ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE SİYASAL AKTÖRLER, BÜROKRASİ VE JEOPOLİTİK BAĞLAMINDA DİPLOMASİ: TÜRKİYE CUMHURİYETİ ÖRNEĞİ

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 2, 22 - 50, 31.05.2017

Cihan DABAN

Öz

Uluslararası ilişkilerin temel aktörü olarak kabul edilen devlet, hükümetlerarası örgütlerle ve uluslararası toplumlarla olan ilişkileri yakından inceler. Ayrıca siyasal aktörler başta olmak üzere, bürokrasilerde, jeopolitik konumlarda, psikolojik çalışmalarda, sosyal ve toplumsal alanlarda önemli bir etkiye de sahiptir. Uluslararası ilişkilerde mevcut olan siyasal aktörler, bağımsız karar alabilme ve hareket edebilme yetisine sahip olmakla birlikte, diğer aktörleri diplomasi yöntemi ile etkileyebilme kabiliyetine de sahiptir. Öte yandan, kişisel kurallara bağlı olmayan ve bir toplumda tabandan yukarı çıktıkça daralan, bir yapı içinde gruplaşma ilkelerine göre çalışan, sistemler ağı olan bürokrasilerin de diplomasi ile iç içe olduğu görülmektedir. Nitekim siyasi coğrafyanın bir alt dalı olarak kabul edilen jeopolitik konumun da diplomasi ile bağlantılı olduğu söylenebilir. Bu konum, devletlerin coğrafi şekillerinin, nüfus özelliklerinin ve doğal kaynaklarının, ne oranda önemli veya önemsiz olduğunu gösterir. Bu kapsamda makale; uluslararası ilişkilerde siyasal aktörler olmak üzere, bürokrasi ve jeopolitik konum bağlamında Türkiye’yi, uluslararası ilişkilerin araçlarından biri olan diplomasi yöntemi ile irdelemiştir.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası İlişkiler, Siyasal Aktörler, Bürokrasi, Jeopolitik Konum, Türkiye

Kaynakça

• ABADAN, Nermin, Bürokrasi, Ankara: Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No: 92-74, 1959.
• ADCOCK, Frank ve MOSLEY, D. J., Diplomacy in Ancient Greece, London: Thames and Hudson Published, 1975.
• ANDERSON, M. S., The Rise of Modern Diplomacy, London and New York: Longman Press, 1993.
• ARENDT, Hannah, Şiddet Üzerine Seçme Eserler 6, çev. Bülent Peker, İstanbul: İletişim Yayınları, 2003.
• ARI, Bülent,”Early Ottoman Diplomacy: Ad Hoc Period”, Ottoman Diplomacy: Conventional or Unconventional?, A. Nuri Yurdusev (ed.), Basingstoke: Palgrave Macmillan Publisher, 2004.
• ATAMAN, Muhittin, “Özalizm: Türkiye’de Yeniden Yapılanma Teşebbüsü”, Liberal Düşünce Dergisi (19), 2000.
• ATEŞ, Toktamış, Siyasal Tarih (3. Baskı), İstanbul: Der Yayınları, 1994.
• BEAULAC, Stephane, “The Westphalian Model in Defining International Law: Challenging the Myth”, Australian Journal of Legal History, Vol. 7, 2004.
• BERİŞ, Hamit Emrah, Tek Parti Döneminde Devletçilik, Ankara: Liberte Yayınları, 2009.
• ÇELİK, Ahmet, İkinci Dünya Savaşı Sürecinde (1939-1945) Muhalif Basın, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• ÇINAR, Yusuf, “Diplomasinin Doğuşu ve Gelişimi”, Arif Behiç Özcan, Yusuf Çınar (ed.), Uluslararası İlişkilerin Temel Kavramları, İstanbul: Hükümdar Yayınları, 2014.
• ERDEM, Gökhan, Osmanlı İmparatorluğu’nda Sürekli Diplomasi ’ye Geçiş Süreci, Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, 2008.
• ERYILMAZ, Bilal, Bürokrasi ve Siyaset-Bürokratik Devletten Etkin Yönetime, İstanbul: Alfa Yayınları, 2002.
• GEVGİLİ, Ali, “Türkiye Basını”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 1, İstanbul: İletişim Yayınları, 1982.
• GIDDENS, Anthony, Ulus Devlet ve Şiddet, çev. Cumhur Atay, İstanbul: Devin Yayınları, 2005.
• GÖNLÜBOL, Mehmet, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995) 9.Baskı, Ankara: Siyasal Kitabevi, 1996.
• GÜNEY, Süha, Siyasi Coğrafya, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, Cilt: 2, Yayın No: 3820, 1993.
• HAMILTON, Keith and LANGHORNE Richard, The Practice of Diplomacy: It’s Evolution, Theory and Administration, London and New York: Routledge Publisher, 1995.
• İLHAN, Suat, Dünya Yeniden Kuruluyor, İstanbul: Ötüken Yayınları, 1999.
• İPLİKÇİOĞLU, Bülent, Eski Çağ Tarihinin Ana Hatları, İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları, 1990.
• İSKİT, Temel, Diplomasi Tarihi, Teorisi, Kurumları ve Uygulaması, (5. Baskı), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2007.
• KISSINGER, Henry, Diplomasi, (12.Basım) çev. İbrahim H. Kurt, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.
• KİBAROĞLU, Ayşegül, “Fırat-Dicle Havzası Sınıraşan Su Politikalarının Evrimi: İşbirliği için Fırsatlar ve Tehditler”,
• Ortadoğu Analiz, Cilt: 4, Sayı: 43, Temmuz 2012.
• KURAT, Yuluğ Tekin, “19.yy.’da Rusya’nın Balkanlardaki Panslavizm ve PanOrtodoks Politikası Karşısında Osmanlı Diplomasisi”, İsmail Soysal (ed.), Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1999.
• KÜRKÇÜOĞLU, Ömer, “‘Dış Politika Nedir?’ Türkiye’deki Dünü ve Bugünü”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 35, Sayı 1-4, (Ocak-Aralık) 1980.
• MARDİN, Şerif, “Atatürk, Bürokrasi ve Rasyonellik”, Uluslararası Konferans: Atatürkçülük ve Modern Türkiye, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını No: 582, 22 -23 Ekim 1998.
• MARDİN, Şerif, “Yenileşme Dinamiğinin Temelleri ve Atatürk”, Türkiye’de Toplum ve Siyaset Makaleler 1, İstanbul: İletişim Yayınları, 1997.
• MALONE, Gifford, Political Advocacy and Cultural Communications: Organising the Nation’s Public Diplomacy, Lanheim: University of America, 1988.
• MIEROOP, Marc Van De, Antik Yakındoğu’nun Tarihi, Sinem Gül (çev.), Ankara: Dost Yayınları, 2006.
• NICOLSON, Harold, The Evolution of Diplomatic Method, London: Cassell Publishers, 1954.
• ORTAYLI, İlber, Osmanlı’yı Yeniden Keşfetmek, (9. Baskı), İstanbul: Timaş Yayınları, 2006.
• ÖZCAN, Arif Behiç, “21. Yüzyıl Türk Diplomasisi Üzerine Bir Değerlendirme”, Ortadoğu Analiz, Cilt: 4, Sayı: 38, Şubat 2012.
• ÖZLÜK, Erdem, Uluslararası İlişkilerde Devlet: Tanım, Teori ve Devlet İstisnacılığı, Konya: Çizgi Kitabevi, 2014.
• PETERS, B. Guy, “ Politicians and Bureaucrats in the Politics of Policy Making”, Jean Erik Lane (ed.), Bureaucracy and Public Choice, Sage Publication, London: Sage Publication, 1987.
• POGGI, Gianfranco, Modern Devletin Gelişimi: Sosyolojik Bir Yaklaşım, çev. Şule Kut & Binnaz Toprak, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2001.
• POGGI, Gianfranco, Devlet: Doğası, Gelişimi ve Geleceği, çev. Aysun Babacan, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2007.
• POTYEMKİN, Vladimir ve diğerleri, Uluslararası İlişkiler Tarihi-I, Atilla Tokatlı (çev.), İstanbul: Evrensel Yayınevi, 2009.
• SANDER, Oral, Siyasi Tarih: İlk Çağlardan 1918’e, (21. Baskı), Ankara: İmge Kitabevi, 2011.
• SANDIKLI, Atilla, “Jeopolitik ve Türkiye: Riskler ve Fırsatlar”, BİLGESAM, Rapor No: 27, Ocak 2011.
• SAV, Ergun, Diplomaturka: Bir Diplomat-Yazarın Anıları, Ankara: Bilgi Yayınevi, 2000. TANGÖR, Burak, “NATO-AB Stratejik Ortaklığı Bağlamında Kıbrıs Sorunu”, Ortadoğu Analiz, Cilt: 5, Sayı: 51, Mart 2013.
• TESCHKE, Benno, The Myth of 1648: Class, Geopolitics and the Making of Modern International Relations, London: Verso, 2003.
• TOSUN, Gülgün Erdoğan, Devlet-Sivil Toplum İlişkisi, İstanbul: Alfa Yayınları, 2001.
• TOURAINE, Alain, Modernliğin Eleştirisi, çev. Hülya Tufan, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1994
• TUNCER, Hüner, Eski ve Yeni Diplomasi, 2. Baskı, Ankara: Ümit Yayınları, 1995.
• UÇAROL, Rıfat, Siyasi Tarih (1789-1999), İstanbul: Filiz Kitapevi, 2000.
• UYGUNLAR, Alkım, Osmanlı Devleti’nde Modern Diplomasi ve Murahhaslık Kurumu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi, 2007.
• WATSON, Adam, Diplomacy: The Dialogue Between States, London: Routledge Publisher, 1982.
• WEBER, Max, Bürokrasi ve Otorite, çev. H. Bahadır Akın, Ankara: Adres Yayınları, 2010.
• YETKİN, Murat, Ateş Hattında Aktif Politika: Balkanlar, Kafkaslar ve Ortadoğu Ekseninde Türkiye, İstanbul: Alan Yayıncılık, 1992.
• YURDUSEV, Nuri, “Osmanlı Mirası ve Türk Dış Politikası Üzerine”, Osman Bahadır Dinçer, Habibe Özdal, Hacali Necefoğlu (ed.), Yeni Dönemde Türk Dış Politikası Uluslararası IV. Türk Dış Politikası Sempozyumu Tebliğleri, Ankara: USAK Yayınları, 2010. İnternet Kaynakları
• ATAMAN, Muhittin, “Özalist Dış Politika: Aktif ve Rasyonel Bir Anlayış”, http://www.bilgidergi.com/uploads/2003Ataman.pdf Erişim Tarihi: 21.04.2016.
• AYDIN, Mustafa, “Uluslararası İlişkilerde Yaklaşım, Teori ve Analiz”, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/42/476/5499.pdf Erişim Tarihi: 25.04.2016.
• İLHAN, Suat, “Jeopolitik Kavramı ve Unsurları”, http://www.21yyte.org/assets/uploads/files/318322%20suat%20ilhan.pdf Erişim Tarihi: 10.04.2016.
• KARAOĞLU, Orhan, “21. Yüzyıl Türk Dış Politikasında Orta Doğu ve Türkiye-Suriye Arasında Gelişen İlişkiler ve Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi Dönemi”, http://www.orsam.org.tr/tr/yazigoster.aspx?ID=691 Erişim Tarihi: 05.05.2016.
• KODAMAN, Timuçin & AKÇAY, Ekrem Yaşar, “Kuruluştan Yıkılışa Kadar Osmanlı Diplomasi Tarihi ve Türkiye’ye Bıraktığı Miras”, http://sablon.sdu.edu.tr/dergi/sosbilder/dosyalar/22/22_05.pdf Erişim Tarihi: 10.04.2016.
• SAKAL, Mustafa, “Siyasal Karar Alma Sürecinde Yer Alan Aktörler ve Rolleri”, http://www.canaktan.org/ekonomi/anayasal_iktisat/diger_yazilar/sakal-siyasal-karar-alma.pdf Erişim Tarihi: 09.04.2016.
• ŞAVKILI, Cengiz, Tülay Aydın, “Atatürk Döneminde Demokrasinin Yeniden Yapılandırılması”, http://www.atam.gov.tr/wp-content/uploads/002-Cengiz-ve-T%C3%BClay.pdf Erişim Tarihi: 09.04.2016.
• TUNCER, Hüner, “Eski ve Yeni Diplomasi”, http://www.politics.ankara.edu.tr/dergi/pdf/37/1/hunertuncer.pdf Erişim Tarihi: 23.03.2016.
• YALIM, Burak, “Kıbrıs Sorununda Yeni Dönem”, http://www.orsam.org.tr/tr/yazigoster.aspx?ID=762 Erişim Tarihi: 22.04.2016.
• https://www.tbmm.gov.tr/kultursanat/yayinlar/yayin073/073_00_009.pdf Erişim Tarihi: 10.04.2016.
• http://www.mfa.gov.tr/turkiye-azerbaycan-siyasi-iliskileri.tr.mfa Erişim Tarihi: 11.04.2016.
• http://www.mfa.gov.tr/turkiye-fransa-siyasi-iliskileri.tr.mfa Erişim Tarihi: 15.04.2016.
• http://www.mfa.gov.tr/data/BAKANLIK/mevzuat-2013.pdf Erişim Tarihi: 16.04.2016.
• http://www.mfa.gov.tr/turkiye-cumhuriyeti-disisleri-bakanligi-tarihcesi.tr.mfa Erişim Tarihi: 16.04.2016.