MÜSLÜMANLARIN MALİ TARİHİNE GENEL BİR BAKIŞ

Yıl 2020, Cilt: 15 Sayı: 1, 1 - 15, 25.07.2020

Ömer Karaoğlu

Öz

İslam’ın erken dönemlerinden itibaren Müslüman toplumlarda ticari-mali hayatın işleyişini teşvik edici ve kolaylaştırıcı meşru araç ve kurumlar üretilebilmiştir. Ticari-mali-finansal enstrümanlar, kurumlar ve pratikler kendi kodları içinde batı dünyasından çok daha önceki tarihlerde geliştirilmiş, nihayet batı orta çağının ilerleyen devrelerinde Akdeniz Avrupa’sı üzerinden bu coğrafyalara da taşınmıştır. Diğer yandan Müslümanların toplumsal hayatında esaslı bir yer işgal eden zekat kurumu, faiz ve haksızlık-aldatma-belirsizlik içeren tüm iktisadi işlemlere dair yasaklar, hisbe/ihtisap uygulamaları ve pazar denetimi gibi temel bazı kurumsal düzenlemeler, müslüman toplumların sosyal-iktisadi hayatını biçimlendirmede etkili olmuştur. Erken dönemden itibaren iktisadi-mali olaylar ve kurumsal gelişmelerin bir envanterini çıkarmak, bunları ayrıntılarıyla tartışmak takdir edilmelidir ki çalışmanın imkan alanı dışındadır. Ne var ki belli başlı gelişmelerin ve kurumsal uygulamaların ana hatlarıyla özetlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmamızın öne çıkarmak istediği hususların başlıcası, bu literatürün önemine tekrar dikkat çekebilmektir.

Anahtar Kelimeler

Para Vakfı,, Ticari Ortaklık, Murabaha, Faiz Yasağı

AN OVERVIEW OF THE FINANCIAL HISTORY OF MUSLIMS

Öz

We did not state the name of our study as History of Islam Finance or History of Islamic Finance. The reason is, context of ‘finance’ concept in modern sense had a different basis and context of similar concepts of historical periods and of especially history of Muslims. Finance and near operations those are distinguished with meanings of obtaining of required funds and, in last century, mostly usage of these funds had shaped in a strong tendency of disintegration from first unity of human live and then economical one beginning with western centers. Adventure of Muslims with different political agents in societies and in different geographies, is not represent Islam as a religion but appearance of those in historical periods. In this manner, preference of usages comprises meaning of Muslims’ history, economics or fiscal/monetary experiences seems to be pointed instead of phrases like history of Islam, Islamic economics or finance. Hence it must be born in mind that phrases like Christian economics or Jewish finance have no meaning and do not have much place in literature. Despite the fact that decisions and practices of Muslim societies in these fields are based on holy sources, still they states human experience with its rights and wrongs. Thus, for human experiences state of ‘Islamic’ have a relative and arguable qualification. Especially in modern times this qualify show itself mostly problematic emphasis. In this text, finance/financing/financial statements tried to use for individual, firm, government and mostly in meaning of obtainment of capital and/or fund.

Anahtar Kelimeler

cash waqf, Commercial Partnership, Murabaha, Usury Ban

Kaynakça

• AYBAKAN, Bilal (2009), “Sarf”, TDV DİA, Vo.36, pp.137-140
• AYBAKAN, B. (2009), “Selem”, TDV İA, Vo.36, pp.402-405
• AYDIN B.-YURDAKUL İ.- KURT İ. (2006), Bab-ı Meşihat, Şeyhülislamlık Arşivi Kataloğu, İSAM, İstanbul
• AYUB, Muhammed (2017), İslami Finansı Anlamak, Çeviri Ed. S.A. Çürük, R. Parlakkaya, İktisat Yayınları, İstanbul
• BAYINDIR, Servet (2015), Fıkhi ve İktisadi Açıdan İslami Finans, Para ve Sermaye Piyasaları, İstanbul
• BAYINDIR, S. (2005), İslam Hukuku Penceresinden Faizsiz Bankacılık, İstanbul
• CEZAR, Yavuz (1986), Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi, Alan yay. Ankara
• DÜZENLİ, Pehlül (2013), Ebussuûd Efendi- Ma’rûzât, Klasik yay. İstanbul
• ERKAL, Mehmet (1992), “Beytülmâl”, TDV İA, Vo.6, pp.90-94
• GENÇ, Mehmet (1975), “Osmanlı Maliyesinde Malikane Sistemi”, Türkiye İktisat Tarihi Semineri, (8-10 Haziran 1973 Metinler/Tartışmalar), pp.231-292, HÜ, Ankara
• GENÇ, M. (1995), “Esham”, TDV İA, Vo.11, pp.376-380
• GÜRAN, Tevfik (1998), 19. Yüzyıl Osmanlı Tarımı, Eren yayıncılık, İstanbul
• GÜRAN, T. (2017), İktisat Tarihi, Der yayınları, İstanbul
• HAZIROĞLU, Temel- Katılım Ekonomisi, İstanbul 2017
• ISLAHÎ, Abdulazim (2009), Muslim Economic Thinking and Institutions in the 10 th AH/ 16 th Ce Century, Jeddah
• MALİK, İmam (1982), Muvatta, C.1-2, Al-Tuğ yayınları, İstanbul
• İSAM, (2011), İKS-İstanbul Kadı Sicilleri Vo.12, Rumeli 21; Vo.20, Bâb 54, Ed. C. Yılmaz, İstanbul
• KALLEK, Cengiz (2015), Sosyal Servet-İslam’da Yönetim-Piyasa İlişkileri, İstanbul
• KUMAŞ, M. Salih (2006), “Bir Finansman Yöntemi Olarak İş Ortaklığı Uygulaması: Mudarâbe- Commenda Karşılaştırması”, UÜ, İlahiyat Fakültesi Dergisi, Vo.15, No:1, pp.369-383
• ORTABAĞ, Erol (2018), Osmanlı İmparatorluğu’nda Bankacılığın Gelişimi ve Regülasyon, İstanbul
• ÖZAL, A. Korkut(2001), “İslam Kalkınma Bankası”, TDV İA, Vo.23, pp.47-48
• PAMUK, Şevket (2007), Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul
• PAMUK, Şevket (2007), Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914, İletişim yayınları, İstanbul
• PIÇAK, Murat (2010), “Faiz Olgusunun İktisadi Düşünce Tarihindeki Gelişimi”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, Vo.1, No:4, pp.61-92
• SAHİLLİOĞLU, Halil (1975), “Bursa Kadı Sicillerinde İç ve Dış Ödemeler Aracı Olarak Kitabü’l-Kadı ve Süfteceler”, Türkiye İktisat Tarihi Semineri, Metinler/Tartışmalar, 8-10 Haziran 1973, pp.103-141, HÜ Yayınları, Ankara
• TABAKOĞLU, Ahmet (2013), İslam İktisadına Giriş, İstanbul
• TABAKOĞLU, A. (1998), Türk İktisat Tarihi, İstanbul
• UDOVITCH, Abraham (1967), “Credit as a Means of Investment in Medieval Islamic Trade”, Journal of the American Oriental Society, Vol. 87, No. 3, pp.260-264
• UDOVITCH, A. (1969) At the Origins of the Western Commenda: Islam, Israel, Byzantium?, Princeton Near East Papers YENİÇERİ, Celal (1993), “Cehbez”, TDV DİA, Vo.7, pp.222-223