TÜRKİYE’DE BORSA İSTANBUL TEKNOLOJİ ENDEKSİ (XUTEK) İLE İHRACATIN İTHALATI KARŞILAMA ORANI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2018, Cilt: 13 Sayı: 2, 139 - 150, 31.12.2018

Fadime Çınar Kerem Toker

Öz

Günümüzde ülkelerin
yüksek teknolojiyi üretmek yerine dışarıdan satın almayı tercih etmesi, ülke
ekonomisinde işsizlik, dış ticaret açığı gibi sorunlar yaratmaktadır. Teknoloji
şirketlerinin elde ettikleri gelir, ithal edilen ürünlerin yurtiçi pazarlarda
satılmasıyla veya yardımcı malzemelerin montajlanarak ihracatıyla sınırlı
kalmamalıdır. Inovatif düşüncenin gelişmesinden, fikirlerin planlı bir AR-GE
süreci ile somut ürünlere dönüştürülmesi ve aynı zamanda markalaşarak küresel
pazarlarında talep görmesine kadar ülke ekonomisinde teknoloji yönetim
sürecinin oluşturulması son derece önemlidir. Bu bağlamda araştırmada Borsa
İstanbul’da (BİST) işlem gören teknoloji işletmelerinden oluşan BİST Teknoloji
Endeksi (XUTEK) ile ülkenin ihracatı ithalatı karşılama oranı arasındaki ilişki
son iki yılın verileri baz alınarak incelenmiştir. Elde edilen bulgular BİST
Teknoloji Endeksi ile ihracatın ithalatı karşılama oranı arasında negatif yönde
anlamlı bir ilişkinin olduğunu göstermiştir. Aynı zamanda XUTEK ile mevsim ve
takvim etkilerinden arındırılmış ithalat rakamları arasında pozitif yönde ve
anlamlı bir ilişkinin olduğu görülmüştür. Bu doğrultuda Türkiye’de ithalatın
arttığı dönemlerde BİST Teknoloji endeksinin arttığı aynı zamanda ihracatın
ithalatı karşılama oranın düştüğü ifade edilebilir. Elde edilen bulgular
çerçevesinde ülke ekonomisinde teknolojinin henüz dış ticaret açığını azaltıcı
bir rol üstlenemediği sonucuna varılmıştır. Teknolojide dışa bağımlılığın
azaltılması ve yerli teknolojilere daha fazla önem verilmesi araştırma
sonucunda oluşturulması önerilen politikalar arasındadır.    

Anahtar Kelimeler

BİST Teknoloji Endeksi, Dış Ticaret, ihraçat, ithalat

Kaynakça

• Akbulak, Y. & Akbulak, S. (2010). Türkiye’nin Rekabet Gücü Bağlamında Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge) Faaliyetlerinin Özendirilmesi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar Dergisi – Gündem, 7-13.
• Akgün, A. E. & Polat, V. (2011). Teknoloji Belirsizliği, Pazar Belirsizliği ve Rekabetçi Dalgalanma Ekseninde Yüksek Teknoloji Pazarlaması: Kavramsal Bir Çalışma. KMÜ Sosyal ve Ekonomi̇k Araştırmalar Dergi̇si 13(21), 29-36.
• Altay, B. & Gürpınar, K. (2008). Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Ve Bazı Rekabet Gücü Endeksleri: Türk Mobilya Sektörü Üzerine Bir Uygulama. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi 10(1), 257-274.
• Baştav, L. (2012). Dışa Açık Büyüme Modelinde Sanayi Politikalarının Gelişimi: Türk İmalat Sanayiinin Yapısı Ve Rekabet Gücü (1980-2011). ODTÜ Gelişme Dergisi 39, 303-322.
• Bayraktutan, Y. & Bıdırdı, H. (2016). Teknoloji Ve Rekabetçilik: Temel Kavramlar Ve Endeksler Bağlamında Bir Değerlendirme. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi 8(14), 1-14.
• Bedir, A. (2012). Uluslararası Rekabet Gücü Kavramsal Çerçevesinde Türkiye İmalat Sanayii Sektörlerinin Rekabet Etme Biçimleri Ve Uygun Politika Önerisi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 14(1), 171-212.
• Borsa İstanbul A.Ş. (2018). http://www.borsaistanbul.com/ (Erişim Tarihi: 12.03.2018).
• Cebeci, G. & Özbilgin, G. İ. (2015). Borsa İstanbul Bilişim Endeksinde Yer Alan Şirketlerin Kurumsal Yönetim ve Finansal Performans Açısından Değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2(4), 47-64.
• Çivi, E. (2001). Rekabet Gücü: Literatür Araştırması. Yönetim ve Ekonomi Dergisi 8(2), 21-38.
• Dereli, D. D. (2016). Rekabet Gücü Ve Türkiye’nin Konumu Üzerine Bir Değerlendirme. 2.Üretim Ekonomisi Kongresi, 11-12 Nisan 2016.
• Doğan, Ö. İ., Marangoz, M. & Topoyan, M. (2003). İşletmelerin İç ve Dış Pazarda Rekabet Gücünü Etkileyen Faktörler ve Bir Uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 5(2), 114-139.
• Düzgün, R. (2007). Türkiye’nin Uluslararası Rekabet Gücü: Çok Değişkenli İstatistiksel Bir Analiz. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 23(2), 421-440.
• Efrat, K., Hughes, P., Nemkova, E., Souchon, A. L., & Sy-Changcoe, J. (2018). Leveraging of Dynamic Export Capabilities for Competitive Advantage and Performance Consequences: Evidence from China. Journal of Business Research 84, 114–124. Ekizceleroğlu, C. (2011). Türkiye’de Bilgi Ekonomisi ve Bilgi Yoğun Malların Dış Ticareti (1969-2009). Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi 30(1), 209-228.
• Erdi, E. & Pamukçu, T. M. (2015). Ar-Ge, İnovasyon Ve Gelişmekte Olan Ülkelerin Rekabet Gücü Arasındaki İlişkiler. Elektrik Mühendisliği 455, 15-23.
• Fındık, D. & Tiryakioğlu, M. (2017). Türkiye’de Bilgi Ve İletişim Teknolojilerini Kullanımına Yönelik Politika Ve Öneriler. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 72(3), 639-668.
• Filiztekin, A. & Karaata, S. (2010). Türkiye’nin Dış Ticarette Rekabet Gücü: Seçilmiş Ülkeler, Sektörler-Mal Grupları ve Endeksler Bazında Karşılaştırmalı Bir Analiz. REF-SEDEFED. 1.Basım, İstanbul.
• Gupta, S., Malhotra, N. K., Czinkota, M. & Foroudi, P. (2016). Marketing Innovation: A Consequence of Competitiveness. Journal of Business Research 69, 5671–5681.
• Karaaslan, A. & Tuncer, G. (2010). Uluslararası Rekabet Gücünün Artırılmasında Temel Devlet Politikaları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 26, 23-45. Kamuyu Aydınlatma Platformu, (2018). https://www.kap.org.tr/tr/bist-sirketler (Erişim Tarihi: 12.03.2018).
• Kayabaşı, A. (2010). Rekabet Gücü Perspektifinde Lojistik Faaliyetlerde Performans Geliştirme. İTO Yayınları, No:2010-40, İstanbul.
• Manavgat, G. & Kaya, A. A. (2016). Türk İmalat Sanayinin Uluslararası Rekabet Gücünün Belirleyenleri: Panel Veri Analizi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 34(3), 1-22.
• Maury, B. (2018). Sustainable Competitive Advantage and Profitability Persistence: Sources versus Outcomes for Assessing Advantage. Journal of Business Research 84, 100–113.
• Özdamar, G. (2014). İmalat Sanayisinde Türkiye’nin AB İle Ticaretinin Yapısı Ve Rekabet Gücü: Teknoloji Düzeylerine Göre Bir İnceleme. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 41, 11-30.
• Özer, M. & Çiftçi, N. (2011). Ar-Ge Harcamaları ve İhracat İlişkisi: OECD Ülkeleri Panel Veri Analizi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (23), 39-49.Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği. (2018). Eurostat Teknoloji Sınıflamaları Listesi. https://www.tobb.org.tr (Erişim Tarihi: 12.03.2018).
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2018). www.tuik.gov.tr (Erişim Tarihi: 12.03.2018).
• Türkiye İhracatçılar Meclisi. (2015). İhracatın Yıllar İçindeki Gelişimi 2001-2015 Raporu. http://www.tim.org.tr/files/downloads/AR-GE/ihracatin_gelisimi_2001_2015.pdf (Erişim Tarihi: 11.02.2018).
• Yoon, J., Oh, Y. & Lee, J.-D. (2017). The Impact of Policy Consistency on Technological Competitiveness: A Study On OECD Countries. Energy Policy 108, 425–434.Yapraklı, S. (2011). Uluslararası Rekabet Gücünü Etkileyen Makroekonomik Faktörler: Türk İmalat Sanayi Üzerine Bir Uygulama. Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 22, 373-402.
• Yücel, R. & Ahmetoğulları, K. (2015). Ar-Ge Harcamalarının Firmaların Net Kâr Değişimi Ve Hisse Başına Kârlılığına İnovatif Etkisi: Bist Teknoloji Yazılım Ve Bilişim Sektöründe Bir Uygulama. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 15(4), 87-104.
• World Economic Forum (2016). The Global Competitiveness Report 2016–2017. Genova.