Ticaret Metası Olarak Su: Su Ayak İzi, Sanal Su ve Sanal Su Ticareti

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 373 - 406, 17.10.2023

Murat Demirel

Öz

Bu çalışma, doğal kaynak ve kamu hizmeti olarak tanımlanan su kaynağının erişim, paylaşım ve dağıtım sorunlarına ilişkin çözüm çabalarına dair piyasa mekanizmasının ürettiği güncel kavramlar olan Su Ayak İzi, Sanal Su ve Sanal Su Ticareti üzerinde durmaktadır. Sorunların kaynağı kaynağın piyasa malına dönüştürülmemesi olarak tanımlayan kapitalist ekonomik sistemin bu hedefe ilişkin çalışmalarına yer verilmiştir. Özellikle neoliberal su yönetimi politikaları aracılığıyla kamu hizmetinden piyasa metasına dönüştürülen kaynağa ilişkin sorunların bu ve sair ekonomik uygulama araçları ile çözümüne dönük olarak üretilmiş kavramların içerikleri, hedefleri tanımlanmaktadır. Ayrıca kavramların hedefleri ile tutarlılıkları incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Su Ayak İzi, Sanal Su, Sanal Su Ticareti

Kaynakça

• Adetoro, A. A., Abraham, S., Paraskevopoulos, A. L., Owusu-Sekyere, E., Jordaan, H., & Orimoloye, I. R. (2020). Alleviating water shortages by decreasing water footprint in sugarcane production, The impacts of different soil mulching and irrigation systems in South Africa. Groundwater for Sustainable Development, 11, 100464. https://doi.org/10.1016/j.gsd.2020.100464
• Aktan, C. C. (2001). Kamu Ekonomisi ve Kamu Maliyesi. İzmir: Anadolu Matbaacılık.
• Allan, J. A. (1994). Overall perspectives on countries and regions, In: Rogers, P., Lydon, P. (Eds.), Water in the Arab World: Perspectives and prognoses, Massachusetts: Harvard University Press, Cambridge, pp 65-100.
• Anaç, S. (2008). Küresel iklim değişimi ve kuraklık yönetiminde inovatif yaklaşımlar, Forum İstanbul 2008, Türkiye’nin İstikrar ve Büyüme Hamlesi, Yarının Kurulması Hedef 2023, İstanbul.
• Anaç, S. , Özçakal, E. & Mengü, G. P. (2011). Sanal su kavramı ve su yönetiminde önemi, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 48 (2) , 159-16. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/zfdergi/issue/5101/69650
• Anderson, T. & Synder, P. (1997). Water markets: Priming the invisible pump, Washington DC: Cato Institute. Atalan, A. Sanal su ticareti ve su yönetimi, http://web.ogm.gov.tr/birimler/merkez/odundisiurun/Dkmanlar/basar_bakir/Sanal%20Su%20Ve%20Su%20Y%C3%B6netimi.pdf’den aktaran Dilaver Demirağ, Susatanlar! Suyu köleleştiren kartele karşı bir direniş manifestosu!, 1. Baskı, İstanbul: hayykitap
• Aytemiz, L. & Diler, Ö. (2015). Sanal Su Ekonomisi, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 2, ss. 376-389.
• Bulard, M. (2005). Le Monde Diplomatique, Ocak Sayısı.
• Çaloğlu Büyükselçuk, E. (2021). Bibliometrıc analysis of water footprint, Tasarım Mimarlık ve Mühendislik Dergisi, 1 (1) , 42-53. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/dae/issue/65804/1024124
• Chapagain, A. K. & Hoekstra, A. Y. (2003). Virtual water flows between nations in relation to trade in livestock and livestock products. Value of Water Research Report Series No. 13, UNESCO-IHE
• Chapagain A.K. & Hoekstra A. Y. (2004). Water footprint of nations. Volume 1: Main Report, Value of Water Research Report Series, 1 (16), 1–80. UNESCO-IHE, Delft, The Netherland.
• Cottrell, A. (1978). Enviromental Economics, London: Edward Arnold (Publishers) Ltd.
• Creswell, J. W. (2002). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative. NJ: Prentice Hall Upper Saddle River.
• Dai, C., Qin, X. S., & Lu, W. T. (2021). A fuzzy fractional programming model for optimizing water footprint of crop planting and trading in the Hai River Basin, China. Journal of Cleaner Production, 278, 123196. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.123196
• Demirağ, D. (2013). Susatanlar! Suyu köleleştiren kartele karşı bir direniş manifestosu!, 1. Baskı, İstanbul: hayykitap.
• Demirer, T. (2013). “Su” deyip, geçmeyin!, Yenikapı Tiyatrosu, (Der.), Su hayattır satılamaz içinde (ss. 88-114), İstanbul: Ceylan Yayıncılık.
• Elena, G. C. & Esther, V. (2010). “From water to energy: The virtual water content and water footprint of biofuel consumption in Spain”. Energy Policy, 38(3), 1345–1352. https://doi.org/10.1016/J.ENPOL.2009.11.015
• Güzelsarı: G. & Tuluay, F. N. (2011). Küresel su yönetimi ve suyun ticarileştirilmesi . Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 11 (1) , 54-83 . DOI: 10.11616/AbantSbe.269.
• Global Water Partnership, (2023). Dublin-Rio Principles, Erişim Tarihi: 23.06.2023, https://www.gwp.org/contentassets/05190d0c938f47d1b254d6606ec6bb04/dublin-rio-principles.pdf,
• Greenpeace, (2016). Büyük su gaspı: Kömür endüstrisi küresel su krizini nasıl derinleştiriyor?, Erişim Tarihi: 28.06.2023, İstanbul. https://www.greenpeace.org/static/planet4-turkey-stateless/2016/05/253feb88-buyuk_su_gaspi.pdf,
• Haddadin, M. J. (2003). Exogenous water: A conduit to lobalization of water resources, In: Virtual water trade: Proceedings of the international expert meeting on virtual water trade, (Hoekstra, A.Y. Ed.), Value of Water Research Report Series, No: 12, UNESCO-IHE, Delft, The Netherland, pages 244.
• Hoekstra, A. Y., & Hung, P. Q. (2002). Virtual water trade: A quantification of virtual water flows between nations in relation to international crop trade, Value of Water Research Report Series No: 11, UNESCO-IHE, Delft, The Netherland, pages 116. https://www.waterfootprint.org/media/downloads/Report11.pdf
• Hoekstra, A. Y., Chapagain, A. K., Aldaya, M. M., & Mekonnen, M. M. (2011). “The water footprint assessment manual”. Water Footprint Network. https://doi.org/978-1-84971-279-8
• Hoekstra A. Y., Chapagain A. K., Aldaya M. M. & Mekonnen M. M. (2011). The water footprint assessment manual, Water Footprint Network.
• Hoekstra A. Y. & Chapagain A. K. (2006). Water footprints of nations: Water use by people as a function of their consumption pattern, Water Resources Management, 21 (1), 35–48.
• Hoekstra A. Y. & Hung P. Q. (2002). A quantification of virtual water flows between nations in relation to international crop trade, Water Research, 49 (11), 203–209.
• https://www.waterfootprintassessmenttool.org/national-explorer/, Erişim Tarihi: 14.10.2022.
• International virtual water flow statistics, Erişim Tarihi: 14.10.2022, https://waterfootprint.org/en/resources/waterstat/international-virtual-water-flow-statistics/,
• Mekonnen, M. M. & Hoekstra, A. Y. (2010). “A global and high-resolution assessment of the green, blue and grey water footprint of wheat”. Hydrology and Earth System Sciences, 14(7), 1259–1276. https://doi.org/10.5194/hess-14-1259-2010
• Mekonnen, M.M. & Hoekstra, A.Y. (2011) “National water footprint accounts: the green, blue and grey water footprint of production and consumption”, Value of Water Research Report Series No.50, UNESCO-IHE Institute for Water Education., Delft, Netherlands. https://waterfootprint.org/media/downloads/Report50-NationalWaterFootprints-Vol1.pdf.
• Mekonnen, M. M. & Hoekstra, A. Y. (2012). A global assessment of the water footprint of farm animal products, Ecosystems, 15(3), 401–415. https://doi.org/10.1007/s10021-011-9517-8
• Mekonnen M. M. & Hoekstra A.Y. (2013). The green, blue, grey and total water footprint of consumption, https://doi.org/10.4121/uuid:959bf4f1-fc77-4957-b4d6-773aa83ae706.
• Minibaş, T. (2007). Suyun ekonomi politiği, SAV-Almanak 2006 Analizleri, İstanbul: Ezgi Matbaası.
• Muratoğlu A. (2019a). Water footprint assessment within a catchment: A case study for Upper Tigris River Basin, Ecological Indicators, 106, 105467.
• Muratoğlu, A. (2019b). Üretimin su ayak izinin incelenmesi: Diyarbakır ili için bir vaka çalışması. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 35 (2) , 845-858 . DOI: 10.17341/gazimmfd.543933
• Novoa V., Ahumada-Rudolph R., Rojas O., Munizaga J., Sáez K. & Arumí J. L. (2019). Sustainability assessment of the agricultural water footprint in the Cachapoal River basin, Chile, Ecological Indicators, 98, 19–28.
• Özbudun, S. (2013). Suyun Deli Dumrulları: Özelleştirmeler, Yenikapı Tiyatrosu, (Der.), Su hayattır satılamaz içinde (ss. 59-69), İstanbul: Ceylan Yayıncılık.
• Özsoy, S. (2009). Su ve yaşam: Suyun toplumsal önemi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Pearce, F. (2009). Nehirler kuruyunca, 1. Basım, (Çev. Füsun Doruker). İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi. Pegram G., Conyngham S., Aksoy A., Dıvrak B.B. & Öztok D. (2014). Türkiye’nin su ayak izi raporu: Su, üretim ve uluslararası ticaret ilişkisi, WWF.
• Pitman, G. K. (2002). Bridging troulded waters assesing the World Bank water resources strategy, World Bank Operations Evaluation Department.
• Poblete, S. D. (2013). Neoliberalizm ve su, Yenikapı Tiyatrosu, (Der.), Su hayattır satılamaz içinde (ss. 71-81), İstanbul: Ceylan Yayıncılık.
• Robert, J. (2003). Suyun ekonomi-politiği, Çev. Metin Duran & M. Erdem Sakınç, Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Salihoğlu, S. (2006). Küresel su siyaseti nedir?, T. Çınar & H. K. Özdinç, (Eds), Su Yönetimi: Küresel Politika ve Uygulamalara Eleştiri içinde (ss. 3-43). Ankara: Memleket Yayınları.
• Seekel, D. A., D’Odorico, P. & Pace M. L. (2011). Virtual water transfers unlikely to redress inequality in global water use, Environ. Res. Lett. 6 024017, http://dx.doi.org/10.1088/1748-9326/6/2/024017, https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/6/2/024017/pdf
• Shiva, V. (2007). Su savaşları: Özelleştirme, kirlenme ve kar, Çev. Ali K. Saysel, İstanbul: bgst Yayınları.
• Şahin, B. (2016). Küresel bir sorun: Su kıtlığı ve sanal su ticareti, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çorum: Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şengül, M. (2018). Türkiye’de “sermaye kapanı”ndaki köylülerin HES karşıtı mücadelesi: Köylülerin korumaya çalıştığı doğa mı? . İDEALKENT , 8 (21) , 57-90 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/idealkent/issue/36864/420072
• Taşkın, T. (2006). Su yönetiminde neoliberal «reform» girişimleri, T. Çınar & H. K. Özdinç, (Eds), Su Yönetimi: Küresel Politika ve Uygulamalara Eleştiri içinde (ss. 253-287). Ankara: Memleket Yayınları.
• The United Nations World Development Report 3, (2009). Water in a changing world, Paris: UNESCO Publishing.
• United Nations, (2021). The United Nations World Water Development Report 2021: Valuing Water. UNESCO, Paris.
• Vanham, D. (2012). A holistic water balance of Austria – How does the quantitative proportion of urban water requirements relate to other users?, Water Science and Technology, 66 (3), 549–555.
• Veettil A.V. & Mishra A.K. (2018). Potential influence of climate and anthropogenic variables on water security using blue and green water scarcity, Falkenmark index, and freshwater provision indicator, Journal of Environmental Management, 228, 346–362.
• Yıldızoğlu, E. (2012). Su savaşlarına doğru, Cumhuriyet Gazetesi, 26 Mart 2012 sayısı
• Yılmaz, G. (2013). Suyun metalaşması: Kıtlığın nedeni kıtlığa çare olabilir mi?, 1. Basım, İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Zülfüoğlu, Ö. & Yılmaz Soydan, N. T. (2019). Topluma Hizmet Uygulamaları Dersinin Maliye Bölümü Öğrencilerinin Erdemli Mal ve Hizmetlere Bakış Açısı Üzerindeki Etkisi, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 41 (1) , 278-296 . DOI: 10.14780/muiibd.582323