Principles to be Observed in Punishment in Islamic Law

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 411 - 434, 15.12.2021

Üveys Ateş

https://doi.org/10.33460/beuifd.995562

Öz

Maintaining the order and security of a community and protecting individuals rights are subjected to the existence of a fair criminal law system. Therefore, the criminal law system must have some basic principles. The penal system under Islamic law, where the supremacy of justice is considered the main purpose, has principles to achieve the relevant goal. On the other hand, the penalty phase of the offender includes the determination of equivalent punishment of a perpetrated crime and its imposing. In this study, the essentials and principles, that should be observed in both phases according to Islamic criminal law, have been tried to be determined by making use of the two main elements of Islamic law sources -Quran and Sunnah- fiqh sources and contemporary academic studies conducted on the subject. In this context, it is aimed to reveal the importance and necessity of the principles of acting cautiously in sentencing in order to prevent the punishment of innocent people and impose a proportional penalty to the crime while its preventing, not to privilege while administering the required justice or not to violate the dignity and fundamental rights of the offender in terms of ensuring justice.

Anahtar Kelimeler

islamic law, punishment, principles of punishment, penal provision, execution of punishment imposition of penalty

İslam Hukukunda Cezalandırmada Gözetilmesi Gereken Esaslar

Öz

Bir toplumun huzur ve güvenliğinin temin edilmesi ve toplum fertlerinin hukukunun korunması, o toplumda adil bir cezalandırma sisteminin bulunmasına bağlıdır. Bunun için cezalandırma sisteminin bir takım ilke ve esaslara sahip olması elzemdir. Adaletin hâkim kılınmasının temel amaç olarak görüldüğü İslam hukukunda da, cezalandırma sisteminin bu amacı gerçekleştirmeye dönük esasları bulunmaktadır. Gerek naslarda ve Hz. Peygamber’in (s.a.v.) uygulamalarında gerekse İslam hukukçularının ictihadlarında bu esasların izleri görülmektedir. Öte yandan suçluyu cezalandırma safhası, işlediği tespit edilen suça karşılık gelecek cezanın takdir edilmesi ve bu cezanın infaz edilmesi aşamalarını kapsamaktadır. Bu çalışmada İslam ceza hukukuna göre her iki aşamada gözetilmesi gereken ilke ve esaslar, ilgili naslardan, fıkıh kaynaklarından ve konuyla alakalı çağdaş dönemde yapılan akademik çalışmalardan istifade edilerek tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda tespit edilen; masum insanların cezalandırılmasının önüne geçmek için ceza vermede ihtiyatlı hareket edilmesi, adaletin gereği yerine getirilirken kimseye ayrıcalık tanınmaması, cezaların suçu önleyici mahiyette olmakla birlikte işlenen suç ile orantılı olması, suçlunun haysiyetinin ve temel haklarının ihlal edilmemesi prensiplerinin, adaletin sağlanması açısından öneminin ve gerekliliğinin ortaya konması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Ceza, Cezalandırma Esasları, Ceza Hükmü, Cezanın İnfazı

Kaynakça

• Akşit, Mustafa Cevat. İslam Ceza Hukukunda İnsanî Esaslar Üzerine Bir Deneme. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1975.
• Aktaş, Fadime. İslam Hukukunda Cezaların İnsan Onuru Üzerindeki Etkileri. Tokat: Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Ali Haydar Efendi. Düreru’l-hükkâm şerhu Mecelleti’l-ahkâm. 4 Cilt. b.y.: Dâru’l-Cîl, 1411/1991.
• Asbahî, Mâlik b. Enes el-Yemenî. el-Muvatta’. thk. Abdülvehhâb Abdüllatîf. b.y.: el-Mektebetü’l-İlmiyye, ts.
• Bardakoğlu, Ali. “Ceza”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7/470-478. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Behnesî, Ahmed Fethî. Medhalü’l-fıkhi’l-cinâiyyi’l-İslâmî. Beyrut: Dâru’ş-Şurûk, 4. Basım, 1409/1989.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil. el-Câmiu’s-Sahîh. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Tavkı’n-Necât, 1422/2001.
• Buhûtî, Mansûr b. Yunus. Keşşâfü’l-kınâ’ ‘an metni’l-İknâ’. 6 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali. Ahkâmü’l-Kur’ân. thk. Abdüsselâm Muhammed Ali Şâhîn. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
• Çatlı, Tugay. Yargı Kararları Işığında Ceza Muhakemesinde Masumiyet Karinesi. Antalya: Antalya Bilim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Çiçek, Mustafa. Kısa Süreli Hapis Cezalarına Seçenek Olarak Sunulan Yaptırımların Değerlendirilmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Adli Tıp Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Çiçek, Safetullah. İslam Ceza Hukukunda Şüphe Kavramı ve Cezalara Etkisi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Derdîr, Ebü’l-Berekât Ahmed b. Muhammed. eş-Şerhu’l-kebîr. 4 Cilt. b.y.: Dâru’l-Fikr, ts.
• Desûkî, Muhammed b. Ahmed. Hâşiye ‘ale’ş-Şerhi’l-kebîr. 4 Cilt. b.y.: Dâru’l-Fikr, ts.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd. thk. Şuayb el-Arnaût-Muhammed Kâmil Karabelli. 7 Cilt. b.y.: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1430/2009.
• Ebû Zehre, Muhammed. el-Cerîme ve’l-ukûbe fi’l-fıkhi’l-İslâmî. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1998.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 3. Basım, 2010.
• Fütûhî, Takiyyüddîn Muhammed b. Ahmed. Müntehe’l-irâdât. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 5 Cilt. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 1419/1999.
• Haccâvî, Ebü’n-Necâ Şerefüddîn Musa b. Ahmed. el-İknâ’ li-tâlibi’l-intifâ’. thk. Abdüllatif Muhammed Musa es-Sübkî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• Haddâd, Ebû Bekr b. Ali. el-Cevheretü’n-neyyire. 2 Cilt. b.y.: el-Matbaatü’l-Hayriyye, 1322/1904.
• Haskefî, Muhammed b. Ali Alâüddîn. ed-Dürrü’l-muhtâr şerhu Tenvîri’l-ebsâr ve câmi’i’l-bihâr. thk. Abdülmün’im Halil İbrahim. b.y.: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1423/2002.
• Hattâb, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed er-Ruaynî. Mevâhibü’l-Celîl li-şerhi Muhtasari Halîl. 6 Cilt. b.y.: Dâru’l-Fikr, 3. Basım, 1412/1992.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer. Reddü’l-muhtâr ‘ale’d-Dürri’l-muhtâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2. Basım, 1412/1992.
• İbn Kayyim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ebî Bekr el-Cevziyye. İ’lâmü’l-muvakkıîn an Rabbi’l-âlemîn. 7 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru İbni’l-Cevzî, 1423/2002.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn. el-Muğnî. 10 Cilt. b.y.: Mektebetü’l-Kahire, 1388/1968.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünenü İbn Mâce. thk. Şuayb el-Arnaût vd. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1430/2009.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrahim el-Mısrî. el-Bahru’r-râik. 8 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, 2. Basım, ts.
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesıd. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1425/2004.
• İbnü’l-Arabî, Muhammed b. Abdullah Ebû Bekr. Ahkâmü’l-Kur’ân. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 1424/2003.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdülvâhid. Fethu’l-Kadîr. 10 Cilt. b.y.: Dâru’l-Fikr, ts.
• Kal’acî, Muhammed Revvâs - Kanîbî, Hâmid Sâdık. Mu’cemu luğati’l-fukahâ. b.y.: Dâru’n-Nefâis, 1408/1988.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes’ûd. Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. 7 Cilt. b.y.: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2. Basım, 1406/1986.
• Kaya, Eyyüp Said - Hacak, Hasan. “Zimmet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44/424-428. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Kudûrî, Ahmed b. Muhammed Ebü’l-Hüseyn. Muhtasaru’l-Kudûrî. thk. Kâmil Muhammed Muhammed Uveyza. b.y.: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1997.
• Memiş, Pınar. Adil Yargılanma Hakkının Unsuru Olarak Masumiyet Karinesi. İstanbul: Galatasaray Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2003.
• Merğînânî, Ebu’l-Hasen Burhâneddîn Ali b. Ebû Bekir. Bidâyetü’l-mübtedî. Kahire: Matbaatü Muhammed Ali Subh, ts.
• Merğînânî, Ebu’l-Hasen Burhâneddîn Ali b. Ebû Bekir. el-Hidâye. thk. Tallâl Yusuf. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Mevsılî, Abdullah b. Mahmud. el-İhtiyâr li ta’lîli’l-Muhtâr. thk. Beşşâr Bekrî Arâbî. 2 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Kubâ, ts.
• Mevsılî, Abdullah b. Mahmud. el-Muhtâr li’l-fetvâ. thk. Beşşâr Bekrî Arâbî. 2 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Kubâ, ts.
• Molla Hüsrev, Muhammed b. Ferâmerz. Dürerü’l-hükkâm şerhu Ğureri’l-ahkâm. 2 Cilt. b.y.: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, ts.
• Molla Hüsrev, Muhammed b. Ferâmerz. Mir’âtü’l-usûl ‘alâ Mirkâti’l-vusûl. İstanbul: Eser Kitabevi, ts.
• Müslim, Ebu’l-Hasen Müslim b. Haccâc en-Nîsâbûrî. es-Sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahya b. Şeref. Minhâcü’t-tâlibîn ve umdetü’l-müftîn. thk. İvaz Kasım Ahmed İvaz. b.y.: Dâru’l-Fikr, 1425/2005.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahya b. Şeref. Ravzatü’t-tâlibîn ve umdetü’l-müftîn. thk. Züheyr eş-Şâvîş. 12 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 3. Basım, 1412/1991.
• Özay, Hilal. İslâm Ceza Hukukunun Temel Prensipleri. Ankara: İksad Yayınevi, 2019.
• Özgür, Mustafa. “İslam Ceza Hukukunda Celde Cezasının İnfazında Kullanılacak Alet ve Uygulanışı Üzerine Bir İnceleme”. Amasya İlahiyat Dergisi, 12 (Haziran 2019), 409-442.
• Özgür, Mustafa. “İslam Ceza Hukukunda İnfazın Temel İlkeleri”. Artvin Çoruh Üniversitesi İlahiyat Araştırmaları Dergisi 3/1 (2019), 53-78.
• Özgür, Mustafa. İslam İnfaz Hukuku. İstanbul: Cinius Yayınları, 2020.
• Polat, Murat. “İslâm Ceza Hukukunun Karakteristik Özelliklerinden Bazı Örnekler”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 (2017), 249-286.
• Polat, Murat. İslam Ceza Hukukunda Suç ve Ceza Arasındaki Denge. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Remlî, Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. Nihâyetü’l-muhtâc ilâ şerhi’l-Minhâc. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1404/1984.
• Serahsî, Muhammed b. Ahmed Şemsüleimme. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1414/1993.
• Şîrâzî, Ebû İshâk İbrahim b. Ali. el-Mühezzeb fî fıkhi’l-İmâm eş-Şâfi’î. 3 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. Muğni’l-muhtâc ilâ ma’rifeti meânî elfâzi’l-Minhâc. 6 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
• TCK, Türk Ceza Kanunu (Kanun No. 5237). Resmî Gazete 25611 (26 Eylül 2004). Erişim 7 Ekim 2021. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5237.pdf
• Timurtâşî, Şihâbüddîn Muhammed b. Abdillâh. Tenvîru’l-ebsâr ve câmiu’l-bihâr. thk. Abdülmün’im Halil İbrahim. b.y.: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1423/2002.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir vd. 5 Cilt. Mısır: Mektebetü ve Matbaatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 2. Basım, 1395/1975.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Kanun No. 2709). Resmî Gazete 17863 (9 Kasım 1982). Erişim 7 Ekim 2021. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf
• Ûdeh, Abdülkâdir. et-Teşrîu’l-cinâiyyü’l-İslâmî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, ts.
• Yiğit, Yaşar. “İslâm Ceza Hukukunda Eşitlik İlkesi ve Dokunulmazlık”. Kur’ân Mesajı İlmî Araştırmalar Dergisi 13, 14, 15 (1999), 195-206.
• Yiğit, Yaşar. “İslâm Ceza Hukuku Hükümleri Bağlamında Zimmîler”. Diyanet İlmî Dergi, 57 (2021), 171-204.
• Yiğit, Yaşar. “İslâm Hukukunda Suç-Ceza Dengesinin Adaletle İlişkisi”. Diyanet İlmî Dergi 56 (2020), 67-94.
• Zerkâ, Ahmed b. Muhammed. Şerhu’l-kavâidi’l-fıkhiyye. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 8. Basım, 1430/2009.
• Zeydân, Abdülkerim. el-Medhal li dirâseti’ş-şerîati’l-İslâmiyye. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 1431/2010.
• Zeyla’î, Osman b. Ali Fahruddîn. Tebyînü’l-hakâik şerhu Kenzi’d-dekâik. 6 Cilt. Bulak: el-Matbaatü’l-Kübrâ el-Emîriyye, 1313/1895.
• Zühaylî, Vehbe b. Mustafa. el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletühû. 10 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, ts.