B., Amat, O., & Cuzdriorean, D. D. (2017). Truthfulness in accounting: How to discriminate accounting manipulators from non-manipulators. Journal of Business Ethics, 140(4), 633–648.