İTTİHAT VE TERAKKİ CEMİYETİ’NİN ÖRGÜTLENME YAPISI VE İKİNCİ MEŞRUTİYET’İN İLANINDAKİ ROLÜ

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 567 - 599, 29.10.2025

Mehmet Zakir Sarıkaya

Öz

İttihat ve Terakki Cemiyeti, hem Osmanlı Devleti içindeki hem de yurt dışındaki muhalifler tarafından II. Abdülhamit’in istibdadına karşı en güçlü figür olarak görülmüştür. İttihat ve Terakki'nin önde gelen isimleri, kendilerini devlet adamı olarak görmüş ve bir an evvel iktidara geçmek istemişlerdir. Bu hedefe ulaşmak için de orduyu siyasetin içine çekmiş ve onu bir araç olarak kullanmayı tercih etmişlerdir.
Hürriyet, müsavat ve adalet sloganlarıyla ortaya çıkan ve Osmanlı Devleti’ni çöküşten kurtarmayı amaçlayan İttihat ve Terakki Cemiyeti, II. Abdülhamit’in politikalarına ve baskıcı yönetimine karşı yoğun bir muhalefet başlatmıştır. İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin güçlü yapısı, Cemiyet’in basın yoluyla gerçekleştirdiği etkili muhalefet ve II. Abdülhamit yönetimine karşı oluşturduğu siyasi ve askeri baskı, II. Meşrutiyet’in ilan edilmesinde ve Kanun-i Esasi’nin yeniden yürürlüğe girmesinde etkin rol oynamıştır. İttihat ve Terakki Cemiyeti, Meşrutiyet’in ilanından sonra yönetimde etkili olmuş, 31 Mart Olayı’ndan sonra II. Abdühamit’i tahttan düşürmüş, Osmanlı Devleti’nin hem iç hem de dış politikasında egemen bir güç haline gelmiştir. Ancak, ne Meşrutiyet’in ilanı ne de İttihat ve Terakki’nin politikaları Osmanlı Devleti’ni çöküşten kurtarabilmiştir.
Siyasi ve askeri açıdan Osmanlı devlet yönetimi üzerinde bir baskı unsuru olması ve II. Meşrutiyet’in ilanındaki rolü sebebiyle İttihat ve Terakki Cemiyeti bu çalışmanın odağına alınmıştır. Yapılan çalışmada; dönemin gazeteleri, döneme tanıklık eden devlet adamlarının hatıraları ve döneme ilişkin literatür incelenerek değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

II. Meşrutiyet , Kanun-ı Esasi , II. Abdühamit , İttihat ve Terakki Cemiyeti , Muhalefet.

The Organizational Structure Of The Committee Of Union And Progress And Its Role In The Proclamation Of The Second Constitutional Monarchy

Öz

The Committee of Union and Progress (İttihat ve Terakki Cemiyeti) was seen as the strongest figure against Abdülhamit II's tyranny by the dissidents both within the Ottoman Empire and abroad. The leading figures of the Committee of Union and Progress saw themselves as statesmen and wanted to take power as soon as possible. In order to achieve this goal, they pulled the army into politics and preferred to use it as a tool.
The Committee of Union and Progress, which emerged with the slogans of liberty, equality and justice and aimed to save the Ottoman Empire from collapse, started an intense opposition against Abdülhamit II's policies and oppressive rule. The strong structure of the Committee of Union and Progress, its effective opposition through the press, and the political and military pressure it exerted against Abdülhamit II's rule played an effective role in the proclamation of the Constitutional Monarchy and the re-enactment of the Constitutional Law. The Committee of Union and Progress (İttihat ve Terakki Cemiyeti) became influential in the administration after the declaration of the Constitutional Monarchy, dethroned Abdul Hamid II after the March 31 Incident, and became a dominant power in both the domestic and foreign policies of the Ottoman Empire. However, neither the proclamation of the Constitutional Monarchy nor the policies of the Committee of Union and Progress could save the Ottoman Empire from collapse.
The Committee of Union and Progress (İttihat ve Terakki Cemiyeti) is the focus of this study due to its role as a pressure factor on the Ottoman state administration in political and military terms and its role in the declaration of the Constitutional Monarchy II. In this study; newspapers of the period.

Anahtar Kelimeler

Constitutional Monarchy II , Constitutional Law , Abdühamit II , Committee of Union and Progress , Opposition.

Kaynakça

• Ahmad, F. (1984). İttihat ve Terakki (1908-1914), (çev. Nuran Yavuz), Kaynak yayınları: İstanbul.
• Ahmet İhsan. (1931). Matbuat Hâtıralarım, 1888-1923, cilt 1-2, Ahmed İhsan Matbaası: İstanbul.
• Aksel, M. (1977). İstanbul'un Ortası, Kültür Bakanlığı Yayınları: İstanbul.
• Aksoy A. Ş. (2013). İttihat ve Terakki Cemiyeti Tarihi. Noktakitap: İstanbul.
• Akşin, S. (1980). Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, Remzi Kitabevi: İstanbul.
• Akşin, S. (1994). Şeriatçı Bir Ayaklanma 31 Mart Olayı. İmge Kitabevi: Ankara.
• Alkan, M. Ö., (2010). II. Meşrutiyet’te Eğitim, İttihad ve Terakki Cemiyeti, Milliyetçilik, Militarizm veya “Militer Türk-İslam Sentezi” . II. Meşrutiyeti Yeniden Düşünmek (pp.57-85), İstanbul Tarih Vakfı Yurt Yayınları: İstanbul.
• Aslan T. (2008). İkinci Meşrutiyet Düşüncesinin Cumhuriyet’e Tesirleri, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı 21, s. 345-377