ÇEVRE SORUNLARININ KÜRESELLEŞMENİN YAPISAL SORUNLARI AÇISINDAN BİR DEĞERLENDİRMESİ

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 2, 408 - 436, 30.12.2022

Berna Aksoy Özcan

https://doi.org/10.14514/beykozad.1171914

Cited By: 1

Öz

Günümüzde küresel sistemin karşılıklı bağımlılık, kuzey-güney ayrımı, gelir eşitsizliği, kaynak eşitsizliği gibi yapısal sorunları, devletlerarası ekonomik ve siyasi ilişkileri etkileyen önemli unsurlardır. Sanayileşme sürecinde, çevrenin bir kaynak olarak kullanılmasıyla artan üretim, 1970’li yıllarda çevre sorunlarının hızla artmaya başlamasıyla, küresel bir sorun halini almıştır. Günümüzde ise, çevre sorunlarının neden olduğu kuraklık, kaynakların bozulması ya da azalması, çevre kirliliği gibi etkenler, devletlerarası ilişkilerde çatışma riskini arttırmaya başlamıştır.
Bu çalışmanın amacı, küresel çevre sorunlarının devletlerin kalkınma hedefleri paralelinde artmasının temel nedeni olarak küreselleşmenin yarattığı eşitsizlikler üzerinden sebep-sonuç ilişkisi kurmaktır. Çalışmanın temel iddiası, çevre sorunlarının kökeninin küreselleşmenin yapısal sorunları olduğu ve bu sürecin gelecekte devletler açısından çatışma riski taşıdığıdır. Çalışmanın ilk bölümünde; küreselleşmenin çevre sorunlarıyla ilişkisi üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde ise küreselleşmenin yapısal sorunlarının çevreyle olan ilişkisi, karşılıklı bağımlılık, iktisadi eşitsizlikler, kıt kaynaklar üzerinden ele alınmıştır. Son bölümde ise, çevre sorunlarının neden olduğu riskler, devletlerin temel konulardaki eşitsizlikleri ve çatışma riski üzerinden değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

çevre sorunları, küreselleşme, çatışma, eşitsizlik, karşılıklı bağımlılık

Kaynakça

• Aksoy, B. (2001, Şubat). Çevreciliğin Siyasallaşması ve Uluslararası İlişkilerdeki Etkinliğine Kuramsal Yaklaşım. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 1-104. Trabzon, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Türkiye.
• Bauman, Z. (2014). Küreselleşme- Toplumsal Sonuçları. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Benjamin, P. (2000, November). Green Wars:Environmentalism as a National Security Issue. USA Today, s. 14-16.
• Biden, J. R. (2021, March). Interim National Security Strategic Guidance. Mart 13, 2022 tarihinde WhiteHouse: https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2021/03/NSC-1v2.pdf adresinden alındı
• Bozyiğit, R., & Karaaslan, T. (1998). Çevre Bilgisi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Brauch, H. (2005). Environment and Human Security. Towards Freedom from Hazard Impacts. UNU-EHS, Publications.
• Brauch, H. (2005). Threats Challenges, Vulnerabilities and Risks inEnvironmental and Human Security. Bonn, Germany: UNU-EHS.
• Brenton, T. (1994). The Greening of Machiavelli: the evolution of international environment. London: Royal Institute of International.
• Buzan, B., & Weaver, O. (2003). Regions and Powers- The Structure of International Security. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• Buzan, B., Waever, O., & De Wilde, J. (1998). Security: A New Framework for Analysis. London: . London: Lynn Riener Publishing.
• Callicott, J. B. (1984). Non-Anthropocentric Value Theory and Environmental Ethics. American Philosophical Quarterly, 21(4), 299-308.
• Collier, P. (2007). The Bottom Billion. Oxford: Oxford University Press.
• Dalby, S. (2002). Environmental Security (Cilt 20). University of Minnesota.
• Dalby, S. (2008). Güvenlik ve Çevre Bağlantılarına Yeniden Bakmak. Uluslararası İlişkiler, 5(18), 179-195.
• Dollar, D. (2001). Dollar Globalization, Inequality, and Poverty since 1980. WorldBank, Development Rsearch Group. (W. R. Group, Dü.) Worldbank. https://www.uni-trier.de/fileadmin/fb4/prof/VWL/IWB/Vorlesung/2944_globalization-inequality-and-poverty.pdf adresinden alındı
• Emre, Y. (2015). "Anthony Giddens ve Uluslararası İlişkiler:Yapılanma, Modernite ve Küreselleşme. Uluslararası İlişkiler". Uluslararası İlişkiler, 11(44), 5-23.
• Eşkinat, R. (1998). Küreselleşme ve Türkiye Ekonomisine Etkisi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• EU. (2020). The EU Green Deal. European Sustainable Development Network. https://www.esdn.eu/fileadmin/ESDN_Reports/ESDN_Report_2_2020.pdf adresinden alındı
• Frank, J. (1997, Autumn). The Structuring of a World Environmental Regime 1870-1990 . International Organization, 51(4), 1-55.
• Giddens, A. (2000). Elimizden Kaçıp Giden Dünya. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Giddens, A. (2004). Modernliğin Sonuçları. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Giddens, A. (2008). Ulus Devlet ve Şiddet. İstanbul: Kalkedon. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Giddens, A. (2013). İklim Değişikliği Siyaseti. Ankara: Phoenix Yayınları.
• Griffiths, M., O'Callaghan, T., & Roach, S. (2013). Uluslararası İlişkilerde Temel Kavramlar. (CESAN, Çev.) Ankara: Nobel Yayın.
• Halden, P. (2007). The Geopolitics of Climate Change. Swedish Defence Research Agency. Stockholm: FOI. March 10, 2022 tarihinde https://www.osti.gov/etdeweb/servlets/purl/925961 adresinden alındı
• Harvey, F. (2020, December 12). UN secretary general urges all countries to declare climate emergencies. Ocak 29 2022 tarihinde The Guardian: https://www.theguardian.com/environment/2020/dec/12/un-secretary-general-all-countries-declare-climate-emergencies-antonio-guterres-climate-ambition-summit adresinden alındı
• Health, D. G. (2021). Interactive COVAX Map. https://launchandscalefaster.org/COVID-19 adresinden alındı
• Homer-Dixon, T. (1999). Environment Scarcity and Violence . Princeton New Jersey: Princeton University Press. New Jersey: Princeton University Press.
• İklimHaber. (2020, Aralık 11). Yoksul Ülkeler İklim Desteği için Daha Fazla Mali Destek Bekliyor. Şubat 17, 2022 tarihinde İklim Haber: https://www.iklimhaber.org/yoksul-ulkeler-iklim-etkileri-icin-daha-fazla-mali-destek-bekliyor/ adresinden alındı
• IPCC. (2013). IPCC 5th Report: The Physical Science Basis. Şubat 2, 2022 tarihinde https://www.ipcc.ch/report/ar5/wg1/ adresinden alındı
• Kaarbo, J., & James Lee, R. (2011). Global Politics. Boston, USA: . Boston, USA: Wadsworth Cengage Learning.
• Kagan, R. (2008). The Return of History and the End of Dreams. Londra: Atlantic Publishing.
• Kaya, Y. (2017). Paris Anlaşmasını İklim Adaleti Perspektifinden Değerlendirmek. Uluslararası İlişkiler, 14(54), 87-106.
• Keohane, R. O., & Nye Jr., J. (2015). Güç ve Karşılıklı Bağımlılığı Yeniden Ele Almak. Uluslararası İlişkiler, 12(46), 79-104. Uluslararası İlişkiler, 12(46), 79-104.
• Kurtoğlu, O. (2007). Dünyada Doğayı Koruma Hareketinin Tarihsel Gelişimi ve Güncel Boyutu. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 8(1), 59-79.
• Magdunova, M. (2020). Why is exploitation of Arctic offshore oil and natural gas resources ongoing? A multi-level perspective on the cases of Norway and Russia. The Polar Journal, 10(1), 64-81. doi:https://doi.org/10.1080/2154896X.2020.1757823
• Mc Donnell, D., Xiaoshan, L., Bennett, B., Xiang, Y.-T., Segalo, S., Abbas, J., Su, Z. (2021). COVID-19 Vaccine Donations—Vaccine Empathy or Vaccine Diplomacy? A Narrative Literature Review. Vaccines, 1-10. doi:https://doi.org/10.3390/vaccines9091024
• McCormick, J. (1993). "International Non-Governmental Organizations: Prospects for a Global Environmental Movement". S. Komieniecki içinde, Environmental Politics in the International Arena (s. 65-158). New York: MacMillan.
• Meadows, D., Meadows, D., Randers, J., & Behrens, W. (1972). Limits to Growth. New York: Universe Books.
• Meadows, D., Meadows, D., Randers, J., & William, W. (1972). Limits to Growth: A Report for the Club of Rome's Project on the Predicament of Mankind. New York: Universe Books.
• Melchior, A., Telle, K., & Wiig, H. (2000). Globalisation and Inequality; World Income Distribution and Living Standards 1960-1998. Oslo, Norway: Norwegian Ministry of Foreign Affairs. Oslo, Norway: Norwegian Ministry of Foreign Affairs.
• Morin, E. (2020). Yolumuzu Deşitirelim, Koronavirüsün Öğrettikleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Olivier, J., Greetjanssenns-Maenhout, J., Jeorane, H., & Peters, W. (2014). "Trends in Global CO2 Emissions:2013 Report". Environmental Assessment Agency. PBL Netherlands. Mart 05, 2022 tarihinde https://www.pbl.nl/en/publications/trends-in-global-co2-emissions-2013-report adresinden alındı
• OXFAM. (2021). Carbon Inequality in 2030. OXFAM Library. February 20, 2022 tarihinde https://oxfamilibrary.openrepository.com/bitstream/handle/10546/621305/bn-carbon-inequality-2030-051121-en.pdf adresinden alındı
• Özcan, B. A. (2020). Ortak Mülkiyet Çerçevesinde İklim Değişikliği Sorununun Çözümünde Kyoto Protokolü'nün Etkisi. Akdeniz İİBF Dergisi, 20(2), 169-184. doi:https://doi.org/10.25294/auiibfd.827487
• Pattey, L. (2007). State Rules: Oil Companies and Armed Conflict in Sudan. Third World Quarterly, 28(5), 997-1016. https://www.jstor.org/stable/20454976 adresinden alındı
• Prunella, C. (2014, December). An International Environmental Law Case: Train Smelter Arbitration. International Pollution Issues:. H. College içinde, The International Pollution Issues. Mart 10, 2020 tarihinde https://intlpollution.commons.gc.cuny.edu/an-international-environmental-law-case-study-the-trail-smelter-arbitration/ adresinden alındı
• Şahin, Ü. (2019, Aralık 9). "Tamam, 1,5 derece yarın! Peki 2 dereceye kaç yıl kaldı?". Yeşil Gazete. Mart 15, 2022 tarihinde https://yesilgazete.org/madrid-notlari-1-tamam-15-derece-yarin-peki-2-dereceye-kac-yil-kaldi/ adresinden alındı
• Salehyan, I. (2008). From Climate Change to Conflict? No Consensus Yet. Journal of Peace Research, 45(3), 315-326. doi:https://doi.org/10.1177%2F0022343308088812
• Şeker, A. U. (2021, Mart 03). AB, Kovit-19 Aşı İhracatına Ek Sınırlama Getirdi. Mart 12, 2022 tarihinde Anadolu Ajansı: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ab-kovid-19-asi-ihracatina-ek-sinirlama-getirdi/2186944 adresinden alındı
• Senate, U. (2006). Hurricane Katrina: A Nation Still Unprepared. Washington D.C.: U.S. Government.
• Simonet, H. (1975). Energy and the Future of Europe. Foreign Affairs, 53(3), 450-463. doi:https://doi.org/10.2307/20039521
• Smith, M. E. (2020). Uluslararası Güvenlik. Ankara: Felix Kitap.
• Stern, Q. Y., Stern, N., Wu, T., Lu, J., & Green, F. (2016). China's Post-CoalGrowth. Nature GeoScience, 9(8), 564-566. doi:http://dx.doi.org/10.1038/ngeo2777
• Sümer, G. Ç. (2021). İklim Değişikliği Bağlamında Kıyı Başkentlerinin Durumu ve Yer Değişikliklerine Yönelik Etkileri Üzerine Bir İnceleme. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 243-266.
• T.C. Çevre, Ş. v. (2022, Mart 5). Paris Anlaşması. T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı: https://iklim.csb.gov.tr/paris-anlasmasi-i-98587 adresinden alındı
• The Economist. (2006)." Intelligence Unit’s Index of Democracy". The Economist.
• UNFCCC. (2015). Paris Agreement. Mart 15, 2022 tarihinde United Nations Climate Change: https://unfccc.int/sites/default/files/resource/parisagreement_publication.pdf adresinden alındı
• UNISDR. (2020). Small Island States. United Nations, United Nations Office for DisasterRisk Reduction.
• USA Defence Ministry. (1991). National Security Strategy of United States. Washington D.C.: White House. Şubat 25, 2022 tarihinde https://history.defense.gov/Portals/70/Documents/nss/nss1991.pdf?ver=3sIpLiQwmknO-RplyPeAHw%3d%3d adresinden alındı
• USA Defence Ministry. (1998). National Security Strategy of the United States. Washington D.C.: White House. https://history.defense.gov/Portals/70/Documents/nss/nss1998.pdf?ver=zl1p-sJtgDvXOM01YVnfqA%3d%3d adresinden alındı
• Victor, D. (2006, August). Toward Effective International Cooperation on Climate Change:Numbers, Interests and Institutions. Global Envrionmental Politics, 6(3), 90-103. doi:http://dx.doi.org/10.1162/glep.2006.6.3.90
• Wallace, M., & Staples, S. (2010). Ridding the Arctic of Nuclear Weapons:A Task Long Overdue. Pugwash Conferences on Science and World Affairs (s. 1-20). Toronto: Canadian Pugwash Group.
• Weisman, A. (2008). The World Without Us. New York: Picador Paper.
• Weiss, L. (2012). The Myth of the Powerless State. New York: Cornell University Press.
• Welch, D., & Nye, J. (2011). Welch, D. A., & Nye, J. S. Küresel Çatışmayı ve İşbirliğini Anlamak. İstanbul, Türkiye: İş Bankası Yayınları.
• Wilhelmsen, J. M., & Gjerde , K. (2018). Norway and Russia in the Arctic: New Cold War Contamination? Arctic Review on Law and Politics, 9, 282-407. doi:10.23865/arctic.v9.1334
• Yanardağ, M. Ö., & Bozkurt, K. (2017). Bedavacılık Sorununun Paris İklim Anlaşması Çerçevesinde Analizi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(53), 72-93.
• Yıldız, Z. (2020, Ocak 27). Birleşmiş Milletlerden İlk Kez "İklim Mültecisi" Kararı. Ocak 22, 2022 tarihinde Euronews: https://tr.euronews.com/2020/01/27/birlesmis-milletler-den-ilk-kez-iklim-multecisi-karari adresinden alındı