Individual Conceptions of the Two Different Economic Systems: Homo-Economicus and Homo-Sovieticus

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 3, 1155 - 1166

Hüsnü Bilir

https://doi.org/10.25229/beta.1634613

Öz

This study examines the concepts of homo-economicus and homo-Sovieticus, which represent the individual archetypes of capitalist and socialist economic systems, respectively. Homo-economicus embodies the rational individual model of the capitalist system, grounded in individual benefit and competition, while homo-Sovieticus reflects the collectivist, state-centered individual model of the socialist system. Homo-economicus is characterized as a self-interested individual who aligns with the dynamics of the free market, whereas homo-Sovieticus is depicted as one who adheres to central planning and state authority, prioritizing collective interests. The aim of this study is to highlight that representative individual typologies were created to understand and explain capitalist and socialist systems. In this framework, the concepts of homo-economicus and homo-Sovieticus will be examined conceptually, followed by a comparative evaluation.

Anahtar Kelimeler

Capitalism , Socialism , Homo-Economicus , Homo-Sovieticus

İki Farklı Ekonomik Sistemin Birey Anlayışları: Homo-Economicus ve Homo-Sovieticus

Öz

Bu çalışma kapitalist ve sosyalist ekonomik sistemlerin temsili birey anlayışları olan homo-economicus ve homo-Sovieticus kavramlarını incelemektedir. Homo-economicus kapitalist sistemin bireysel fayda ve rekabet temelli rasyonel birey modelini temsil ederken, homo-Sovieticus sosyalist sistemin kolektivist ve devlet odaklı birey anlayışını yansıtmaktadır. Homo-economicus kendi çıkarlarını maksimize eden, serbest piyasa dinamiklerine uyumlu bir bireyken, homo-Sovieticus merkezi planlama ve devlet otoritesine bağlı, kolektif çıkarları önceliklendiren bir karakter sergilemektedir. Çalışmanın amacı kapitalist ve sosyalist sistemlerin anlaşılması ve açıklanması amacıyla temsili birey tipolojilerinin yaratıldığına dikkat çekmektir. Bu çerçevede homo-economicus ve homo-Sovieticus birey anlayışları kavramsal olarak incelenecek ve daha sonra kıyaslamalı bir değerlendirme yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kapitalizm , Sosyalizm , Homo-Economicus , Homo-Sovieticus

Kaynakça

• Appel, H. (2023). The afterlife of the Soviet man: Rethinking homo Sovieticus. Russian Review, 82(1), 20-38.
• Bilir, H. (2017). Nöroiktisat: Neoklasik iktisadın yenilenen yüzü mü, eleştirel bir yaklaşım mı? [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çulhaoğlu, M. (2020). Gençlerle baş başa: Sosyalizm. İstanbul: Yordam Kitap.
• Fine, B. & Milonakis, D. (2014). İktisat Emperyalizminden Acayip İktisada: İktisat ve Diğer Sosyal Bilimler Arasında Değişen Sınırlar (Çev. E. Kırmızıaltın ve H. Bilir). Ankara: Heretik Yayıncılık.
• Gintis, H. (2000). Beyond homo economicus: Evidence from experimental economics. Ecological Economics, 35(3), 311-322.
• Gudkov, L. D. (2008). “Soviet man” in the sociology of Iurii Levada. Sociological Research, 47(6), 6-28.
• Guerrien, B. (1999). Neo-klasik iktisat (Çev. E. Tokdemir). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Güneş, H. (2004). Homo Sovieticus versus homo economicus. İktisat Dergisi, 453, 59-63.
• Gürkan, C. & Öziş, M. (2012). Dostoyevski’nin İktisada Yaklaşımı ve İktisadi İnsan Eleştirisi. Ekonomik Yaklaşım, 23(82), 99-128.
• Karavournioti, A. (2017). Homo Sovieticus: Twenty years after the end of the Soviet Union. Journal of Soviet Studies, 45(3), 210-230.
• Kırmızıaltın, E. & Çeri, D. (2025). Birinci kuşak kurumsal ve davranışsal iktisat okullarının anaakım iktisada eleştirileri. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(2), 285-306.
• Kirchler, E. (1988). Household economic decision making. In W. F. Van Raaij, G. M. Van Veldhoven and K. E. Wȁrneryd (Eds.). Handbook of economic pscyhology (pp. 258-292). Stockholm: Springer-Science+Business Media.
• Leão, P., & Rovny, A. (2024). Post-Soviet economic transformation: The role of homo Sovieticus. Journal of Economic Transition, 18(2), 150-170.
• Levada, l. (1996). "Homo Sovieticus" five years later: 1989-1994. Sociological Research, 35(1), 6-19.
• Levada, I. (2001). Homo praevaricatus: Russian doublethink. In A. Brown (Ed.) Contemporary Russian politics: A reader (pp. 312-322). Oxford: Oxford University Press.
• Mudrakov, V., Polishchuk, O., Popovych, M., & Mozolev, O. (2020). Identity of homo Sovieticus in retrospective and modernity: Value and anthropological objectivations of phenomenological and literary senses. Annals of the University of Bucharest/Political Science Series, 22(1-2), 35-59.
• Neale, W. C. (1994). Institutions. In G. M. Hodgson, W. J. Samuels and M. R. Tool (Eds.). The Elgar companion to institutional and evolutionary economics (pp. 402-406). Aldershot: Edward Elgar Publishing.
• Neumeyer, J. (2021). Buriying homo-Sovieticus. Review of the Joy Neumeyer on “The red mirror: Putin’s leadership and Russia’s insecure identity” by Gulnaz Sharafutdinova. New Left Review, 129, 153-162.
• Özalp, A. (2011). Homo politicus versus homo economicus: Yurttaş/birey ikiliğini aşmak. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 3(2), 23-35.
• Porter-Szűcs, B. (2020). From homo Sovieticus to homo economicus: The transformation of the human subject in Polish socialist economic thought. East European Politics and Societies and Cultures, 34(3), 546-570.
• Robbins, L. (1932). An essay on the nature and significance of economic science. London: Macmillan.
• Rust, M. (2017). A 21st century homo Sovieticus? New Eastern Europe, 5(28), 21-29.
• Sharafutdinova, G. (2019). Was there a “simple Soviet” person? Debating the politics and sociology of “homo Sovieticus”. Slavic Review, 78(1), 173-195.
• Sharafutdinova, G. (2023). The afterlife of the ‘Soviet man’: Rethinking homo Sovieticus. London: Bloomsbury Academic.
• Shiller, R. J.; Boycko, M. & Korobov, V. (1992). Hunting for homo Sovieticus: Situational versus attitudinal factors in economic behavior. Brooking Papers on Economic Activity, 1, 127-194.
• Soboloeva, M. (2017). The concept of the “new Soviet man” and its short history. Canadian-American Slavic Studies, 51, 64-85.
• Tyszka, K. (2009). Homo Sovieticus two decades later. Polish Sociological Review, 4(168), 507-522.
• Varoufakis, Y. &Arnsperger, C. (2009). A most peculiar failure: On the dynamic mechanism by which the ınescapable theoretical failures of neoclassical economics reinforce its dynamics. http://uadphil.econ.uoa.gr/UA/files/1139148722.pdf. Erişim Tarihi: 06.09.2024.
• Wallerstein, I. (2006). Tarihsel kapitalizm (Çev. N. Alpay). İstanbul: Metis Yayınları.
• Zinoviev, A. (1984). Homo Sovieticus. London: Polonia.