MOBBİNG (YILDIRMA) VE KİŞİLİK İLİŞKİSİ: HİZMET SEKTÖRÜ ÇALIŞANLARI ÜZERİNDE BİR ÖRNEK OLAY İNCELEMESİ

Yıl 2015, Cilt: 10 Sayı: 1, 0 - 0, 11.01.2016

Elvan Okutan , Nihal Sütütemiz

Öz

Mobbing (yıldırma) bir örgütte bireylere yönelik, düzenli olarak uygulanan uzun süreli olumsuz davranışlardır ve ortaya çıkardığı etkiler dolayısıyla hem örgüt hem de işletmeler için oldukça olumsuz sonuçlara neden olabilmektedir. Mobbing söz konusu olduğunda mobbingi uygulayan kişi/ kişiler ve mobbinge maruz kalan kişi/ kişiler önemli iki aktör/aktörleri oluşturmaktadır. Mobbinge maruz kalmada ve mobbingden etkilenmede birçok faktör etkili olmaktadır. Bunlardan bazıları; yetersiz liderlik, örgütlenmede görülen sorunlar, düşmanlık, kıskançlık gibi faktörlerdir. Bu faktörlerle birlikte, bireyin kişilik yapısının mobbing davranışına hedef olmasında ve mobbing davranışından etkilenmesinde önemli olduğu düşünülmektedir. Çünkü mobbing karşısında gösterilen tutumlar ve tepkiler çalışanın kişilik özelliklerine bağlı olarak farklılaşabilmektedir. Kimileri kişilik özeliği gereği bu olumsuz davranışlara daha az maruz kalırken, kimileri sahip oldukları kişilik özelliklerinden dolayı bunu daha fazla hissedebilmektedirler. Bu çalışmada mobbing davranışlarının çalışanın kişilik özelliğine göre farklılık gösterip göstermediği araştırılmıştır. Bu bağlamda çalışmanın amacı, çalışanların mobbing davranışına maruz kalmada sahip oldukları kişilik özelliklerine göre bir farklılığın olup olmadığını incelemektir. Bireyin kişilik yapısını tanımlamada A ve B tipi kişilik ölçeği kullanılmıştır. Araştırma verileri, Bodrum'da faaliyet gösteren beş yıldızlı bir otelin çalışanlarından toplanmıştır. Araştırmanın uygulama kısmının bu alanda gerçekleştirilme nedeni, konaklama işletmesinin verdiği hizmet gereği emek yoğun bir yapısı olması ve buna bağlı olarak mobbing davranışının en sık yaşanabileceği işletmeler arasında olmasının düşünülmesindendir. Bu bağlamda söz konusu konaklama işletmesi çalışanlarına anket uygulanarak veriler toplanmış ve toplanan veriler SPSS istatistik programından yararlanılarak analiz edilmiştir. Araştırma bulguları, mobbing davranışlarına ait ifadelerin üç faktör altında toplandığını ve bu faktörlerden sadece işe yönelik mobbing davranışlarına maruz kalmada A ve B tipi kişilik özellikleri arasında farklılık olduğunu göstermiştir.

Kaynakça

• Kaynaklar
• AKBULUT, Y. (2010), Sosyal Bilimlerde SPSS Uygulamaları, İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul.
• AKTAŞ, A. M. (2001), “Bir Kamu Kuruluşunun Üst Düzey Yöneticilerinin İş Stresi ve Kişilik Özellikleri”,
• Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 8.56, s. 26-42.
• AKYILDIZ, H. (2006), “Freud’çu, Liberal ve Marksist Kişilik Kuramlarının Türevi Olarak Toplum, İktisat ve
• Siyaset Teorileri”, Akdeniz Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11, s.1-23, Antalya.
• ALTUNIŞIK, R., COŞKUN, R., BAYRAKTAROĞLU, S., YILDIRIM, E., (2007), Sosyal Bilimlerde Araştırma
• Yöntemleri SPSS Uygulamalı, Sakarya Yayıncılık, Adapazarı.
• ALTUNTAŞ, C. ( 2010), “Mobbing Kavramı Ve Örnekleri Üzerine Uygulamalı Bir Çalışma”, Journal Of Yaşar
• University, 18(5), s. 2995‐3015.
• ARKONAÇ, O. (1999), Açıklamalı Psikiyatri Sözlüğü, Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul.
• BAŞARAN, İ. E. (1991), Örgütsel Davranış, Gül Yayınevi, Ankara.
• BAYMUR, F. (1994), Genel Psikoloji, İnkilap Kitabevi, İstanbul.
• BİLGEL, N., Aytaç, S. ve Bayram, N, (2006), “Bullying in Turkish White-Collar Workers”, Occupational
• Medicine, 56, pp.226-231.
• BORTNER, R. W. (1966) “A Short Rating Scale as a Potential Measure of Pattern A Behavior,” Journal of
• Chronic Diseases, Vol. 22, pp.87–91.
• CARVER, S. Charles, Michael F. Scheier (1995), Perspectives on Personality, Allyn and Bacon, USA
• CÜCELOĞLU, D. (2003), İnsan ve Davranışı: Psikolojinin Temel Kavramları, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• ÇELİK, N. (2009), Konaklama İşletmelerinde Çalışanlara Yönelik Yıldırma Davranışları (Mobbing) Ve İş
• Stresi: Mersin İli Örneği, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans
• Tezi, Mersin.
• DAVENPORT, N., Swartz, R.D. ve Eliot, G.P. (2003), Mobbing: İşyerinde Duygusal Taciz, (Çev.: Osman Cem
• Önertoy), Sistem Yayıncılık, İstanbul.
• DUBRIN, A. (1994), Applying Psychology: Individual and Organizational Effectiveness, Prentice-Hall,
• Englewood Cliffs New Jersey.
• DURNA, U. (2004), “Stres, A Tipi ve B Tipi kişilik Yapısı ve Bunlar Üzerine Bir Araştırma”, Yönetim ve
• Ekonomi, Cilt 11, Sayı 1, s.191-206.
• DURNA, U. (2005), “A Tipi ve B Tipi Kişilik Yapıları ve Bu Kişilik Yapılarını Etkileyen Faktörlerle İlgili Bir
• Araştırma”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 19, Sayı 1, s.276-289.
• EINARSEN S., “The Nature and Causes Of Bullying At Work”, International Journal Of Manpower, C.20,
• No.1/2, 1999, s.16-27.
• EREN, E. (2004), Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, Beta, İstanbul.
• EROĞLU, F. (1998), Davranış Bilimleri, Beta, İstanbul.
• FIELD, A. (2000), Discovering Statistics Using SPSS for Windows, London: Sage Publications
• GLAZER, S., Thomas, A. Ve Stetz, L. I. (2004), “Effects of Personality on Subjective Job Stres: A Cultural
• Analysis”, Personality and Individiual Differences, Vol. 37, pp. 645-658.
• GÜNEY, S. (2006), Davranış Bilimleri, Nobel Yayınları, Ankara.
• HAİR, J. F., Black, W, Babin, B., Anderson, R., (2009), Multivariate Data Analysis, (7th b.), Upper Saddle
• River, N.J.: Prentice Hall.
• İSLAMOĞLU, A.H., ALNIAÇIK, Ü., (2013), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (SPSS Uygulamalı), Beta
• Basım A.Ş., İstanbul.
• LEYMANN, H. (1990), “Mobbing And Psychological Terror At Workplaces”, Violence And Victims, 5, pp. 119-
• LEYMANN, H.(1996), “The Content and Development of Bullying at Work”, Euoropan Journal of Work and
• Organizational Psychology, 5, pp. 165-184.
• LUTHANS, F. (2010), Organizationa Behaviour. An Evidence Based Approach, Mcgrow Hill. N.Y.
• OKUTAN, E. (2010), Kişilik Özelliklerinin Tükenmişliğe Etkisi: Bir Örnek Olay İncelemesi, Sakarya
• Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sakarya.
• REİCHERT, R. (2003), “Workplace Mobbing: A New Frontier for the Social Work Profession”, Professional
• Development: The International Journal of Continuing Social Work Education.,5:3,4-12.
• SCHERMERHORN, J., Jr. James G. Hunt, Richard N. Osborn (1997), Organizational Behavior, John
• Wiltey&Sons.Inc., NewYork.
• ŞENCAN, H. (2005), Sosyal ve Davranışsal Ölçümlerde Güvenilirlik ve Geçerlilik, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• ŞİMŞEK, M., T. Akgemci, A. Çelik (2001), Davranış Bilimlerine Giriş ve Örgütlerde Davranış, Nobel
• Yayınları, Ankara.
• TETİK, S. (2010), “Mobbing Kavramı: Birey ve Örgütler Açısından Önemi”, KMÜ Sosyal ve Ekonomik
• Araştırmalar Dergisi, 12 (18), pp. 81-89.
• TINAZ, P.(2006a), İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing), Beta Yayım Dağıtım, İstanbul.
• TINAZ, P. (2006b), “İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing)”, Çalışma ve Toplum, 4, s. 13-28.
• TUTAR, H. ve Akpolat, M. (2012), “Sağlık Çalışanlarının Yönetici Cinsiyetleri Bakımından Mobbing Algıları”,
• Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(4), pp. 379-401.
• YİĞİTBAŞ Ç, Deveci, SE (2011), “Sağlık Çalışanlarına Yönelik Mobbing”, Türk Tabipler Birliği Mesleki
• Sağlık ve Güvenlik Dergisi, Ekim- Kasım-Aralık, s. 23-28.
• ZAPF, D. (1999), “Organisational, Work Group Related and Personal Causes of Mobbing/Bullying at Work”,
• Int J Manpower, 20(1-2), pp.70-85.