Bir Mekan Olarak Bedenin Kontrolü: İkaria'ya Yolculuk

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 1, 20 - 33, 31.12.2018

Nur Şahin

Öz

               İktidar ilişkileri, içerisinde
bulunduğumuz toplumu siyasal, hukuksal ve kültürel olarak düzenleyen bir
niteliğe sahiptir. Yaşanılan mekânın düzenlenmesi, iktidarın nüfus üzerindeki
kontrolünü sağlar. Beden de bu mekânlardan biridir. Zira beden hem bir üretim
aracı hem de iktidar için bir meşruiyet kaynağıdır. İktidar ilişkileri
çerçevesinde beden yalnızca bir araç değil, aynı zamanda şekillendirilen ve
kontrol edilmek istenen bir nüvedir. Toplumsal olarak nüfusun kontrolü çeşitli
araçlarla sağlanabilir. Çalışmanın ana unsuru olan cezalandırma teknolojileri
de bu araçlardan biridir. Çeşitli ceza türleri, hapishaneler iktidarın
toplumdaki yansımaları olarak düşünülmektedir.

Bu çalışmamızda
beden üzerinde hâkimiyet kuran iki tür iktidar olduğu varsayılmıştır: Egemen
iktidar ve Disipline edici iktidar. 17. Yüzyılda karşımıza çıkan egemen iktidar
bedeni belirli bir kalıba sokmayı amaçlamaktadır. Burada tek tek bedenlerin
disipline edilmesi amaçlanmaktadır. Fakat 19. Yüzyıl itibariyle biyo-iktidarla
karşılaştığımızda artık tek tek bedenlerin değil bir tür olarak insanlığın, bir
nüfusun ele alındığını görmekteyiz. Bu iki farklı iktidar modelini, iki farklı
cezalandırma teknolojisi temsil etmektedir. Egemen iktidarların döneminde, ceza
öncelikli olarak bedene verilmekte, suçluya suçun kabul ettirilmesi için
işkenceler yapılmaktadır. Bunlar suçlunun bedenini hedef alan
cezalandırmalardır. Hapishaneler ile birlikte ise halkın şahitlik edemediği,
gözlerden uzak, mahrem bir cezalandırma yöntemi karşımıza çıkmaktadır. Modern
dönemde, cezalandırma sisteminin hedef aldığı fail de değişmiştir. Artık sadece
bedeni ile ele alınan bir suçlu değil, bir yaşam söz konusudur.

Yazıldıkları
dönemin tarihsel ve toplumsal koşullarınca şekillenen ve ait olduğu dönemin
arzularına ışık tutan ütopyalar bahsettiğimiz iktidar ilişkilerinin ve toplum
yaratım sürecinin aynaları niteliğindedir. Zira topluma nüfuz etmiş fikirler,
ütopyalarda yer bulmaktadır. Bu çalışmada Etienne Cabet’in İkaria’ya Yolculuk adlı eseri, disipline edici iktidar ilişkileri
ve cezalandırma teknolojileri üzerinden ele alınacaktır. Cabet’nin eseri,
yaşanılacak ‘en iyi’ toplum düzeni olduğu inancıyla yazılan ütopyaların bile
hayatı yöneten ve şekillendiren iktidar ilişkilerini barındırdığı savını
tartışmamızı sağlayacak bir örnektir. 

Anahtar Kelimeler

Biyopolitika, iktidar, ütopyalar, Etienne Cabet, suç ve ceza mekanizması

Kaynakça

• Ağtaş, Ö. (2013). Ceza ve Adalet. İstanbul: Metis Yayıncılık Cabet, E. (2012). İkaria’ya Yolculuk. İstanbul: Say Yayınları Foucault, M. (2016). Cinselliğin Tarihi. (7. Baskı). Hülya Uğur Tanrıöver (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları Foucault, M. (2017). Hapishanenin Doğuşu. (7. Baskı). Mehmet Ali Kılıçbay (Çev.) Ankara: İmge Kitapevi Kartal, O. (Ed.) (2016) Biyopolitika: Foucault’dan Günümüze Biyopolitikanın İzdüşümleri, Cilt-2, Nota Bene Yayınları, Ankara. Lemke, T. (2016). Biyopolitika. (3. Baskı). Utku Özmakas (Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları Özkazanç, A. (2007). Biyo-Politik Çağda Suç ve Cezalandırma: Denetim Toplumunda Neo-liberal Yönetimsellik. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi GETA Tartışma Metinleri, No:104 Roth, M. P. (2017). Göze Göz: Suç ve Cezanın Küresel Tarihi. Barışhan Erdoğan (Çev.). İstanbul: Can Yayınları Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi. (1988). (Cilt. 14). İstanbul: İletişim Yayınları Tandaçgüneş, N. (2013). Ütopya: Antik Çağ’dan Günümüze ‘’Mutluluk Vaadi’’. İstanbul: Ayrıntı Yayınları Vural, E. (2011). Ütopya ve Distopyalarda Sosyal Kontrol, Hacettepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara