Osmanlı Dış Ticaretinin Analizi ve Osmanlı İktisat Anlayışındaki Değişimin Dış Ticaret Politikalarına Yansıması

Yıl 2023, Cilt: 18 Sayı: 1, 33 - 46, 14.07.2023

Ensari Yücel

https://doi.org/10.54860/beyder.1300824

Öz

Geniş bir coğrafyada uzun bir dönem hâkimiyet süren Osmanlı’nın dış ticareti ve izlediği ticaret politikaları her zaman tartışma konusu olmuştur. Kuruluşundan 19. yüzyılın ortalarına kadar Osmanlı’nın iktisat anlayışı ve dış ticaret politikaları önemli derecede benzerlik arz etmektedir. 19. yüzyılın başlarından itibaren siyasi, askeri, fikri alandaki gelişmeler, yeni bir dönemin başlayacağının işaretleriydi. Nihayet 19. yüzyılın ortalarına doğru imzalanan serbest ticaret antlaşmalarıyla Osmanlı dış ticaret yeni bir evreye girmiş oldu. Bu çalışmada, literatür araştırması, karşılaştırma ve analiz yöntemi kullanılarak Osmanlı’nın her iki döneminin dış ticareti ve izlenen ticaret politikaları analiz edilerek, fikri ve zihni yapıdaki değişimle beraber iktisat anlayışındaki değişimin, takip edilen ticaret politikalarına etkileri araştırılmıştır. Çalışmada, Osmanlı klasik dönemin ve yeni dönemin iktisat anlayışı, zihin yapısı, ruh, anlam ve medeniyet değerlerinin farklılık gösterdiği ve her iki döneminin farklı iktisat anlayışları ile takip edilen ticaret politikaları arasında bir ilişki olduğu kanaatine varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İktisat Anlayışı, Osmanlı Klasik Dönemi, Osmanlı Dış Ticaret Politikası, Serbest Ticaret, Kapitülasyonlar

Kaynakça

• Acartürk, E., & Kılıç, R. (2011). Osmanlı Devletinde Kapitülasyonların İktisadi ve Siyasi Perspektiften Analizi. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1-21.
• Açba, S. (1995). Osmanlı Devleti'nin Dış Borçlanması (1854-1914). Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları.
• Ahmad, F. (2000). Ottoman Perception of the Capitulations 1800-1914. Journal of Islamic Studies, 1-20.
• Anbar, A. (2009). Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupa'yla Finansal Entegrasyonu: 1800-1914. Maliye ve Finans Yazıları(84), 17-37.
• Ayan, E. (2016). Osmanlı Döneminde Kocaeli Sanayiinin Tarihi Gelişimi ve Osmanlı'da Sanayileşme Çabalarının Analizi. İnsan&İnsan(9), 5-35.
• Aytekin, A. (2013). Osmanlı-Türk Modernleşmesinin Düşünsel, Ekonomik ve Bürokratik Kodları. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi(30), 313-329.
• Berkes, N. (2016). Türkiye İktisat Tarihi (2 b.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bulut, M. (2020). Medeniyet ve İktisat. Muhafazakar Düşünce Dergisi, 96-137.
• Ceylan, E. (2003). Dünya-Sistemi Teorisinin Osmanlı Tarihi Çalışmalarına Yansımaları. Türkiye Ataştırmaları Literatür Dergisi, 81-95.
• Clark, E. C. (2012). Osmanlı Sanayi Devrimi. H. İnalcık, & M. Seyitdanlıoğlu içinde, Tanzimat-Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu (s. 757-772). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Çeştepe, H., & Güven, T. (2016). Osmanlı İmparatorluğu'nda Dâhili Gümrük Vergisi İstisnaları. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1-20.
• Çetin, M. (2019). Osmanlı Devleti'nin Dış Ticaretinin Çekim Modeli Yaklaşımı İle Analizi. Turkish Studies(14), 2163-2177.
• Çizakça, M. (1985). Incorporation of the Middle East into the European World-Economy. Review (Fernand Braudel Center), 353-377.
• Dikmen, N. (2005). Osmanlı Dış Borçlarının Ekonomik ve Siyasi Sonuçları. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 137-159.
• Eldem, V. (1970). Osmanlı İmparatorluğunun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Elibol, N. (2005). XVIII. Yüzyıl Osmanlı Dış Ticaretiyle İlgili Bazı Değerlendirmeler. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, 61-76.
• Erdilek, A. (2006). Türkiye'nin Osmanlı'dan Günümüze Kadar Uzanan Doğrudan Yabancı Yatırım Ortamına ve Politikalarına Tarihsel Bir Bakış. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 16-35.
• Ersoy, A. (2015). İktisadi Teoriler ve Düşünceler Tarihi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Faroqhi, S. (2006). Krizler ve Değişim (1590-1699). Halil İnalcık, & Donald Quataert içinde, Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (1600-1914) (A. Berktay, Çev., Cilt 2, s. 543-757). İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Genç, M. (2014). Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi . İstanbul: Ötüken Yayınları. Geyikdağı, V. N. (2011). The Economic Views of a Nineteenth Century Ottoman Intellectual: The Relationship between International Trade and Foreign Direct Investment. Middle Eastern Studies, 529-542.
• Güran, T. (2012). Tanzimat Döneminde Tarım Politikası. H. İnalcık, & M. Seyitdanlıoğlu içinde, Tanzimat-Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu (s. 775-784). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• İnalcık, H. (2009). Devlet-i Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I (30 b.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• İnalcık, H. (2009). Osmanlı İmparatorluğu-Toplum ve Ekonomi. İstanbul: Eren Yayınları.
• Karpat, K. H. (2010). Osmanlı Nüfusu (1830-1914). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Karta, N. (2014). 18. Ve 19. Asırda Avrupa'da Para, Banka ve Mevduat Alanında Yaşanan Gelişmelerin Osmanlı İmparatorluğu'na Yansımaları. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28(1).
• Kazgan, G. (2011). İktisadi Düşünce veya Politik İktisadın Evrimi. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Kıray, E. (1993). Osmanlı'da Ekonomik Yapı ve Dış Borçlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koca, Y. N. (2017). 18. Yüzyılda Karadeniz'de Rus Deniz Ticareti Ve Osmanlı Devleti'ne Etkileri. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 83-106.
• Kütükoğlu, M. S. (2013). Balta Limanı'na Giden Yol Osmanlı-İngiliz İktisâdî Münâsebetleri (1580-1850). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• MacFarlane, C. (1850). Turkey And Its Destiny (Cilt 2). Londra: (y.y.).
• Mardin, Ş. (2012). Tanzimat Fermanı'nın Manası: Yeni Bir İzah Denemesi. H. İnalcık, & Mehmet Seyitdanlıoğlu içinde, Tanzimat-Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu (s. 147-165). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Mardin, Ş. (2012). Türk Modernleşmesi. (M. Türköne, & T. Önder, Dü) İstanbul: İletişim Yayınları.
• McGowan, B. (2006). Ayanlar Çağı 1699-1812. H. İnalcık, & D. Quataert içinde, Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (s. 761-884). İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Nişancı, Ş., & Çaylak, A. (2013). Osmanlıda Siyaset-İktisat Dengesi: Klasik Dönem Osmanlı Ekonomisi. M. Dikkaya, A. Üzümcü , & D. Özyakışır içinde, Osmanlı'dan İkibinli Yıllara Türkiye'nin Ekonomik Tarihi: Tarihsel ve Sektörel Analiz (s. 5-38). Ankara: Savaş Yayınları.
• Özdemir, B. (2017). Osmanlı Devleti Dış Borçları. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Pamuk, Ş. (2010). Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Pamuk, Ş. (2012). Osmanlıdan Cumhuriyete Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme-Seçme Eserler-II (3 b.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Peker, H. S. (2015). Avrupa'da Merkantilist Uygulamalar ve Osmanlı Ekonomisi İle Bir Karşılaştırma. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 1-12.
• Sayar, A. G. (2013). Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması. İstanbul: Ötüken.
• Seyitdanlıoğlu, M. (2012). Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayii (1839-1876). H. İnalcık, & M. Seyitdanlıoğlu içinde, Tanzimat-Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu (s. 713-728). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Şahin, A., & Cengiz, S. (2010). 16'ncı Yüzyıl Fiyat Devrimi ve Osmanlı İran Savaşlarının Osmanlı İpekçilik Endüstrisi Üzerine Etkileri. İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 69-82.
• Tabakoğlu, A. (2000). Türk İktisat Tarihi (5 b.). İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (1988). 19 uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Turan, Ş. (2003). "Levant".TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 27). Ankara: TDV Yayınları.
• Ülgener, S. F. (2006). İktisadi Çözülmenin Ahlak ve Zihniyet Dünyası. İstanbul: Derin Yayınları.
• Yılmaz, F. (2013). Osmanlı Borçları Tarihi (Duyûn-u Umûmiye). Ankara: Berikan Yayınları.