İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK FAKTÖRLERİNİN ANALİTİK HİYERARŞİ PROSESİ (AHP) YÖNTEMİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ: SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ’NDE BİR UYGULAMA

Yıl 2023, , 1 - 24, 26.12.2023

Banu Bolayır , Necla İrem Ölmezoğlu İri

https://doi.org/10.14514/beykozad.1260472

Öz

Dünyada sanayileşme ve teknolojinin gelişmesiyle iş ortamlarında yaşanan iş kazalarının ve meslek hastalıklarının arttığı görülmektedir. Kaza riskinin yüksek olduğu çeşitli laboratuvarları bünyesinde bulunduran üniversitelerin Sağlık Bilimleri Fakülteleri de iş sağlığı ve güvenliği (İSG) konusunda üzerinde durulması gereken önemli iş ortamlarıdır. Buna göre çalışmada, yoğun öğrenci kapasiteleri ve uygulamalı eğitim faaliyetleri göz önünde bulundurularak, Sağlık Bilimleri Fakülteleri’ndeki İSG risk faktörlerinin önem düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın amacı doğrultusunda İSG alanında uzman 7 akademisyenden anket tekniği ile veriler elde edilmiştir. Bu veriler, Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) yönteminin adımları takip edilerek analiz edilmiştir. Analizdeki hesaplamalarda Microsoft Excel programından yararlanılmıştır. Sağlık Bilimleri Fakültesi’nde İSG açısından en fazla risk laboratuvarlarda bulunmaktadır. Bunu sırasıyla; kazan dairesi, kantin, ortak kullanım alanları, arşiv/depo ve sığınaklar, ofis ve sınıflar takip etmektedir. Laboratuvarlarda kimyasal güvenlik sorunları, kazan dairesinde elektrik kablolarının açıkta durması, kantinde acil durum tedbirlerinin alınmaması tespit edilen başlıca risk faktörleridir. Sağlık Bilimleri Fakültesi özelinde gerçekleştirilen bu çalışmayla eğitim alanında faaliyet gösteren benzer kurumlara ve bu alanda çalışma yapacak araştırmacılara ileride yapacakları risk analiz çalışmalarında laboratuvarlardaki İSG risk faktörlerine önem vermeleri, diğer alanlarda da çalışma kapsamında elde edilen tespitlerden yola çıkarak bir değerlendirme yapmaları önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Risk Analizi, Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP), İş Sağlığı ve Güvenliği

Teşekkür

Sayın hocam makelemizin kaynakçasız ve kaynakçalı olacak şekilde Ithenticate Raporu'nu sisteme yükledim. İyi çalışmalar dilerim.

EVALUATION OF OCCUPATIONAL HEALTH AND SAFETY RISK FACTORS BY ANALYTICAL HIERARCHY PROCESS (AHP): AN APPLICATION IN THE FACULTY OF HEALTH SCIENCE

Öz

It is seen that work accidents and occupational diseases in work environments have increased in the world with the development of industrialisation and technology. Health Sciences Faculties of universities, which have various laboratories where the risk of accidents is also high, are also important business environments that should be emphasised in terms of occupational health and safety. Accordingly, this study aimed to determine the significance levels of OHS risk factors in Health Sciences Faculties, taking intensive student capacities and applied education activities into account.In line with the purpose of the study, data were obtained from 7 academicians who are experts in the field of OHS by survey technique. These data were analyzed by following the steps of the Analytical Hierarchy Process (AHP) method. Microsoft Excel program was used in the calculations in the analysis.. The highest risk in terms of OHS in the Faculty of Health Sciences is in the laboratories. This is followed by boiler room, canteen, common areas, archives/storage, and, shelters, offices and classrooms, respectively. Chemical safety problems in laboratories, exposed electrical cables in the boiler room, failure to take emergency measures in the canteen are the main risk factors identified. With this study carried out specifically for the Faculty of Health Sciences, it is recommended that similar institutions operating in the field of education and researchers who work in this field should give importance to OHS risk factors in the laboratories in their risk analysis studies in the future and make an evaluation based on the findings obtained within the scope of the study in other fields.

Anahtar Kelimeler

Risk Analysis, Analytical Hierarchy Process (AHP), Occupational Health and Safety

Kaynakça

• Abdelgawad, M. ve Fayek, A. R. (2010). Risk management in the construction industry using combined fuzzy FMEA and fuzzy AHP. Journal of Construction Engineering and Management, 136(9), 1028-1036. doi: 10.1061/(ASCE)CO.1943-7862.0000210.
• Acuner, O. ve Çebi, S. (2016). An effective risk-preventive model proposal for occupational accidents at shipyards. Brodogradnja/Shipbuilding, 67(1), 67-84.
• Akın, G. C., Eren, Ö., Oral, H. V. ve Heperkan, H. A. (2020). Yeni bir risk değerlendirme yöntemi ile tersane işletmelerinin sınıflandırılması. Business and Management Studies: An International Journal, 8(1), 232-254. doi: 10.15295/Bmij.V8i1.1349.
• Altan, Ö. Z. (2004). Sosyal politika dersleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Aminbakhsh, S., Gündüz, M. ve Sönmez, R. (2013). Safety risk assessment using analytic hierarchy process (AHP) during planning and budgeting of construction projects. Journal of Safety Research, 46, 99-105. doi: 10.1016/j.jsr.2013.05.003.
• Arıcı, K. (1999). İşçi sağlığı ve iş güvenliği dersleri. Ankara: TES-İŞ Eğitim Yayınları. Ayanoğlu, S. ve Biberci, M. A. (2015, Haziran, 4-6). Ormancılık üretim işlerinde iş sağlığı ve güvenliği kültürünün AHS (Analitik Hiyerarşi Süreci) ile risk değerlendirmesi. Üretim İşlerinde Hassas Ormancılık Sempozyumu, Kastamonu, Türkiye.
• Badri, A., Nadeau, S. ve Gbodossou, A. (2012). Proposal of a risk-factor-based analytical approach for integrating occupational health and safety into project risk evaluation. Accident Analysis & Prevention, 48, 223-234. doi: 10.1016/j.aap.2011.05.009
• Carpitella, S., Certa, A., Izquierdo, J. ve La Fata, C. M. (2018). A combined multi-criteria approach to support FMECA analyses: A real-world case. Reliability Engineering & System Safety, 169, 394-402. doi: 10.1016/j.ress.2017.09.017
• Chan, A. H. S., Kwok, W. Y. ve Duffy, V. G. (2004). Using AHP for determining priority in a safety management system. Industrial Management & Data Systems, 104(5), 430-445. doi: 10.1108/02635570410537516
• Coşkun, C. (2019). Çağrı merkezlerinde iş sağlığı ve güvenliği faaliyetleri (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: http://acikerisim.ybu.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/123456789/1384/596993.pdf ?sequence=1&isAllowed=y
• Çakan, Ö. G. M. ve Yavuz, Ö. Ü. Ş. (2020). Üniversitelerdeki iş sağlığı ve güvenliği konusundaki risk faktörlerinin önem derecelerine göre sıralanması: Hitit Üniversitesi örneği. E. Yazıcı (Ed.), Eğitim Araştırmaları-2 içinde (s. 1-24). Ankara: İKSAD.
• Çakmaklı, U. (2019). İş sağlığı ve güvenliği kapsamında orman depolarının ve risklerinin önceliklendirilmesi (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: https://acikerisim.bartin.edu.tr/bitstream/handle/11772/6442/U%C4%9Fur%20%C3% 87AKMAKLI.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Çiftçioğlu, B. (2013). İnşaat sektöründe AHP yöntemi ile alt yüklenici seçimi: Bir konut projesinde uygulama (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: https://polen.itu.edu.tr/items/db7c9868-f3c7-4fab-98ac-08edaa2c9d4f/full.
• De Felice, F., Petrillo, A. ve Autorino C. (2015). Development of a framework for sustainable outsourcing: Analytic Balanced Scorecard Method [A-BSC]. Sustainability, 7, 8399- 8419. doi: 10.3390/su7078399
• Debnath, J., Biswas, A., Sivan, P., Sen, K. N. ve Sahu, S. (2016). Fuzzy inference model for assessing occupational risks in construction sites. International Journal of Industrial Ergonomics, 55, 114-128. doi: 10.1016/j.ergon.2016.08.004
• Dong, Q. ve Cooper, O. (2016). An orders-of-magnitude AHP supply chain risk assessment framework. International Journal of Production Economics, 182, 144-156. doi: 10.1016/j.ijpe.2016.08.021
• Emerce, E. ve Doğan, B. G. (2017). Knowledge and practices of pharmaceutical laboratory workers on laboratory safety. Turkish Journal of Public Health, 15(2), 106-122. doi: 10.20518/tjph.341163
• Eraslan E. ve Algün O. (2005). İdeal performans değerlendirme formu tasarımında analitik hiyerarşi yöntemi yaklaşımı. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 20(1), 95-106.
• Erdal, H. (2019). İş sağlığı ve güvenliği için dematel-aras tabanlı risk değerlendirme metodolojisi ve bir uygulama. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(2), 1831-1853. doi: 10.33206/mjss.465681
• Erken, B. (2013). Anayasal çerçevede Türkiye’de çalışma hakkı. Çalışma Dünyası Dergisi, 1(2), 66-84.
• Ersoy, S. ve Kaya, E. Ç. (2019). A risk analysis implementation of a state university food engineering department’s laboratories. Gümüşhane University Journal of Health Sciences, 8(4), 411-423.
• Fattahi, R. ve Khalilzadeh, M. (2018). Risk evaluation using a novel hybrid method based on FMEA, extended MULTIMOORA, and AHP methods under fuzzy environment. Safety Science, 102, 290-300. doi: 10.1016/j.ssci.2017.10.01
• Fera, M. ve Macchiaroli, R. (2010). Appraisal of a new risk assessment model for SME. Safety Science, 48(10), 1361–1368. doi: 10.1016/j.ssci.2010.05.009
• Gül, M. (2018). A review of occupational health and safety risk assessment approaches based on multi-criteria decision-making methods and their fuzzy versions. Human and Ecological Risk Assessment: An International Journal, 24(7), 1723-1760. doi: 10.1080/10807039.2018.1424531
• Gül, M. ve Güneri, A. F. (2016). A fuzzy multi criteria risk assessment based on decision matrix technique: A case study for aluminum industry. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 40, 89-100. doi: 10.1016/j.jlp.2015.11.023
• Henderson, R. D. ve Dutta, S. P. (1992). Use of the analytic hierarchy process in ergonomic analysis. International Journal of Industrial Ergonomics, 9(4), 275– 282. doi:10.1016/0169-8141(92)90061-4
• İlbahar, E., Karaşan, A., Cebi, S. ve Kahraman, C. (2018). A novel approach to risk assessment for occupational health and safety using Pythagorean fuzzy AHP & fuzzy inference system. Safety Science, 103, 124-136. doi: 10.1016/j.ssci.2017.10.025
• İlhan, M. N. ve Ölmezoğlu, N. İ. (2020). İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili temel kavramlar ve tarihsel gelişim. Özen, S. ve Tok Özen, A. (Ed.), Paramedikler için İş Sağlığı ve Güvenliği içinde (s. 12-23). Ankara: Hedef CS Basın Yayın.
• Kang, J., Liang, W., Zhang, L., Lu, Z., Liu, D., Yin, W. ve Zhang, G. (2014). A new risk evaluation method for oil storage tank zones based on the theory of two types of hazards. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 29, 267-276. doi: 10.1016/j.jlp.2014.03.007
• Kantoğlu, B., Düzdar Argun, İ. ve Sönmez, S. (2018). İş sağlığı ve güvenliği eğitiminde Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) modeli. Journal of Awareness. 3(Özel), 591-596. doi: 10.26809/joa.2018548671
• Kim, H., Lee, H. S., Park, M. ve Lee, K. P. (2010, May, 8-10). Influence factor-based safety risk assessment methodology for construction site. J. Ruwanpura, Y. Mohamed ve S. Lee (Eds.), In Construction Research Congress 2010: Innovation for Reshaping Construction Practice. (pp. 1356-1365). Banff, Alberta, Canada. doi.org/10.1061/9780784411094
• Kokangül, A., Polat, U. ve Dağsuyu, C. (2017). A new approximation for risk assessment using the AHP and Fine Kinney methodologies. Safety Science, 91, 24-32. doi: 10.1016/j.ssci.2016.07.015
• Kwatra, S., Kumar, A., Sharma, S. ve Sharma, P. (2021). Stakeholder participation in prioritizing sustainability issues at regional level using Analytic Hierarchy Process (AHP) technique: A case study of Goa, India. Environmental and Sustainability Indicators, 11, 1-14. doi: 10.1016/j.indic.2021.100116
• Lan, N. P. (2021). Evaluation of transboundary water resource development in Mekong River Basin: The application of analytic hierarchy process in the context of water cooperation. Journal of Water Resource and Protection, 13(7), 498-537. doi: 10.4236/jwarp.2021.137029
• Liu, R., Zhu, Y. J., Chen, Y. ve Liu, H. C. (2021). Occupational health and safety risk assessment using an integrated TODIM-PROMETHEE model under linguistic spherical fuzzy environment. International Journal of Intelligent Systems, 36(11), 6814-6836. doi: 10.1002/int.22570
• Marhavilas, P. K., Koulouriotis, D. ve Gemeni, V. (2011). Risk analysis and assessment methodologies in the work sites: On a review, classification and comparative study of the scientific literature of the period 2000-2009. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 24(5), 477-523. doi: 10.1016/j.jlp.2011.03.004
• Moosavi, M., Ghorbannezhad, P., Azizi, M. ve Hosseinabadi, H. Z. (2021). Evaluation of life cycle assessment in a paper manufacture by analytical hierarchy process. International Journal of Sustainable Engineering, 14(6), 1647-1657. doi: 10.1080/19397038.2021.1982065
• Özdemir, Y., Gül, M. ve Çelik, E. (2017). Assessment of occupational hazards and associated risks in fuzzy environment: A case study of a university chemical laboratory. Human and Ecological Risk Assessment: An International Journal, 23(4), 895-924. doi: 10.1080/10807039.2017.1292844
• Özkılıç, Ö. (2005). İş sağlığı ve güvenliği, yönetim sistemleri ve risk değerlendirme metodolojileri. Ankara: Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK).
• Padma, T. ve Balasubramanie, P. (2009). Knowledge based decision support system to assist work-related risk analysis in musculoskeletal disorder. Knowledge-Based Systems, 22(1), 72-78. doi: 10.1016/j.knosys.2008.07.001
• Saaty, T. L. (1977). A scaling method for priorities in hierarchical structures. Journal of Mathematical Psychology, 15(3), 234-281. doi: 10.1016/0022-2496(77)90033-5
• Saaty, T. L. (1980). The analytic hierarchy process. USA: McGraw Hill.
• Saaty, T. L. (1990). How to make a decision: The analytic hierarchy process. European Journal of Operational Research, 48(1), 9-26. doi: 10.1016/0377-2217(90)90057-I
• Saaty, T. L. (2008). Relative measurement and its generalization in decision making why pairwise comparisons are central in mathematics for the measurement of intangible factors the analytic hierarchy/network process. Revista de la Real Academia de Ciencias Exactas, Fisicas y Naturales. Serie A: Matematicas (RACSAM), 102(2), 251-318. doi: 10.1007/bf03191825
• Shapira, A. ve Goldenberg, M. (2005). AHP-based equipment selection model for construction projects. Journal of Construction Engineering and Management, 131(12), 1263-1273. doi: 10.1061/(ASCE)0733-9364(2005)131:12(1263)
• Ünver, S. ve Ergenç, İ. (2021). Safety risk identification and prioritize of forest logging activities using analytic hierarchy process (AHP). Alexandria Engineering Journal, 60(1), 1591-1599. doi: 10.1016/j.aej.2020.11.012
• World Health Organization (2005). Regional strategy on occupational health safety in SEAR countries. WHO Regional Office for South-East Asia.
• Wind, Y. ve Saaty, T. L. (1980). Marketing application of the analytic hierarchy process. Management Science, 26(7), 641-658. doi: 10.1287/mnsc.26.7.641
• Yaralıoğlu, K. (2001). Performans değerlendirmede analitik hiyerarşi proses. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 129-142.
• Zaveri, J. ve Karia, J. (2012). Knowledge, attitudes and practice of laboratory technicians regarding universal work precaution. National Journal of Medical Research, 2(01), 113- 115.
• Zhou Y. D. ve Shi M. L. (2009, May, 22). Rail Transit Project Risk Evaluation Based on AHP Model. Second International Conference on Information and Computing Science, Manchester, England.